Cần xây dựng "hàng rào an toàn" để bảo vệ trẻ em trước khi đưa AI vào giáo dục

Đưa trí tuệ nhân tạo (AI) vào giảng dạy từ bậc tiểu học là chủ trương được Thủ tướng chỉ đạo nghiên cứu. Tại cuộc họp báo thường kỳ ngày 26/9/2025 của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), nhiều giải pháp đã được đưa ra nhằm bảo đảm việc triển khai vừa khả thi, vừa an toàn, đồng thời phù hợp với kinh nghiệm quốc tế.

Bộ KH&CN cho biết, nhiệm vụ trọng tâm trong tháng 10 của Bộ là sẽ tập trung tiếp thu, giải trình ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hoàn thiện 4 dự án Luật: Luật sửa đổi Luật Công nghệ cao; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ; Luật Chuyển đổi số; bảo đảm tiến độ trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV.

Đồng thời, Bộ KH&CN đang xây dựng, trình Chính phủ để trình Quốc hội dự án Luật Trí tuệ nhân tạo. Đẩy nhanh xây dựng, hoàn thiện, trình Chính phủ các Nghị định hướng dẫn thi hành 4 Luật vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV.

Kinh nghiệm của quốc tế về sử dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục

Chia sẻ về việc đưa trí tuệ nhân tạo (AI) vào giảng dạy ngay từ bậc tiểu học, ông Hồ Đức Thắng, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia cho rằng, việc đưa AI vào trường học phổ thông là đúng thời điểm, song cần triển khai “đúng cách” và từng bước chắc chắn.

Ông Hồ Đức Thắng, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia (Bộ KH&CN) chia sẻ tại buổi họp báo.

Theo ông Hồ Đức Thắng, mục tiêu của việc đưa AI vào giáo dục tiểu học không phải là đào tạo kỹ sư AI "nhí”, mà là giúp trẻ hình thành 3 năng lực cốt lõi: Hiểu AI là gì; Biết cách sử dụng an toàn, có trách nhiệm; Có tư duy sáng tạo khi tương tác với công nghệ. Để đạt được điều này, mỗi học sinh chỉ cần khoảng 5-10 giờ học mỗi năm, lồng ghép trong các môn học hoặc hoạt động trải nghiệm - mô hình mà Singapore sẽ áp dụng từ 2025.

Đặc biệt, ông Thắng nhấn mạnh cần 2 “hàng rào an toàn”: Giám sát và độ tuổi: Học sinh không được tự do dùng AI tạo sinh, mọi hoạt động phải diễn ra dưới tài khoản của nhà trường và sự hướng dẫn của giáo viên; Công cụ an toàn: Chỉ sử dụng các phần mềm đã qua thẩm định, phù hợp lứa tuổi và bảo mật dữ liệu học sinh.

Ngoài ra, yếu tố quyết định thành công là đội ngũ giáo viên. Việt Nam cần ngay một chương trình bồi dưỡng chuẩn hóa, xây dựng khoảng 1.000 “giáo viên hạt nhân” về AI để dẫn dắt trên toàn quốc, giống như mô hình Estonia đang triển khai.

Kinh nghiệm quốc tế cũng mang lại nhiều bài học quý: Singapore chú trọng mô-đun ngắn và an toàn; Hàn Quốc cho thấy không nên thay thế sách giáo khoa quá vội; Mỹ chứng minh hạ tầng internet đồng đều (E-Rate) là chìa khóa để triển khai thành công.

Cuối cùng, ông Hồ Đức Thắng nhấn mạnh cần một lộ trình thí điểm trong 18-24 tháng, chuẩn bị học liệu, đào tạo giáo viên, triển khai ở một số địa phương rồi mới nhân rộng toàn quốc. Đưa AI vào tiểu học là đúng thời điểm, nhưng phải đúng cách: Lấy giáo viên làm trung tâm, công cụ an toàn, từng bước vững chắc, ông nói.

Quản lý rủi ro và thúc đẩy sự phát triển của AI

Bên cạnh giáo dục, một nội dung quan trọng khác là xây dựng Luật AI. Ông Hồ Đức Thắng cho rằng, luật cần dung hòa giữa khuyến khích đổi mới sáng tạo và bảo đảm an toàn, trong đó an ninh mạng phải được coi là “cấu phần mặc định”. Cần một chiến lược 3 lớp phòng thủ.

Lớp thứ nhất: phân loại, chỉ tập trung quản lý chặt chẽ đối với các ứng dụng AI có rủi ro cao, như trong giáo dục, y tế, dịch vụ công. Ngay từ khâu thiết kế, hệ thống phải đảm bảo dữ liệu sạch, không thiên kiến, tôn trọng quyền con người.

Lớp thứ hai: giám sát và phát hiện trong quá trình vận hành. Cần yêu cầu minh bạch, ví dụ như video deepfake phải có nhãn “do AI tạo ra” để người dùng nhận biết.

Lớp thứ ba: áp dụng chế tài xử phạt nghiêm khắc, đủ sức răn đe. Đơn cử như châu Âu có thể đưa ra mức phạt lên tới hàng chục triệu euro với các hành vi vi phạm pháp luật về AI.

Cùng với đó, trong quá trình vận hành phải có hoạt động giám sát và phát hiện, đồng thời có yêu cầu mang tính yêu cầu kỹ thuật với các hệ thống. Đặc biệt là chế tài xử phạt nghiêm khắc, ví dụ như châu Âu có thể áp dụng tới 35 triệu euro đối với những hành vi vi phạm luật pháp về AI, nhằm răn đe với các hành vi sử dụng AI vào mục đích xấu.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương khẳng định, AI là đột phá nhưng công nghệ rất mới, hiện chưa có nhiều quốc gia ban hành Luật về AI. Hiện nay, Bộ KH&CN đang chuẩn bị xây dựng Luật AI. Về dữ liệu và an toàn an ninh mạng thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của Bộ Công an, trong quá trình thực hiện Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ trao đổi với Bộ Công an để triển khai nội dung này./.