Chống thuốc giả không dừng lại ở 1 tháng cao điểm

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho rằng cuộc chiến chống hàng giả, trong đó có thuốc và thực phẩm chức năng giả, không chỉ diễn ra trong 1 tháng cao điểm mà sẽ lâu dài, bền bỉ và toàn diện.

Ngày 26/5, Báo Tiền Phong phối hợp Cục Quản lý Dược – Bộ Y tế, Viện Kiểm nghiệm thuốc TP.HCM và Đại học Y Dược TP.HCM tổ chức Hội thảo “Thuốc giả - hệ lụy thật: Giải pháp nào ngăn chặn”.

Chống thuốc giả là cuộc chiến toàn diện

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên thuốc là mặt hàng đặc biệt, bất kỳ hành vi sản xuất, buôn bán, lưu hành thuốc giả nào - dù chỉ là một viên - cũng là hành vi vi phạm nghiêm trọng pháp luật, vi phạm đạo đức xã hội và cần bị lên án, xử lý nghiêm.

Tuy nhiên, thời gian qua dù hệ thống thanh tra, kiểm nghiệm đã có nhiều tiến bộ nhưng tình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng, đặc biệt là thuốc cổ truyền, thuốc không rõ nguồn gốc bán tràn lan trên mạng xã hội, vẫn diễn biến phức tạp. Lợi dụng lòng tin của người bệnh, sự nhẹ dạ của người dân, không ít đối tượng đã sử dụng mạng xã hội, người nổi tiếng, thậm chí cả danh xưng của bác sĩ để quảng cáo thuốc giả như “thần dược”.

Ông Tuyên cho biết Bộ Y tế đã có công văn yêu cầu các trường đại học dược, bệnh viện phải phổ biến đến 100% cán bộ, công nhân viên, kể cả người đã nghỉ hưu, không được dùng hình ảnh của mình để đi quảng cáo sai cho các doanh nghiệp.

“Cứ nói đến thuốc giả, thực phẩm giả là người dân nhắc đến Bộ Y tế nhưng đây không chỉ là trách nhiệm của riêng chúng tôi. Ngay Cục An toàn thực phẩm cũng vừa bị khởi tố, bắt tạm giam 5 cán bộ, cả người đương chức lẫn nghỉ hưu, vì tiếp tay sai phạm. Hay như đường dây thuốc giả với quy môi lớn vừa rồi ở Thanh Hóa, chúng tôi cũng từng có những văn bản, hồ sơ cung cấp cho cơ quan công an từ năm 2022 nhưng đến nay mới đủ cơ sở để triệt phá”, Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên chia sẻ.

 Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên khẳng định hành vi sản xuất, buôn bán thuốc giả là tội ác.

Ông Tuyên cho rằng cần nhìn thẳng hai nhóm vấn đề, một là pháp luật liệu đã đầy đủ, có còn khoảng trống không? Hai là tổ chức thực thi đã thực sự nghiêm túc, đúng vai, đúng trách nhiệm chưa?

Từ khâu nhập khẩu, sản xuất đến lưu thông thuốc đều có sự tham gia của nhiều bộ ngành. Chính vì vậy, việc nhận diện và kiểm soát thuốc giả đòi hỏi không chỉ năng lực kỹ thuật mà cả sự vào cuộc đồng bộ, trách nhiệm của toàn hệ thống từ Trung ương đến địa phương, từ cơ quan Nhà nước đến doanh nghiệp và người dân.

Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên cũng đề xuất cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và kết nối dữ liệu toàn ngành để theo dõi được từng lô thuốc, từng nơi phân phối, giống như các nước phát triển đang làm.

Đồng thời, ông cảnh báo ý thức của một bộ phận doanh nghiệp và người dân vẫn là “kẽ hở chết người”. Nhiều nhà máy sản xuất thuốc khi được kiểm tra ban đầu thì đạt chuẩn GMP, nhưng đến các lô sau lại gian dối quy trình. Đặc biệt, phòng kiểm nghiệm chất lượng của chính nhà máy phải chịu trách nhiệm cao nhất, không thể làm ngơ với thuốc kém chất lượng. 

Về phía người dân, tình trạng “mượn đơn thuốc” của người khác để tự mua thuốc cũng khiến nguy cơ dùng nhầm thuốc giả, thuốc kém chất lượng tăng cao.

“Cuộc chiến chống thuốc giả không thể kết thúc trong 1 tháng cao điểm mà phải là cuộc chiến lâu dài, bền bỉ, toàn diện. Trước mắt, cần phát hiện, xử lý kịp thời, hạn chế tối đa thuốc giả lưu thông ngoài thị trường”, ông Tuyên nhấn mạnh.

