Khát vọng “kỳ lân” Việt Nam – Từ khởi nghiệp đến gọi vốn quốc tế

Khát vọng xây dựng những “kỳ lân” đang trở thành động lực lớn cho hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam. Năm 2024–2025 cũng là giai đoạn chứng kiến sự trở lại của nhiều thương vụ gọi vốn đáng chú ý, cho thấy tiềm năng hình thành thêm những doanh nghiệp lớn trong tương lai không còn là câu chuyện quá xa vời.

Hệ sinh thái khởi nghiệp Việt và khát vọng vươn tầm unicorn

Trong giới khởi nghiệp, “kỳ lân” từ lâu đã trở thành biểu tượng của sự bứt phá. Theo chuẩn quốc tế, kỳ lân là những startup công nghệ đạt định giá từ 1 tỷ USD trở lên. Tuy vậy, ở Việt Nam, nhiều chuyên gia đề xuất khái niệm “kỳ lân nội địa” với ngưỡng 100 triệu USD để phù hợp hơn với bối cảnh trong nước và tạo bước đệm trước khi doanh nghiệp vươn ra quốc tế.

Số liệu từ Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) cho thấy, tính đến cuối năm 2024, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đã phát triển lên hơn 4.000 startup, bao gồm hai kỳ lân khởi nghiệp (unicorn) và mười một công ty khởi nghiệp có giá trị trên 100 triệu đô la. Cùng năm, Việt Nam tăng hai bậc trên bảng xếp hạng Hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu, từ vị trí 58 lên 56. Những tín hiệu này cho thấy hệ sinh thái đang dần trưởng thành, dù vẫn đối diện không ít thách thức.

Về vốn đầu tư, năm 2024 được coi là “mùa đông gọi vốn” khi tổng giá trị các thương vụ chỉ đạt khoảng 308 triệu USD, giảm mạnh so với giai đoạn cao trào 2021–2022. Tuy nhiên, bức tranh không hoàn toàn ảm đạm. Các lĩnh vực như công nghệ nông nghiệp (agritech) và công nghệ xanh lại bất ngờ vươn lên dẫn đầu dòng vốn, phản ánh xu thế đầu tư mới thiên về bền vững và ESG. Techcoop – một startup lĩnh vực nông nghiệp đã trở thành điểm sáng khi gọi vốn thành công 70 triệu USD Series A, thương vụ lớn nhất trong năm 2024.

Techcoop là một đơn vị khởi nghiệp lĩnh vực nông nghiệp đã đạt tiệm cận “kỳ lân” ngay trong vòng gọi vốn đầu tiên

Bước sang 2025, không khí trên thị trường khởi nghiệp dần ấm lên với những thương vụ quy mô lớn hơn. Đáng chú ý nhất là Dat Bike, hãng xe máy điện Việt Nam, đã huy động thành công 22 triệu USD trong vòng Series B, nâng tổng vốn đầu tư lên 47 triệu USD. Đây không chỉ là một khoản gọi vốn ấn tượng trong bối cảnh nhà đầu tư vẫn còn thận trọng, mà còn là minh chứng cho sức hút của lĩnh vực xe điện – ngành công nghiệp được dự báo sẽ trở thành mũi nhọn của Việt Nam trong quá trình chuyển dịch xanh. Sự kiện Dat Bike cho thấy các startup Việt hoàn toàn có khả năng chinh phục những quỹ quốc tế khó tính, nếu sở hữu sản phẩm công nghệ đáp ứng được xu thế toàn cầu.

Ngoài Dat Bike, những cái tên như Kamereo (7,8 triệu USD, 2025) hay Filum AI (1 triệu USD, 2025) cũng góp phần củng cố niềm tin rằng hệ sinh thái khởi nghiệp Việt đang tìm lại nhịp tăng trưởng. Cùng với đó, chính sách mới từ 15/9/2025 công nhận tài sản trí tuệ là vốn góp cho doanh nghiệp, được kỳ vọng sẽ trở thành cú hích pháp lý quan trọng. Quy định này giúp startup công nghệ yên tâm hơn trong việc bảo vệ và khai thác tài sản trí tuệ của mình.

Từ khởi nghiệp đến gọi vốn quốc tế – hành trình nhiều thử thách

Tại Việt Nam, cộng đồng khởi nghiệp không thiếu ý tưởng, nhưng con đường để biến ý tưởng thành doanh nghiệp gọi vốn thành công lại không hề bằng phẳng. Thống kê cho thấy, trong hàng nghìn startup thành lập mỗi năm, chỉ khoảng 30% vượt qua được vòng hạt giống và bước vào giai đoạn gọi vốn chính thức. Những doanh nghiệp còn trụ lại phải chứng minh được sản phẩm thật sự giải quyết bài toán thị trường, đồng thời thể hiện tiềm năng tăng trưởng đủ lớn để hấp dẫn nhà đầu tư.

