Chuyển đổi xe máy xăng sang xe điện: Hướng đi tất yếu để giảm ô nhiễm đô thị

Ô nhiễm không khí tại Hà Nội và nhiều đô thị lớn sẽ khó được cải thiện nếu không mạnh dạn chuyển đổi phương tiện giao thông. Trong đó, việc thay thế xe máy sử dụng xăng bằng xe điện được xem là giải pháp khả thi, giúp giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao chất lượng môi trường sống.

Chuyển đổi phương tiện để giải “bài toán” ô nhiễm

Ngày 12/7/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 20/CT-TTg năm 2025 về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường. Một trong những nội dung quan trọng của Chỉ thị là giao Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội thực hiện các giải pháp, biện pháp để các tổ chức, cá nhân chuyển đổi phương tiện, lộ trình đến ngày 1/7/2026 không có xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1.

Từ 1/1/2028 không có xe mô tô, xe gắn máy, hạn chế xe ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong đường Vành đai 1, Vành đai 2. Từ năm 2030 tiếp tục mở rộng thực hiện trong đường Vành đai 3.

Đáng chú ý, Tổ chức Y tế Thế giới từng công bố một con số hết sức đáng quan tâm là tại Việt Nam, ít nhất 70.000 người tử vong mỗi năm liên quan đến ô nhiễm không khí, gấp đôi số người tử vong ở Việt Nam trong suốt đại dịch Covid-19. Tính trung bình cứ mỗi 7,5 phút lại có một người Việt Nam tử vong vì một căn bệnh do tiếp xúc với không khí bị ô nhiễm.

Các phương tiện sử dụng năng lượng điện góp phần giúp Thủ đô xanh và văn minh hơn.

Bởi vậy, việc thúc đẩy chuyển đổi xe xăng sang xe điện là một chủ trương nhằm góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí từ một trong những nguồn phát thải lớn nhất là phương tiện giao thông. Tuy nhiên, đây là một chủ trương có tác động rất sâu rộng đến người dân Thủ đô, trước mắt là những người sống và làm việc trong khu vực vành đai 1. Rất nhiều vấn đề được người dân quan tâm như chính sách hỗ trợ chuyển đổi như nào, hệ thống trạm sạc được xây dựng ra sao, giao thông công cộng được hoàn thiện như thế nào…

Quanh vấn đề này, ông Nguyễn Đông Phong - Giám đốc Trung tâm Thử nghiệm khí thải xe cơ giới đường bộ (Cục Đăng kiểm Việt Nam) cho biết: Hiện cả nước có gần 70 triệu xe máy, trong đó phần lớn chưa được kiểm soát khí thải. Trong khi đó, ô tô đã thực hiện kiểm soát khí thải từ năm 2006. “Việc chuyển đổi xe máy xăng sang xe điện là bước đi cần thiết nhằm giảm thiểu ô nhiễm từ phương tiện giao thông đường bộ”, ông Phong nhấn mạnh.

Chính phủ cũng đã có định hướng rõ ràng qua Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 12/7/2025 về tăng cường kiểm soát khí thải, thúc đẩy phương tiện giao thông xanh. Tuy nhiên, để hiện thực hóa, cần giải quyết nhiều bài toán như: hỗ trợ chính sách cho người dân, đặc biệt là người thu nhập thấp; xây dựng mạng lưới trạm sạc; đảm bảo nguồn điện ổn định; và xử lý rác thải pin một cách an toàn, bền vững.

Theo ông Nguyễn Đông Phong, việc chuyển đổi xe máy chạy xăng sang sử dụng xe điện sẽ giúp giảm đáng kể lượng khí thải, góp phần cải thiện chất lượng không khí tại Hà Nội và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, khi hiện thực hóa việc chuyển đổi xe máy chạy xăng sang xe điện, chúng ta cần giải quyết rất nhiều bài toán, vì việc này tác động rất lớn đến xã hội và đời sống người dân, nhất là nhóm người yếu thế trong xã hội. Để giải quyết việc này, Nhà nước và các cấp chính quyền cần có công cụ chính sách hỗ trợ người dân.

