Hạ tầng kết nối bứt tốc, thương mại điện tử Việt Nam sẵn sàng cho thời kỳ bùng nổ

Trong vòng hơn một thập kỷ qua, Việt Nam đã bước đi nhanh hơn bao giờ hết trên con đường trở thành một quốc gia số. Hình ảnh quen thuộc của những quán net, đường truyền dial-up ngày nào giờ đã lùi xa. Thay vào đó, người Việt Nam ngày nay cầm trên tay chiếc điện thoại thông minh, kết nối liên tục với thế giới, vừa làm việc, học tập, vừa giải trí và mua sắm. Sự chuyển mình này không chỉ phản ánh nỗ lực của các nhà mạng trong việc nâng cấp hạ tầng, mà còn là kết quả của một chiến lược quốc gia về chuyển đổi số. Và chính từ nền tảng hạ tầng kết nối vững chắc ấy, thương mại điện tử, học tập trực tuyến và cả những lĩnh vực mới mẻ như tài sản số đang bùng lên như những dòng chảy mạnh mẽ, hứa hẹn định hình diện mạo kinh tế và xã hội Việt Nam trong giai đoạn mới.

Thông tin dân số Việt Nam – theo báo cáo của Wearesocial.

Dân số trẻ, kết nối Internet phủ rộng

Tính đến đầu năm 2025, Việt Nam có khoảng 101 triệu dân, trong đó gần 79,8 triệu người sử dụng Internet, chiếm 78,8% dân số. Đây là một tỷ lệ ấn tượng so với mức trung bình toàn cầu (66%). Đặc biệt, số lượng kết nối di động đạt 127 triệu, cao hơn cả dân số thực tế. Điều này phản ánh một đặc trưng tiêu dùng công nghệ ở Việt Nam: mỗi người thường sở hữu nhiều SIM, nhiều gói dữ liệu để tận dụng khuyến mãi và tối ưu chi phí.

Hạ tầng viễn thông cũng cho thấy sự tiến bộ vượt bậc. Tốc độ tải xuống trung bình của mạng di động đạt 75,7 Mbps, còn mạng cố định đạt 154 Mbps. So với năm trước, đây là mức tăng trưởng lần lượt 61% và 47%, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có tốc độ Internet phát triển nhanh nhất Đông Nam Á. 5G đã được triển khai thử nghiệm ở nhiều thành phố lớn, ước tính khoảng một phần tư dân số đã nằm trong vùng phủ sóng.

Tỷ lệ các thiết bị kết nối tại Việt Nam – theo Wearesocial.

Người Việt online giảm hơn mức trung bình thế giới

Những năm trước và thời gian Covid, không chỉ đông đảo, người Việt còn dành nhiều thời gian cho thế giới số. Trung bình, mỗi người dành khoảng 6 giờ 30 phút mỗi ngày để online. Con số này cao hơn mức trung bình toàn cầu (6 giờ 6 phút), và dù thấp hơn Philippines – quốc gia dẫn đầu thế giới với gần 9 giờ online mỗi ngày – nhưng vượt xa Nhật Bản, nơi thời lượng chỉ khoảng 4 giờ 30 phút. Nhưng năm 2025, tuy người Việt đã giảm dần thời gian kết nối xuống dưới trung bình. Nhiều phương tiện khác được sự dụng, đa dạng hơn trong kết nối.

Sự hiện diện trực tuyến dày đặc này không chỉ cho thấy người Việt ngày càng phụ thuộc vào internet để làm việc, học tập, giải trí, mà còn khẳng định tiềm năng khổng lồ cho các dịch vụ số. Một thị trường mà người dùng online trung bình hơn một phần tư ngày của họ là một thị trường màu mỡ cho thương mại điện tử, giáo dục trực tuyến, game online, cũng như các nền tảng văn hóa và giải trí số.

Thời gian trung bình online với Internet – Theo Wearesocial.

Hạ tầng mạnh mẽ và những minh chứng thực tế

Để hình dung rõ hơn năng lực của hạ tầng viễn thông Việt Nam, có thể nhìn vào sự kiện A80 – lễ kỷ niệm Quốc khánh với diễu binh, diễu hành và ca nhạc ngoài trời, thu hút hàng chục vạn người cùng tham dự. Trong bối cảnh ấy, hàng trăm nghìn chiếc điện thoại đồng loạt ghi hình, livestream, đăng tải ảnh và video lên mạng xã hội. Nếu như trước đây, những sự kiện đông người như vậy thường dẫn đến nghẽn mạng, thì nay, nhờ năng lực mạng lưới và sự triển khai đồng bộ 4G, cùng thử nghiệm 5G, tình trạng tắc nghẽn gần như biến mất. Người dùng có thể chia sẻ trực tiếp khoảnh khắc diễu binh hay ca nhạc mà không gặp trở ngại, một minh chứng sống động cho khả năng đáp ứng của hạ tầng viễn thông hiện đại.

