Việt Nam định hình tầm nhìn mới về AI: “Nhanh - An toàn - Nhân văn”

Tại Tọa đàm VinFuture 2025, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy nhấn mạnh: Trí tuệ nhân tạo (AI) phải trở thành hạ tầng trí tuệ quốc gia và được phát triển dựa trên đạo đức, minh bạch và trách nhiệm xã hội.

Chiều 2/12/2025, trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học - Công nghệ VinFuture 2025, Tọa đàm “AI vì nhân loại: Đạo đức và An toàn AI trong kỷ nguyên mới” đã diễn ra tại Hà Nội với sự tham dự của các nhà khoa học quốc tế, chuyên gia công nghệ và đại diện tổ chức VinFuture.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy tham dự và phát biểu khai mạc Tọa đàm.

Phát triển trí tuệ nhân tạo theo hướng nhanh, an toàn và nhân văn

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Bùi Thế Duy nhấn mạnh tầm nhìn chiến lược của Việt Nam trong việc phát triển AI theo hướng nhanh, an toàn và nhân văn.

Việt Nam đã ban hành Chiến lược AI đầu tiên vào năm 2021, song bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh chóng đòi hỏi sự cập nhật. Cuối năm nay, Việt Nam sẽ công bố Chiến lược AI mới cùng Luật AI - bộ khung pháp lý đầu tiên đặt AI vào vị trí “hạ tầng trí tuệ quốc gia”.

Đây không chỉ là một chương trình kỹ thuật, mà là tuyên ngôn về con đường phát triển đất nước, trong đó AI phục vụ phúc lợi xã hội, thúc đẩy tăng trưởng bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Theo Thứ trưởng Bùi Thế Duy, AI đang dịch chuyển từ vai trò công cụ sang một hệ thống hạ tầng thiết yếu tương tự điện, viễn thông hay Internet. Quốc gia nào làm chủ được hạ tầng AI, bao gồm dữ liệu, thuật toán, mô hình và năng lực tính toán, sẽ nắm giữ lợi thế vượt trội trong cả kinh tế, xã hội lẫn an ninh quốc phòng.

Việt Nam đang xây dựng Trung tâm siêu tính toán AI quốc gia, thúc đẩy hệ sinh thái dữ liệu mở và phát triển nền tảng AI Make in Vietnam dựa trên triết lý mở: Chuẩn mở, dữ liệu mở và mã nguồn mở.

“Mở là con đường để tiếp nhận tri thức toàn cầu, làm chủ công nghệ và đóng góp trở lại cho nhân loại. Đồng thời cũng là chìa khóa để đảm bảo an toàn và minh bạch trong ứng dụng AI”, Thứ trưởng Bùi Thế Duy nhấn mạnh.

Một điểm nhấn khác trong bài phát biểu là tầm quan trọng của thị trường nội địa. Không có ứng dụng thì không có thị trường và không có thị trường thì doanh nghiệp AI không thể phát triển. Việt Nam sẽ đẩy mạnh ứng dụng AI trong cơ quan nhà nước, đồng thời Quỹ Đổi mới Công nghệ quốc gia sẽ dành tới 30-40% nguồn lực hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, bao gồm hình thức voucher AI, nhằm tạo cầu thị trường đủ lớn cho các sản phẩm Make in Vietnam.

Thứ trưởng cho biết thêm, Việt Nam hướng tới chuyển đổi AI chứ không chỉ ứng dụng AI. Đây là quá trình tái cấu trúc hoạt động quản lý, sản xuất và sáng tạo của quốc gia dựa trên nền tảng AI, tương tự những bước ngoặt của công nghiệp hóa và chuyển đổi số trước đây. Với dân số 100 triệu người trẻ, trình độ công nghệ cao cùng các nhóm công nghệ chiến lược và hệ sinh thái startup năng động, Việt Nam đang sở hữu những điều kiện quan trọng để đi nhanh trong kỷ nguyên AI.

