Đề xuất mô hình tòa án giải quyết tranh chấp tại Trung tâm tài chính quốc tế

Các tranh chấp phát sinh tại Trung tâm tài chính thường mang yếu tố quốc tế, liên quan đến các giao dịch đầu tư – kinh doanh phức tạp, giá trị lớn. Vì vậy, cần một tòa án vận hành theo các nguyên tắc của thông lệ quốc tế.

Chiều 4/12, Quốc hội đã nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra về dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế.

Trình bày tờ trình về dự án luật, Chánh án Toà án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng nhấn mạnh sự hình thành Trung tâm tài chính quốc tế đòi hỏi một hệ thống giải quyết tranh chấp tương xứng về chuẩn mực, tốc độ và tính minh bạch. Các tranh chấp phát sinh tại Trung tâm tài chính thường mang yếu tố quốc tế, liên quan đến các giao dịch đầu tư – kinh doanh phức tạp, giá trị lớn; do đó cần một tòa án vận hành theo các nguyên tắc của thông lệ quốc tế.

Chánh án Toà án Nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng trình bày tờ trình về dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế. Ảnh: Quốc hội.

Tòa án chuyên biệt có cơ chế tổ chức và hoạt động linh hoạt

Tòa án chuyên biệt được thiết kế nằm trong hệ thống Tòa án nhân dân nhưng có cơ chế tổ chức và hoạt động linh hoạt hơn, được bổ sung quyền tự chủ về tố tụng, áp dụng các quy tắc tiên tiến nhằm đáp ứng yêu cầu của cộng đồng nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Dự thảo luật gồm 5 chương, 43 điều, quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, thẩm quyền xét xử, thủ tục tố tụng, thi hành án, tiêu chuẩn của thẩm phán và thư ký, các bảo đảm cần thiết để tòa án vận hành hiệu quả.

Tòa án chuyên biệt sẽ được đặt tại TP.Hồ Chí Minh, có thẩm quyền giải quyết tranh chấp và yêu cầu phát sinh tại Trung tâm tài chính quốc tế của TP.Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Cơ cấu gồm Tòa sơ thẩm, Tòa phúc thẩm và bộ máy giúp việc.

Các đại biểu tham dự Phiên họp. Ảnh: Quốc hội.

Thẩm phán có thể được bổ nhiệm từ các nguồn: Thẩm phán Tòa án nhân dân; luật sư, chuyên gia, trọng tài viên, giảng viên luật; người nước ngoài. Với nguồn nhân lực đa dạng này, Tòa án chuyên biệt kỳ vọng có thể tiếp cận và xử lý hiệu quả các tranh chấp mang tính quốc tế.

Theo tờ trình, mô hình tòa án chuyên biệt sẽ vận hành theo các nguyên tắc then chốt. Đó là thẩm phán xét xử độc lập; bảo đảm tranh tụng minh bạch và công bằng; thủ tục linh hoạt, tập trung vào hiệu quả và tốc độ; quyền tự định đoạt của các bên được tôn trọng tối đa.

Ngôn ngữ sử dụng trong phiên tòa là tiếng Anh hoặc tiếng Anh kèm tiếng Việt. Đặc biệt, dự thảo cho phép các bên lựa chọn pháp luật nước ngoài, tập quán thương mại quốc tế hoặc điều ước quốc tế khi có yếu tố nước ngoài – một bước đột phá nhằm tạo niềm tin cho nhà đầu tư. Bản án phúc thẩm là quyết định cuối cùng, không giám đốc thẩm, tái thẩm, phù hợp thông lệ của các tòa thương mại quốc tế.

Tạo cơ chế vượt trội để thu hút vốn

Báo cáo thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết về thủ tục tố tụng, Ủy ban cơ bản thống nhất với thiết kế mô hình rút gọn, linh hoạt nhưng đề nghị cụ thể hơn đối với một số quy định như quyết định giải quyết vụ việc; cơ chế giao nộp, trình bày và công bố chứng cứ; chứng cứ chuyên gia; biện pháp khẩn cấp tạm thời; thủ tục phúc thẩm; và thi hành bản án của Tòa án chuyên biệt. 

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế. Ảnh: Quốc hội.

Cho ý kiến về dự án luật tại tổ, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định khi đã thành lập Trung tâm tài chính quốc tế thì "luật chơi” phải phù hợp với quốc tế. Các cơ chế, bao gồm cả tòa án chuyên biệt, phải vượt trội để thu hút vốn.

Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội) cũng đánh giá dự thảo luật thể hiện tư duy pháp lý đầy khát vọng; việc cho phép áp dụng ngôn ngữ tiếng Anh và pháp luật nước ngoài cho thấy Việt Nam thực sự chấp nhận các chuẩn mực quốc tế.

Đại biểu Lê Thanh Phong (Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh) gợi ý thay chế độ bổ nhiệm bằng cơ chế tuyển chọn theo hợp đồng để dễ dàng thu hút nhân sự chất lượng cao. Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị) đề nghị rà soát các thuật ngữ để đảm bảo tính thống nhất và minh bạch trong tố tụng.