Chung quan điểm trên, PGS.TS. Hoàng Anh Lê - Trưởng Bộ môn Quản lý Môi trường, Khoa Môi trường, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, kết quả nghiên cứu của nhóm nghiên cứu của các nhà khoa học Trường Đại học Khoa học Tự nhiên và các nhà khoa học của Anh quốc cho thấy ô nhiễm không khí do phương tiện giao thông tại Hà Nội có sự phân hóa rõ rệt theo thời gian và loại hình phương tiện. Vào ban ngày, xe máy là nguồn phát thải chủ yếu; ban đêm, xe tải hạng nặng lại chiếm ưu thế. Lượng phát thải này cũng biến động theo mùa trong năm.

Cần vào cuộc quyết liệt và đồng bộ

Theo PGS. TS. Nguyễn Đức Lượng - Trưởng khoa Kỹ thuật Môi trường, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, việc chuyển đổi xe máy xăng sang xe điện là hướng đi tất yếu để giảm ô nhiễm đô thị.

Theo quan điểm của PGS. TS. Nguyễn Đức Lượng, việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện không phải là vấn đề mới, nhiều quốc gia đã thực hiện từ hàng chục năm trước. Tuy nhiên, cách tiếp cận, đối tượng ưu tiên và lộ trình chuyển đổi sẽ khác nhau, tùy thuộc vào điều kiện kinh tế - xã hội từng nước.

Quang cảnh chương trình tọa đàm “Chuyển đổi xe xăng sang xe điện: Để không ai bị bỏ lại phía sau” do Báo Tiền Phong tổ chức.

Hàn Quốc là ví dụ điển hình khi đặt mục tiêu đến năm 2030 phần lớn ô tô mới sẽ là xe điện. Nước này xây dựng chính sách rõ ràng trong nghiên cứu, sản xuất pin, phát triển trạm sạc nhanh và thúc đẩy hợp tác công - tư để các tập đoàn lớn như Hyundai, Kia phát triển mạnh mẽ thị trường xe điện. Đặc biệt, hệ thống trạm sạc được tích hợp trực tiếp vào quy hoạch đô thị thông minh, tạo thuận lợi tối đa cho người dùng.

Nhật Bản là quốc gia phát triển xe điện từ rất sớm, đồng thời đi đầu trong phát triển xe hybrid (kết hợp điện và xăng). Chính phủ Nhật khuyến khích người dân sử dụng phương tiện xanh bằng các chính sách miễn, giảm thuế khi mua xe điện hoặc xe hybrid.

Nêu quan điểm về vấn đề liên quan, TS. Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho rằng, việc chuyển đổi xe xăng sang xe điện Hà Nội gặp nhiều khó khăn song bên cạnh đó cũng có rất nhiều cơ hội. Nhưng cơ hội đấy sẽ mãi là cơ hội nếu chúng ta không có kế hoạch đúng để có chính sách cụ thể. Người dân rất cần những tuyên bố chi tiết về chính sách chuyển đổi của Hà Nội. Làm sao để người dân hiểu được việc chuyển đổi không quá nhiều khó khăn mà còn đem lại nhiều thuận lợi, tiện ích thông minh vào cuộc sống. Từ đó, thể hiện sự quyết tâm, cam kết của chính quyền Thủ đô để người dân hiểu được tất cả người dân không ai bị bỏ lại phía sau. Đây không chỉ là trách nhiệm của nhà nước, doanh nghiệp mà là của cả người dân, vì một Hà Nội sáng - xanh - sạch - đẹp.

Chia sẻ thông tin liên quan đến câu chuyện từ 1/1/2028 không có xe mô tô, xe gắn máy, hạn chế xe ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong đường Vành đai 1, Vành đai 2. Từ năm 2030 tiếp tục mở rộng thực hiện trong đường Vành đai 3, ông Phan Trường Thành - Trưởng phòng Tài chính đầu tư, Sở Xây dựng Hà Nội cho biết: Theo điều tra sơ bộ, trong Vành đai 1 có lượng dân cư ổn định khoảng 600.000 dân, với tổng số xe máy tại chỗ khoảng 450.000 phương tiện. Tuy nhiên, đây mới chỉ là khảo sát sơ bộ số lượng cố định bên trong vành đai 1, chưa kể nhiều đối tượng đi từ bên ngoài vào Vành đai 1.

Ông Phan Trường Thành cho rằng, để thực hiện Chỉ thị 20 của Thủ tướng, Hà Nội sẽ triển khai theo lộ trình, kế hoạch cụ thể: Đầu tiên là khảo sát đánh giá, người dân, đối tượng chịu ảnh hưởng. Chúng ta phải có số liệu đầu vào mới làm được. Hiện đã có chính quyền địa phương 2 cấp, là nơi sâu sát nhất, gần dân nhất, tất cả số liệu điều tra là trách nhiệm của chính quyền địa phương. Số liệu này cấp bách, cần thiết.

Xe máy cũ có lượng phát thải lớn và hiện vẫn được một bộ phận dân cư sử dụng, trong đó chủ yếu là những người có thu nhập thấp. Bởi vậy, việc chuyển đổi phương tiện cần quan tâm đến nhóm đối tượng này.

Thứ hai, sau khi có số liệu đầu vào, chúng ta cần hoàn thiện thể chế chính sách. Chúng ta cũng đã có Luật Thủ đô, gắn nội dung này với đề án vùng phát thải thấp đã được Hà Nội đưa ra trước đó. Thứ ba, hoàn thiện cơ sở hạ tầng. Hạ tầng ở đây có 2 nhóm là giao thông vận tải nói chung và giao thông công cộng. Đây là yếu tố cốt lõi, Hà Nội không khuyến cáo người dân tiếp tục đi xe máy.

Thứ tư, xây dựng tiêu chuẩn khí thải cho xe máy và xác định có kiểm định khí thải xe máy hay không. Trong Chỉ thị 20, Thủ tướng cũng có yêu cầu quan trọng là Bộ Xây dựng sớm ban hành tiêu chuẩn về khí thải cho xe cơ giới. Cuối cùng là công tác tuyên truyền, cùng với các cơ quan báo chí, truyền thông, sự tâm huyết của các nhà khoa học sẽ giúp lộ trình chuyển đổi được thành công.

Rõ ràng, chuyển đổi từ xe máy chạy xăng sang xe điện không chỉ đơn thuần là thay đổi một phương tiện di chuyển, mà là bước ngoặt về nhận thức, thói quen và cách con người tương tác với môi trường. Đó là hành trình hướng tới một tương lai bền vững, nơi không khí sạch không còn là điều xa xỉ ở các đô thị lớn, nơi trẻ em có thể lớn lên trong một không gian sống lành mạnh, không còn bị bủa vây bởi khói bụi, tiếng ồn và hệ lụy của biến đổi khí hậu.

Nhưng hành trình ấy sẽ không thể đi đến đích nếu thiếu đi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về hạ tầng, nguồn lực và đặc biệt là chính sách hỗ trợ người dân, nhất là những nhóm yếu thế trong xã hội. Không ai nên bị bỏ lại phía sau chỉ vì không đủ điều kiện để chuyển đổi phương tiện. Bởi lẽ, một tương lai xanh sẽ chỉ thực sự bền vững khi nó công bằng và bao trùm, tạo điều kiện để tất cả mọi người cùng tham gia, cùng hưởng lợi từ sự thay đổi tích cực. Chính vì vậy, việc chuyển đổi cần được tiếp cận như một chiến lược quốc gia - dài hơi, bài bản, có lộ trình rõ ràng và sự đồng hành của các bên liên quan, từ trung ương tới địa phương, từ cơ quan quản lý tới doanh nghiệp, từ nhà khoa học tới người dân. Nếu làm tốt, đây không chỉ là lời giải cho bài toán ô nhiễm không khí, mà còn là cú hích để Việt Nam vững vàng hơn trên con đường phát triển kinh tế xanh, hiện đại và có trách nhiệm với thế hệ mai sau.