Không chỉ dừng ở việc duy trì kết nối, các nhà mạng còn đạt được những thành tựu kinh doanh đáng kể. Năm 2024, Viettel ghi nhận doanh thu khoảng 175 nghìn tỷ đồng, VNPT đạt hơn 65 nghìn tỷ, còn MobiFone gần 30 nghìn tỷ. Tỷ trọng doanh thu từ dịch vụ dữ liệu ngày càng lớn, thay thế dần thoại và tin nhắn. Các doanh nghiệp này cũng đang đầu tư mạnh mẽ vào trung tâm dữ liệu, điện toán đám mây và dịch vụ an ninh mạng, chuẩn bị cho những nhu cầu mới của nền kinh tế số.

Các trạm tiếp sóng được các nhà mạng sử dụng luôn sẵn sàng.

Gen Z và Millennials – động lực tiêu dùng số

Sự bùng nổ của kinh tế số tại Việt Nam gắn liền với hai thế hệ trẻ: Gen Z (sinh từ 1997–2012) và Millennials (sinh từ 1981–1996). Đây là nhóm chiếm phần lớn dân số trong độ tuổi lao động, năng động, nhanh nhạy với công nghệ và sẵn sàng chi tiêu trực tuyến.

Gen Z lớn lên cùng smartphone và mạng xã hội. Với họ, mua sắm trực tuyến không chỉ là hành vi tiêu dùng, mà còn là trải nghiệm xã hội. Họ theo dõi các KOLs, tham gia các buổi livestream, đọc review trên TikTok hay Facebook trước khi quyết định mua hàng. Khả năng ra quyết định nhanh, nhu cầu trải nghiệm mới mẻ và sự ưu tiên cho tiện lợi khiến Gen Z trở thành lực lượng tiêu dùng then chốt cho thương mại điện tử.

Millennials, trong khi đó, là thế hệ đã chứng kiến sự chuyển dịch từ kinh tế truyền thống sang kinh tế số. Họ có thu nhập ổn định, nhu cầu chi tiêu cao hơn, đặc biệt ở các lĩnh vực như du lịch, công nghệ, giáo dục cho con cái. Nếu Gen Z tạo ra xu hướng, thì Millennials lại có sức mua mạnh mẽ, đảm bảo cho thương mại điện tử duy trì tốc độ tăng trưởng dài hạn.

Sự kết hợp của hai thế hệ này mang đến một thị trường tiêu dùng đa tầng, vừa sôi động vừa bền vững.

Phân bổ tuổi dân số Việt Nam – Theo Wearesocial.

Thanh toán số và ví điện tử – mảnh ghép không thể thiếu

Một trong những rào cản lớn của thương mại điện tử trước đây là thanh toán. Người Việt vốn quen với tiền mặt, trong nhiều năm, phương thức COD (Cash on Delivery) chiếm ưu thế. Nhưng chỉ trong vài năm gần đây, bức tranh đã thay đổi nhanh chóng nhờ sự phát triển của ví điện tử và hệ thống thanh toán số.

Các ví như MoMo, ZaloPay, VNPay, ShopeePay đã trở thành công cụ thanh toán quen thuộc của hàng chục triệu người. Tính đến cuối 2024, Việt Nam có hơn 40 triệu tài khoản ví điện tử hoạt động, với tổng giá trị giao dịch đạt hàng tỷ USD. Các chương trình hoàn tiền, tích điểm, khuyến mãi, cùng sự tích hợp liền mạch với các sàn thương mại điện tử, đã khiến ví điện tử trở thành phương thức thanh toán phổ biến, đặc biệt trong giới trẻ.

Không chỉ vậy, sự phát triển của mã QR, thanh toán không tiếp xúc (contactless) và dịch vụ BNPL (Buy Now Pay Later – Mua trước, trả sau) cũng mở rộng đáng kể khả năng tiếp cận của người tiêu dùng. Những người chưa có thẻ tín dụng giờ đây cũng có thể mua sắm trực tuyến dễ dàng, góp phần mở rộng thị trường. Chính sự kết hợp giữa hạ tầng thanh toán hiện đại và chính sách thúc đẩy không dùng tiền mặt đã tạo ra một động lực mạnh mẽ cho thương mại điện tử.

Thương mại điện tử – từ tăng trưởng đến bùng nổ

Theo báo cáo của Cimigo, năm 2024, doanh thu thương mại điện tử Việt Nam tăng 43%, chiếm khoảng 11% tổng bán lẻ. Các sàn như Shopee, Lazada, TikTok Shop, Tiki trở thành điểm đến quen thuộc, với hàng triệu đơn hàng mỗi ngày. Hơn 90% giao dịch được thực hiện qua điện thoại, phản ánh xu hướng mobile-first.

