Việt Nam - ASEAN: 30 năm đồng hành kiến tạo cộng đồng và hướng tới tương lai tự cường

Ngày 16/12, tại Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (VASS) tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế với chủ đề “Việt Nam – ASEAN: 30 năm xây dựng cộng đồng và kiến tạo tương lai”.

Hội thảo “Việt Nam – ASEAN: 30 năm xây dựng cộng đồng và kiến tạo tương lai" - Ảnh: VGP/Thu Giang.

Hội thảo diễn ra trong bối cảnh đặc biệt, nhân kỷ niệm 30 năm Việt Nam chính thức gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), đánh dấu một chặng đường hội nhập sâu rộng, chủ động và đầy dấu ấn của Việt Nam trong cộng đồng khu vực.

Dấu mốc lịch sử mở ra không gian phát triển mới

Phát biểu khai mạc Hội thảo, GS.TS. Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhấn mạnh, ngày 28/7/1995 – thời điểm Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ 7 của ASEAN, là một dấu mốc lịch sử quan trọng, mở ra chương mới trong tiến trình phát triển và hội nhập quốc tế của đất nước. 

Sự kiện này không chỉ mang ý nghĩa đối với Việt Nam mà còn góp phần củng cố hòa bình, ổn định và thúc đẩy hợp tác ở khu vực Đông Nam Á.

Theo GS.TS. Lê Văn Lợi, lợi ích bao trùm nhất khi Việt Nam gia nhập ASEAN chính là việc hình thành một môi trường khu vực hòa bình, ổn định – nền tảng thiết yếu để bảo đảm an ninh và phát triển kinh tế – xã hội.

Tư cách thành viên ASEAN đã giúp Việt Nam cùng các nước trong khu vực tái định hình quan hệ theo hướng hữu nghị, hợp tác, ổn định và bền vững, dựa trên tinh thần hợp tác toàn diện cả song phương, khu vực và đa phương.

Trong lĩnh vực kinh tế, việc tham gia ASEAN đã mở ra cho Việt Nam một thị trường rộng lớn, tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy xuất khẩu, thu hút đầu tư và đẩy nhanh tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Tham gia Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) giúp Việt Nam thu hút dòng vốn FDI, tiếp cận công nghệ, kỹ thuật hiện đại, tạo thêm nhiều việc làm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Không chỉ dừng lại ở lợi ích thương mại, ASEAN còn là “bệ phóng” quan trọng để Việt Nam mở rộng hội nhập toàn cầu thông qua việc ký kết các hiệp định thương mại tự do với nhiều đối tác lớn. 

Đồng thời, quá trình hội nhập ASEAN đã thúc đẩy mạnh mẽ cải cách thể chế kinh tế trong nước, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, giúp Việt Nam tham gia ngày càng sâu vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

Ở trụ cột văn hóa – xã hội, ASEAN tạo ra không gian rộng mở để Việt Nam tăng cường giao lưu, trao đổi và quảng bá bản sắc văn hóa dân tộc. Thông qua hợp tác trong khuôn khổ Cộng đồng Văn hóa – Xã hội ASEAN (ASCC), Việt Nam đã tích cực tham gia giải quyết các vấn đề chung của khu vực như môi trường, an sinh xã hội, y tế, giáo dục và phát triển con người.

Đặc biệt, người dân Việt Nam là chủ thể hưởng lợi trực tiếp từ tiến trình hội nhập ASEAN, với một môi trường hòa bình, an ninh, ổn định hơn, khả năng tiếp cận hàng hóa, dịch vụ đa dạng hơn, cùng nhiều cơ hội việc làm, học tập và dịch chuyển trong khu vực.

Hội thảo bổ sung các luận cứ khoa học và thực tiễn quan trọng cho công tác nghiên cứu, tham mưu chính sách, góp phần củng cố Cộng đồng ASEAN đoàn kết, tự cường, phát triển bền vững - Ảnh: VGP/Thu Giang.

Việt Nam – thành viên tích cực, chủ động và có trách nhiệm

Nhìn lại 30 năm đồng hành cùng ASEAN, Việt Nam đã để lại nhiều dấu ấn nổi bật, từng bước khẳng định vai trò là một thành viên tích cực, chủ động và có trách nhiệm trong Cộng đồng ASEAN. Vị thế và uy tín của Việt Nam ngày càng được nâng cao thông qua những đóng góp thực chất, hiệu quả trên nhiều lĩnh vực.

Việt Nam kiên định thúc đẩy đoàn kết nội khối và vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang định hình, chủ động tham gia và đề xuất nhiều sáng kiến nhằm nâng cao năng lực ứng phó của ASEAN trước các thách thức khu vực và toàn cầu. Việt Nam cũng tích cực tham gia xây dựng ba trụ cột của Cộng đồng ASEAN, đóng góp vào việc hình thành và triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025.

Đáng chú ý, Việt Nam đã ba lần đảm nhiệm thành công vai trò Chủ tịch ASEAN (1998, 2010, 2020), để lại dấu ấn rõ nét, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, góp phần duy trì đoàn kết và thúc đẩy hợp tác khu vực.

Trong khuôn khổ Hội thảo, các đại biểu đã tập trung thảo luận 2 nội dung lớn: Đánh giá chặng đường 30 năm Việt Nam tham gia ASEAN và trao đổi về tầm nhìn ASEAN 2045, qua đó làm rõ triển vọng và định hướng đóng góp của Việt Nam trong giai đoạn tới.

GS. Ngeow Chow Bing, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Trung Quốc, Đại học Malaya, Malaysia cho rằng, kể từ khi gia nhập ASEAN năm 1995, Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ với các chuẩn mực của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, theo đuổi đường lối ngoại giao chủ động và có lập trường kiên định về an ninh biển, qua đó góp phần nâng cao tính gắn kết và uy tín của Cộng đồng Chính trị – An ninh ASEAN. 

Malaysia đánh giá Việt Nam là đối tác mang tính xây dựng, ngày càng có ảnh hưởng, hỗ trợ ASEAN ứng phó hiệu quả với các thách thức chính trị, an ninh và phi truyền thống. 

Trong bối cảnh cạnh tranh địa – chính trị ngày càng gia tăng ở khu vực rộng lớn hơn, việc Việt Nam tiếp tục tham gia tích cực sẽ vẫn giữ vai trò then chốt đối với việc bảo đảm sự đoàn kết, tính tự chủ chiến lược và vai trò của ASEAN. Đối với Malaysia, Việt Nam không chỉ là một quốc gia thành viên ASEAN mà còn là đối tác quan trọng trong việc kiến tạo một Đông Nam Á tự cường, hòa bình và ổn định.

Bên cạnh những thành tựu, các đại biểu cũng thẳng thắn chỉ ra những thách thức lớn mà ASEAN đang đối mặt, từ cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, các vấn đề nội khối, đến các thách thức an ninh phi truyền thống như biến đổi khí hậu, an ninh mạng, thiên tai, dịch bệnh và chủ nghĩa bảo hộ gia tăng. Cùng với đó là yêu cầu đổi mới mô hình phát triển và nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Trong bối cảnh này, ASEAN đã thông qua Tầm nhìn ASEAN 2045, hướng tới một cộng đồng tự cường, năng động, sáng tạo, lấy người dân làm trung tâm và phát triển bao trùm. Việt Nam đang tích cực triển khai các chủ trương lớn như: Nghị quyết 57-NQ/TW về phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Nghị quyết 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, thể hiện quyết tâm chủ động đóng góp vào sự phát triển chung của khu vực.