Chuyển đổi số trong doanh nghiệp vừa và nhỏ: Lựa chọn hay xu hướng sống còn?

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu chuyển dịch mạnh mẽ sang môi trường số, chuyển đổi số không còn là một “tùy chọn nâng cao” đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNVVN), mà đã trở thành điều kiện tất yếu để tồn tại và phát triển. Những doanh nghiệp chậm thích nghi có thể tụt lại phía sau, mất thị phần, thậm chí bị đào thải, trong khi doanh nghiệp tiên phong sẽ dẫn dắt thị trường.

Rào cản vẫn hiện hữu nhưng không thể trì hoãn

Tính đến năm 2025, Việt Nam có gần 900.000 doanh nghiệp, trong đó trên 98% là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Dù đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế với tỷ trọng GDP đáng kể và tạo ra hàng triệu việc làm, phần lớn DNVVN vẫn gặp khó khăn khi bước vào hành trình chuyển đổi số.

Rào cản lớn nhất hiện nay là chi phí. Nhiều doanh nghiệp phản ánh không đủ ngân sách để đầu tư vào hạ tầng công nghệ, phần mềm quản trị, hay đào tạo nhân sự số. Có tới 60% doanh nghiệp nhỏ thừa nhận rằng chi phí là lý do chính khiến họ trì hoãn triển khai các giải pháp số.

Bên cạnh đó, thiếu nhân sự có kỹ năng công nghệ là vấn đề phổ biến. Đa số DNVVN chưa có bộ phận chuyên trách về công nghệ thông tin, chưa biết bắt đầu từ đâu và làm sao để triển khai một cách hiệu quả. Tỷ lệ doanh nghiệp xây dựng được kế hoạch chuyển đổi số bài bản còn rất thấp – chỉ khoảng 7%.

Ngoài ra, tâm lý e ngại thay đổi, đặc biệt ở các doanh nghiệp gia đình hoặc kinh doanh truyền thống, khiến nhiều doanh nghiệp chọn cách đứng ngoài cuộc chơi, hoặc áp dụng chuyển đổi số một cách hình thức: chỉ dừng ở việc lập fanpage, chạy quảng cáo hay sử dụng phần mềm bán hàng đơn giản mà chưa thay đổi tư duy vận hành.

Tuy nhiên, vẫn có tín hiệu tích cực. Đã có hơn 90% DNVVN tại Việt Nam có hiện diện trên môi trường số, thông qua các kênh như website, mạng xã hội hay sàn thương mại điện tử. Khoảng 40–45% doanh nghiệp nhỏ bắt đầu ứng dụng các công cụ như phần mềm quản lý khách hàng (CRM), kế toán điện tử hoặc nền tảng bán hàng đa kênh. Một số doanh nghiệp tiên phong đã thử nghiệm tích hợp AI trong chăm sóc khách hàng, phân tích hành vi tiêu dùng và tối ưu chuỗi cung ứng.

Đặc biệt, sự vào cuộc của Nhà nước với các chương trình hỗ trợ như cung cấp nền tảng số, đào tạo kỹ năng số và tư vấn chuyển đổi số đã giúp hàng chục nghìn doanh nghiệp tiếp cận dễ dàng hơn. Tuy nhiên, mức độ chuyển đổi ở từng ngành, từng địa phương vẫn còn chênh lệch đáng kể.

5 năm tới: Bước ngoặt sống còn trong môi trường kinh tế số

Giai đoạn 2025 - 2030 được dự báo sẽ là thời kỳ bản lề đối với cộng đồng DNVVN. Khi nền kinh tế số chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong tổng GDP, áp lực cạnh tranh sẽ gia tăng mạnh mẽ. Các doanh nghiệp truyền thống sẽ buộc phải thay đổi nếu không muốn bị “bỏ rơi”.