Không chỉ phát triển về quy mô, thương mại điện tử Việt Nam còn chứng kiến sự thay đổi sâu sắc trong hành vi tiêu dùng: từ việc mua sắm qua trang web, người dùng chuyển sang mua hàng qua livestream, video ngắn, và mạng xã hội. Sự kết hợp giữa giải trí và mua sắm đang làm mờ ranh giới giữa “online” và “retail”, mở ra cơ hội mới cho doanh nghiệp.

So sánh khu vực: Việt Nam và dư địa tăng trưởng

Đặt trong bối cảnh Đông Nam Á, Việt Nam tuy chưa phải thị trường thương mại điện tử lớn nhất, nhưng lại có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất.

Bảng so sánh cho thấy Việt Nam có lợi thế rõ ràng ở tốc độ tăng trưởng và cơ cấu dân số. Khoảng 21% dân số vẫn chưa kết nối internet – tương đương hơn 20 triệu người – chính là thị trường tiềm năng trong tương lai.

Tài sản số – mảnh ghép mới của kinh tế số

Song song với thương mại điện tử, một lĩnh vực mới nổi khác đang được chú ý là tài sản số. Việt Nam chưa cho phép sử dụng tiền mã hóa làm phương tiện thanh toán, nhưng đã bắt đầu cho phép thử nghiệm sàn giao dịch tài sản số trong khuôn khổ sandbox (Nghị quyết 05/2025/NQ-CP ngày 9 tháng 9 năm 2025).

Các lĩnh vực được ưu tiên bao gồm chứng khoán hóa tài sản, bất động sản số hóa, tín chỉ carbon, và tài sản trí tuệ. Với hạ tầng viễn thông ổn định, trung tâm dữ liệu đạt chuẩn quốc tế, Việt Nam hoàn toàn có khả năng vận hành các sàn giao dịch tài sản số với độ tin cậy cao. Điều này hứa hẹn mở ra một trụ cột mới trong nền kinh tế số, nơi tài sản số có thể chiếm tỷ trọng lớn trong GDP trong thập niên tới.

Lý do kết nối Internet – Theo Wearesocial.

Chính sách và định hướng

Chính phủ Việt Nam đã đặt mục tiêu đầy tham vọng: phổ cập 5G toàn quốc trước 2030, đưa 100% hộ gia đình kết nối cáp quang, và nâng tỷ trọng kinh tế số lên 30% GDP. Các chính sách khuyến khích thanh toán không tiền mặt, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia thương mại điện tử, cùng việc thí điểm sandbox cho tài sản số, cho thấy một chiến lược đồng bộ để thúc đẩy kinh tế số.

Dù vậy, thách thức vẫn còn: khoảng cách số giữa đô thị và nông thôn, chi phí logistics, năng lực quản trị dữ liệu, và những yêu cầu pháp lý ngày càng khắt khe. Song, đó cũng chính là những động lực để hệ sinh thái số phát triển bền vững, hướng tới minh bạch và an toàn.

Kết luận: Điểm nổ sắp đến

Nhìn lại toàn cảnh, có thể thấy bốn yếu tố then chốt hội tụ ở Việt Nam: dân số trẻ, kết nối tốt, thói quen tiêu dùng số mạnh, chính sách thuận lợi. Thương mại điện tử đang tăng trưởng hai con số, ví điện tử lan tỏa nhanh chóng, Gen Z và Millennials trở thành động lực tiêu dùng, trong khi tài sản số mở ra viễn cảnh mới cho nền kinh tế.

Việt Nam đang bước vào một thời kỳ mà internet không chỉ là công cụ, mà là nền tảng cho mọi lĩnh vực: thương mại, giáo dục, văn hóa, sáng tạo và đầu tư. Thời kỳ “điểm nổ” không còn là dự báo xa xôi, mà đang hiện hữu từng ngày, trong từng cú click chuột, từng buổi livestream, và từng giao dịch số của hàng chục triệu người Việt Nam.

Nguồn dữ liệu: DataReportal / We Are Social (Digital 2025: Vietnam) DataReportal – Digital 2025 Vietnam. Cimigo – Vietnam Consumer Trends 2025 Cimigo – Vietnam Consumer Trends 2025. IMARC Group – Vietnam Digital Marketing Market 2025–2033 IMARC Group – Vietnam Digital Marketing Market. Momentum Works / Tech in Asia – SEA eCommerce GMV 2024. McKinsey – E-commerce in Southeast Asia. Vietnam Report / Báo cáo tài chính công bố 2024. Chính phủ Việt Nam – Chiến lược chuyển đổi số quốc gia đến 2030. Bộ Công Thương – Báo cáo thương mại điện tử Việt Nam 2024

Đặng Vân Phúc

Ủy viên thường vụ, Hội Tri thức Khoa học và Công nghệ trẻ Việt Nam