Ở giai đoạn đầu, phần lớn startup Việt dựa vào các nguồn vốn trong nước, từ quỹ mạo hiểm nội địa cho tới các angel investor và doanh nghiệp truyền thống. Năm 2024, toàn thị trường ghi nhận 75 thương vụ với tổng giá trị khoảng 308 triệu USD. Các thương vụ nổi bật có thể kể đến Techcoop (70 triệu USD), Be Group (30 triệu USD) hay Metub (15,5 triệu USD). Đây là những ví dụ điển hình cho thấy vốn nội địa vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc “luyện tập” cho startup trước khi bước ra sân chơi quốc tế.

Tuy nhiên, chỉ gọi vốn trong nước thường không đủ để doanh nghiệp vươn lên tầm kỳ lân. Để có thể mở rộng quy mô nhanh chóng, chinh phục thị trường khu vực và toàn cầu, các startup Việt bắt buộc phải tiếp cận vốn ngoại. Đây cũng là bước ngoặt mà nhiều công ty gặp khó khăn nhất: vừa phải cạnh tranh với các startup khu vực như Indonesia, Singapore, vừa phải vượt qua hàng loạt tiêu chí khắt khe từ quỹ quốc tế. Từ tốc độ tăng trưởng, năng lực quản trị đến bảo mật dữ liệu và khả năng mở rộng xuyên biên giới.

Thương vụ của Dat Bike trong năm 2025 là minh chứng rõ ràng cho bước chuyển này. Sau nhiều vòng gọi vốn quy mô nhỏ hơn trong giai đoạn 2021–2024, startup xe máy điện Việt Nam đã thuyết phục thành công các quỹ quốc tế rót 22 triệu USD ở vòng Series B, nâng tổng vốn huy động lên 47 triệu USD. Sự kiện này không chỉ cung cấp nguồn lực để Dat Bike mở rộng sản xuất và kênh phân phối, mà còn khẳng định với giới đầu tư rằng Việt Nam hoàn toàn có thể tạo ra những doanh nghiệp công nghệ xanh đủ sức cạnh tranh với thị trường khu vực.

Dat Bike là một ví dụ điển hình cho việc startup Việt có khả năng vượt qua các tiêu chí khắt khe để tiếp cận dòng vốn quốc tế

Không chỉ Dat Bike, nhiều startup khác cũng đang theo đuổi lộ trình tương tự. Coolmate – thương hiệu thời trang nội địa sau khi gọi vốn thành công hàng triệu USD từ các quỹ trong nước, đang chuẩn bị bước ra thị trường quốc tế. Hay Filum AI, một startup hạ tầng trí tuệ nhân tạo, dù chỉ mới huy động được 1 triệu USD đầu năm 2025, nhưng đã có kế hoạch hợp tác với các đối tác khu vực để mở rộng mô hình.

Bài học từ những trường hợp này cho thấy: gọi vốn quốc tế không chỉ là câu chuyện về tiền bạc, mà còn là phép thử toàn diện về tầm nhìn chiến lược, khả năng quản trị và sự bền vững của mô hình kinh doanh. Một khi vượt qua được “cửa ải” này, startup Việt không chỉ nhận được dòng vốn lớn, mà còn tiếp cận mạng lưới đối tác, thị trường và công nghệ toàn cầu. Những yếu tố then chốt để nuôi dưỡng khát vọng trở thành kỳ lân thực thụ.

Rào cản và giải pháp để tạo nên nhiều kỳ lân Việt

Dù xuất hiện những thương vụ ấn tượng nhưng hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam vẫn còn đối diện nhiều thách thức để có thể sản sinh thêm các kỳ lân mới. Thách thức đầu tiên nằm ở quy mô thị trường nội địa. Với gần 100 triệu dân, Việt Nam là thị trường tiềm năng, nhưng sức mua cho các sản phẩm công nghệ cao vẫn hạn chế. Đa phần startup nếu chỉ tập trung trong nước sẽ khó đạt mức tăng trưởng nhanh để chạm ngưỡng định giá tỷ đô. Vì vậy, “go global from day one” – tư duy toàn cầu ngay từ đầu được xem là con đường tất yếu.

Rào cản thứ hai là dòng vốn đầu tư. Sau giai đoạn bùng nổ 2021–2022, năm 2024 đánh dấu sự sụt giảm hơn 30% so với năm trước. Phần lớn các thương vụ vẫn ở quy mô nhỏ, từ 1–5 triệu USD. Trong khi đó, các khoản đầu tư trên 50 triệu USD rất hiếm, ngoại trừ Techcoop. Điều này cho thấy quