Đẩy mạnh ứng dụng thành tựu công nghệ trong bảo đảm an toàn điện, góp phần nâng cao hiệu quả phòng cháy, chữa cháy

Để đảm bảo an toàn điện, góp phần phòng cháy, chữa cháy, bên cạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của mọi tầng lớp nhân dân về công tác phòng cháy, chữa cháy thì việc ứng dụng thành tựu của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data)... cũng là một trong những giải pháp được nhiều chuyên gia, nhà quản lý, nhà khoa học đưa ra tại Hội thảo khoa học cấp quốc gia “Bảo đảm an toàn điện góp phần phòng cháy, chữa cháy ở Việt Nam hiện nay” do Trường Đại học Điện lực phối hợp với Học viện Cảnh sát Nhân dân đồng tổ chức ngày 26/12/2025 tại Hà Nội.

Nền tảng pháp lý quan trọng của công tác phòng cháy, chữa cháy

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Trung tướng GS.TS. Trần Minh Hưởng - Giám đốc Học viện Cảnh sát Nhân dân cho biết, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn nhất quán xác định: Bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ chiến lược, thường xuyên, lâu dài; trong đó bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội là nội dung cốt lõi.

Trung tướng GS.TS. Trần Minh Hưởng - Giám đốc Học viện Cảnh sát Nhân dân phát biểu tại Hội thảo. Ảnh ND.

Trung tướng GS.TS. Trần Minh Hưởng cho biết, Hiến pháp năm 2013 đã nêu rõ, bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, giữ vững an ninh quốc gia là sự nghiệp của toàn dân. Nhà nước củng cố và tăng cường nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân.

Đây không chỉ là một nguyên tắc hiến định, mà còn là cơ sở chính trị - pháp lý nền tảng để huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội trong các lĩnh vực bảo đảm an toàn, trong đó có an toàn điện và phòng cháy, chữa cháy.

Từ góc độ lý luận và thực tiễn, có thể khẳng định rằng, bảo đảm an toàn điện không đơn thuần là vấn đề kỹ thuật, mà là một nội dung cấu thành quan trọng của an ninh phi truyền thống, gắn trực tiếp với an ninh con người, an ninh kinh tế, an ninh xã hội và trật tự, an toàn xã hội.

Mỗi sự cố điện nghiêm trọng, mỗi vụ cháy, nổ lớn đều có thể để lại những hệ lụy sâu rộng, tác động tiêu cực đến đời sống nhân dân, hoạt động sản xuất - kinh doanh, niềm tin xã hội và uy tín quản lý của Nhà nước.

Diễn biến phức tạp và các giải pháp phòng chống

Thực tiễn những năm gần đây cho thấy, tình hình cháy, nổ ở nước ta vẫn diễn biến hết sức phức tạp, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Đáng chú ý, qua tổng kết, phân tích của các cơ quan chức năng, nguyên nhân từ sự cố hệ thống, thiết bị điện chiếm tỷ lệ rất cao trong các vụ cháy, đặc biệt tại khu dân cư, nhà ở kết hợp kinh doanh, cơ sở sản xuất nhỏ lẻ...

Điều này phản ánh một thực tế đáng quan tâm đó là: Nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật về an toàn điện, phòng cháy, chữa cháy của một bộ phận tổ chức, cá nhân còn hạn chế; công tác quản lý nhà nước ở một số nơi chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa, công nghiệp hóa; việc ứng dụng công nghệ, nhất là công nghệ số trong quản lý, giám sát, cảnh báo an toàn điện còn chưa đồng bộ.

Trong bối cảnh đó, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, đường lối, chính sách quan trọng để lãnh đạo, chỉ đạo với quan điểm xuyên suốt: Chủ động phòng ngừa rủi ro, lấy con người và nhân dân làm trung tâm, ứng dụng mạnh mẽ khoa học và công nghệ, xây dựng năng lực quản trị rủi ro hiện đại, trong đó an toàn điện và phòng cháy, chữa cháy là những trụ cột quan trọng.

Trung tướng GS.TS. Trần Minh Hưởng cho biết, đối với lực lượng Công an nhân dân, Đảng ủy Công an Trung ương và Lãnh đạo Bộ Công an luôn xác định: Xây dựng thế trận an ninh nhân dân vững chắc ngay từ cơ sở, phát huy vai trò của phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc gắn với phòng cháy, chữa cháy, bảo đảm an toàn điện.

Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay, việc xây dựng thế trận an ninh nhân dân trên không gian số, ứng dụng AI, Big Data... trong cảnh báo, giám sát an toàn điện là yêu cầu tất yếu.

Theo Đại tá Nguyễn Phong Thịnh, Phó Cục trưởng Cục Xây dựng phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc, để đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy, công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân cần được đặt lên hàng đầu.

Việc tuyên truyền cần tập trung vào các quy định pháp luật về phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ; cảnh báo nguy cơ cháy, nổ trong sinh hoạt, sản xuất, kinh doanh; đồng thời hướng dẫn các biện pháp phòng ngừa, xử lý tình huống khi xảy ra sự cố.

Qua đó, từng bước xây dựng phong trào toàn dân tham gia phòng cháy, chữa cháy, góp phần bảo đảm an ninh, trật tự và an toàn xã hội...

Hội thảo Khoa học cấp quốc gia "Đảm bảo an toàn điện góp phần phòng cháy, chữa cháy ở Việt Nam hiện nay" do Trường Đại học Điện lực và Học viện Cảnh sát Nhân dân tổ chức. Ảnh ND.

Nhiều chuyên gia cho rằng, bên cạnh công tác tuyên truyền thì vệc ứng dụng các thành tựu của khoa học và công nghệ trong giám sát, cảnh báo và phòng ngừa sự cố điện cũng là một giải pháp quan trọng hiện nay.

Trước sự phát triển nhanh chóng của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhiều công nghệ mới như IoT, AI, Big Data cảm biến thông minh và hệ thống giám sát từ xa đang mở ra những hướng tiếp cận mới trong công tác bảo đảm an toàn điện và phòng cháy, chữa cháy.

Việc ứng dụng các thiết bị cảm biến thông minh có khả năng theo dõi nhiệt độ, dòng điện, điện áp, phát hiện sớm dấu hiệu quá tải, rò rỉ hoặc chập mạch giúp cảnh báo kịp thời nguy cơ cháy nổ ngay từ giai đoạn ban đầu.

Các hệ thống giám sát điện thông minh tích hợp IoT cho phép thu thập dữ liệu theo thời gian thực, hỗ trợ lực lượng quản lý và vận hành hệ thống điện đưa ra các quyết định nhanh chóng, chính xác, giảm thiểu rủi ro sự cố.

Bên cạnh đó, còn có nhiều công nghệ hiện đại khác đang được nghiên cứu, ứng dụng nhằm dự báo nguy cơ mất an toàn điện dựa trên các mô hình sử dụng điện, điều kiện môi trường và lịch sử vận hành...

Những giải pháp này không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả phòng ngừa cháy, nổ mà còn tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng, hướng tới sự phát triển bền vững.

Giải pháp tổng thể cho an toàn nguồn điện

PGS.TS. Đinh Văn Châu, Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực cho rằng, trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, điện giữ vai trò là một trong những hạ tầng kỹ thuật thiết yếu, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và đời sống nhân dân.

Cùng với sự gia tăng nhanh chóng về quy mô, mật độ và mức độ phức tạp của hệ thống điện trong các lĩnh vực dân dụng, sản xuất - kinh doanh và hạ tầng đô thị, yêu cầu bảo đảm an toàn điện ngày càng trở nên cấp bách, nhất là trong mối quan hệ trực tiếp với công tác phòng cháy, chữa cháy.

PGS.TS. Đinh Văn Châu - Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực phát biểu đề dẫn Hội thảo. Ảnh ND.

Thực tiễn công tác quản lý nhà nước thời gian qua cho thấy, các vụ cháy, nổ có nguyên nhân từ sự cố điện vẫn chiếm tỷ lệ đáng kể, diễn biến phức tạp, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản, ảnh hưởng đến trật tự, an toàn xã hội.

Nguyên nhân xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó nổi lên những hạn chế trong hệ thống chính sách, pháp luật; việc tổ chức thực hiện tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về an toàn điện chưa đồng bộ; công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra chuyên ngành còn gặp khó khăn; sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị liên quan ở một số nơi chưa thực sự chặt chẽ; nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận tổ chức, cá nhân chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra.

Trong bối cảnh đó, việc tiếp cận an toàn điện như một nội dung trọng tâm, xuyên suốt của công tác phòng cháy, chữa cháy và là yêu cầu khách quan, phù hợp với thực tiễn phát triển. An toàn điện không chỉ là vấn đề kỹ thuật chuyên ngành, mà là đối tượng quản lý nhà nước mang tính tổng hợp, đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của các bộ, ngành, địa phương, lực lượng chức năng và toàn xã hội.

Trước yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, phát triển kinh tế số, xã hội số, công dân số, việc bảo đảm an toàn điện gắn với phòng cháy, chữa cháy không chỉ là vấn đề kỹ thuật, nghiệp vụ mà còn là vấn đề văn hóa pháp luật, ý thức công dân và trách nhiệm xã hội.

Hội thảo là diễn đàn trao đổi học thuật có chất lượng, góp phần đề xuất những luận cứ khoa học, khuyến nghị chính sách và giải pháp đồng bộ về kỹ thuật, quản lý, pháp luật và tuyên truyền - giáo dục nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo đảm an toàn điện, phòng cháy, chữa cháy ở Việt Nam trong thời gian tới./.