Trong 5 năm tới, xu hướng chuyển đổi số trong DNVVN sẽ không dừng lại ở sự hiện diện trực tuyến đơn thuần, mà tiến tới tích hợp toàn diện vào vận hành. Những mô hình doanh nghiệp “lai” – kết hợp giữa sản xuất vật lý và vận hành số hóa sẽ phổ biến hơn. Thay vì quản lý sổ sách thủ công, doanh nghiệp sẽ chuyển sang sử dụng hệ thống ERP để theo dõi tài chính, hàng tồn kho và chuỗi cung ứng theo thời gian thực. Phần mềm CRM sẽ giúp theo dõi hành vi khách hàng, tự động hóa tiếp thị và chăm sóc sau bán hàng.

Chính phủ thúc đẩy chuyển đổi số trong doanh nghiệp nhỏ và vừa. (Ảnh minh hoạ).

Thương mại điện tử xuyên biên giới cũng mở ra cơ hội lớn. Với sự phát triển của logistics và thanh toán số, ngay cả doanh nghiệp ở vùng nông thôn cũng có thể bán sản phẩm ra nước ngoài. Các sàn thương mại điện tử quốc tế, nền tảng quảng cáo tự động và dịch vụ hậu cần ngày càng dễ tiếp cận, giúp doanh nghiệp nhỏ tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Ngoài ra, trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và dữ liệu lớn (Big Data) không còn là khái niệm xa lạ. Doanh nghiệp nhỏ có thể ứng dụng AI để dự đoán nhu cầu thị trường, quản lý kho thông minh hoặc tạo nội dung tự động. Các phần mềm AI dùng trong chatbot, tạo báo cáo tài chính hoặc theo dõi năng suất nhân viên đang ngày càng rẻ và dễ dùng, phù hợp với khả năng chi trả của DNVVN.

Một điểm sáng là hạ tầng số tại Việt Nam đang phát triển rất mạnh. Internet tốc độ cao, phổ cập điện thoại thông minh và hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt là nền tảng quan trọng để chuyển đổi số được thúc đẩy sâu rộng.

Chính phủ cũng đặt mục tiêu đến năm 2030, ít nhất 80% doanh nghiệp nhỏ và vừa ứng dụng các nền tảng số cơ bản, 50% ứng dụng công nghệ tiên tiến như AI, IoT, Blockchain trong hoạt động kinh doanh. Đồng thời, chính sách ưu đãi tài chính, thuế và hỗ trợ tư vấn sẽ tiếp tục được đẩy mạnh, đặc biệt với doanh nghiệp ở địa bàn khó khăn, ngành truyền thống hoặc có tiềm năng xuất khẩu.

Tuy nhiên, doanh nghiệp muốn tận dụng cơ hội từ chuyển đổi số trong 5 năm tới cần thay đổi tư duy ngay từ bây giờ. Cần nhìn nhận chuyển đổi số không chỉ là công nghệ, mà là chiến lược – liên quan đến mô hình kinh doanh, tổ chức, nhân sự và văn hóa doanh nghiệp. Việc chọn giải pháp phù hợp, từng bước triển khai và đánh giá hiệu quả sẽ là yếu tố quyết định thành bại.

Lựa chọn hay sống còn – DNVVN phải quyết định ngay từ hôm nay

Chuyển đổi số không còn là câu chuyện của các tập đoàn lớn. Trong nền kinh tế số, sự nhanh nhạy và linh hoạt – vốn là điểm mạnh của DNVVN sẽ trở thành lợi thế lớn nếu biết khai thác công nghệ đúng cách. Việc tiếp cận khách hàng, tối ưu vận hành, giảm chi phí và nâng cao trải nghiệm đều có thể bắt đầu từ những bước nhỏ nhưng thiết thực.

Trong 5 năm tới, sự phân hóa giữa doanh nghiệp chuyển đổi số thành công và doanh nghiệp “đứng ngoài cuộc” sẽ ngày càng rõ rệt. Đó là ranh giới giữa tăng trưởng và suy thoái, giữa tồn tại và bị đào thải. Và ranh giới đó đang được xác lập từng ngày, bằng những quyết định đầu tư, chiến lược hành động và sự sẵn sàng thay đổi.

Với doanh nghiệp nhỏ và vừa, chuyển đổi số không phải là một lựa chọn. Đó là điều kiện tiên quyết để tồn tại, thích nghi và phát triển trong một thế giới kinh doanh đang chuyển động với tốc độ chưa từng có.