Bên cạnh cơ hội, AI cũng đặt ra thách thức lớn về đạo đức, việc làm và niềm tin xã hội. Việt Nam vì vậy kiên định phát triển AI theo mô hình “Nhanh - An toàn - Nhân văn”: AI là công cụ trợ lực mạnh mẽ nhưng con người phải luôn là chủ thể ra quyết định cuối cùng. Sắp tới, Việt Nam sẽ ban hành Bộ quy tắc đạo đức AI, tiếp tục hoàn thiện Chiến lược AI và Luật AI dựa trên các nguyên tắc quản lý theo mức độ rủi ro, minh bạch, trách nhiệm giải trình và bảo vệ chủ quyền số quốc gia.

Theo Thứ trưởng, trong kỷ nguyên số, công nghệ là toàn cầu nhưng dữ liệu lại mang tính địa phương. Những ứng dụng quan trọng phải vận hành trên hạ tầng AI Việt Nam, đảm bảo sự cân bằng giữa nền tảng quốc tế và nền tảng quốc gia. Đây chính là cơ hội của các nước đang phát triển, nơi lợi thế không chỉ nằm ở công nghệ lõi mà còn ở ngữ cảnh văn hóa, dữ liệu và bài toán nội tại của từng quốc gia.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy cho rằng, AI là cơ hội lịch sử để Việt Nam bứt phá, trở thành nước phát triển có thu nhập cao: “Những quốc gia hoá rồng, hoá hổ đều tận dụng tốt các cuộc cách mạng công nghiệp. Sau nhiều thập kỷ xây dựng và phát triển, Việt Nam đã trở thành nền kinh tế thứ 32 thế giới và có đầy đủ điều kiện để bước vào kỷ nguyên AI, nâng cao năng suất lao động, tăng trưởng hai con số, củng cố năng lực quản trị và bảo vệ quốc gia”.

Tuyên ngôn AI Việt Nam được Thứ trưởng Bùi Thế Duy nhấn mạnh gồm 7 giá trị: Nhân văn - Mở - An toàn - Tự chủ - Hợp tác - Bao trùm - Bền vững. Đây sẽ là kim chỉ nam cho mọi chính sách AI của Việt Nam trong thời gian tới.

AI đáng tin cậy cần hội tụ: An toàn, giải trình, riêng tư, minh bạch, nhân văn, cộng đồng, trách nhiệm

Trong phần thảo luận, PGS. Lưu Anh Tuấn (Đại học Quốc gia Singapore) nhấn mạnh rằng, Việt Nam đang đứng trước thời cơ đặc biệt để phát triển AI, khi vừa sở hữu dân số trẻ, năng lực công nghệ đang tăng nhanh, vừa quyết tâm đầu tư vào các mô hình ngôn ngữ lớn nội địa như VinaLLaMA hay PhoGPT.

Tuy nhiên, để AI thực sự phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, yếu tố then chốt là “AI đáng tin cậy”, tức hệ thống phải chính xác, minh bạch, phù hợp văn hóa Việt Nam và có cơ chế trách nhiệm giải trình rõ ràng. Những rủi ro như sai lệch thông tin, thiên kiến dữ liệu hay lộ lọt thông tin nhạy cảm có thể làm xói mòn niềm tin công chúng nếu không được kiểm soát nghiêm ngặt.

PGS. Lưu Anh Tuấn cũng chỉ ra các thách thức đặc thù của Việt Nam, từ sự đa dạng vùng miền trong ngôn ngữ - giọng nói đến việc thiếu bộ dữ liệu tiếng Việt chất lượng cao và thiếu chuẩn quốc gia cho phát triển mô hình.

Việt Nam cần xây dựng bộ dữ liệu sạch - bao quát - phản ánh đúng giá trị văn hóa, triển khai cơ chế giấy phép đạo đức, tạo danh sách trắng - đen thông tin, cũng như thúc đẩy mô hình mã nguồn mở để cộng đồng và doanh nghiệp cùng tham gia giám sát, PGS. Lưu Anh Tuấn đề xuất.

AI phải đi theo hướng an toàn, nhân văn và trách nhiệm, trở thành nền tảng để Việt Nam chuyển từ “người dùng AI” sang “người sáng tạo AI”, qua đó củng cố chủ quyền số và tạo lợi thế cạnh tranh trong kỷ nguyên AI./.