Gia tăng nguy cơ thuốc giả qua bán hàng online

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, TS. Tạ Mạnh Hùng – Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược – cho rằng Việt Nam đang phải đối mặt với nguy cơ gia tăng thuốc giả từ bên ngoài xâm nhập, rồi lan rộng qua các kênh trực tuyến, đặc biệt là mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử xuyên biên giới.

TS. Tạ Mạnh Hùng – Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế.

Các đối tượng làm giả thuốc ngày càng tinh vi, có thể sản xuất chui mà không cần nhà xưởng cố định, chia nhỏ quy trình để tránh bị phát hiện và dùng mạng xã hội làm kênh tiêu thụ. Trong khi đó, một bộ phận nhà thuốc bán lẻ chưa tuân thủ nghiêm ngặt quy định, bán thuốc không hóa đơn, không truy xuất được nguồn gốc, tạo điều kiện cho thuốc giả thâm nhập hệ thống chính thống.

Ngoài ra, hệ thống kiểm nghiệm thuốc tại Việt Nam – với 3 viện trung ương và 62 trung tâm cấp tỉnh – vẫn đang thiếu trang thiết bị hiện đại để kiểm tra nhanh tại chỗ, chưa đồng bộ về năng lực. Một số quy định về xử lý vi phạm hành chính còn nhẹ tay, chưa đủ sức răn đe, đặc biệt với thuốc không rõ nguồn gốc có giá trị nhỏ hoặc chưa đủ điều kiện để xử lý hình sự.

Ông Hùng cho rằng trước hết cần hoàn thiện pháp luật, tăng mức phạt và bổ sung các quy định kiểm soát bán thuốc online, công khai thông tin đơn vị phân phối và áp dụng truy xuất nguồn gốc bằng mã QR. Bên cạnh đó là siết chặt thanh tra, kiểm tra các cơ sở kinh doanh dược, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, nhất là kinh doanh trên mạng xã hội.

“Cuộc chiến chống thuốc giả là nhiệm vụ khó khăn và lâu dài. Cần cả hệ thống chính trị vào cuộc, cùng với sự tỉnh táo và hợp tác của người dân”, ông Tạ Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Trộn lẫn thuốc thật với thuốc giả để đưa ra thị trường

Theo ông Nguyễn Quang Huy - Phó Chi Cục trưởng Chi Cục Quản lý thị trường TP.HCM, qua công tác tổng hợp, rà soát lại các vụ việc đã kiểm tra và các vụ việc bị phát hiện gần đây nhận thấy những phương thức, thủ đoạn của các đối tượng thường xuyên sử dụng là sử dụng thông tin "hàng xách tay" để hợp thức hóa các loại thuốc, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc, xuất xứ, không rõ thông tin chất lượng.

Hội thảo “Thuốc giả - hệ lụy thật: Giải pháp nào ngăn chặn” thu hút sự quan tâm của các cơ quan ban ngành, đội ngũ y bác sĩ và các em sinh viên ngành y dược.

Đáng nói, một thủ đoạn mới và đặc biệt nguy hiểm là việc trộn lẫn thuốc thật với thuốc giả trước khi bán ra thị trường. Cách làm này nhằm đánh lừa cơ quan chức năng trong quá trình kiểm tra ngẫu nhiên và xây dựng lòng tin ban đầu nơi người tiêu dùng. Các đối tượng thậm chí còn tự đặt tên thuốc và tên công ty sản xuất, phần lớn có trụ sở ảo ở nước ngoài như Malaysia, Singapore, sau đó quảng cáo là "hàng xách tay" thông qua mạng xã hội, dưới vỏ bọc là nhân viên, dược sĩ của các công ty dược.

Việc trộn lẫn sản phẩm thật với hàng giả là một hành vi đặc biệt nguy hiểm vì nó khai thác lòng tin ban đầu của người tiêu dùng và khiến việc phát hiện trở nên khó khăn hơn trong các cuộc kiểm tra tại chỗ. Bên cạnh đó, tình trạng cố ý ghi không đúng tên gọi trên nhãn hàng hóa cũng rất đáng báo động. Nhiều sản phẩm được quảng cáo là "sữa" hoặc "thuốc" nhưng thực chất tên gọi theo công bố và ghi nhãn sản phẩm lại là "Thực phẩm bảo vệ sức khỏe", "Thực phẩm bổ sung", "Sản phẩm dinh dưỡng công thức" hoặc "Thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt". Việc này gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng trong việc lựa chọn sản phẩm để sử dụng.

Chỉ riêng giai đoạn 2024 đến 5 tháng đầu năm 2025, lực lượng QLTT TP.HCM đã phối hợp với các đơn vị liên quan kiểm tra 4 vụ về mặt hàng thuốc với số lượng lớn, thu giữ hơn 35.000 hộp thuốc các loại với tổng trị giá gần 15 tỷ đồng. Ngoài ra, đơn vị cũng tham gia các đoàn kiểm tra liên ngành về y dược, y tế tư nhân kiểm tra 29 vụ.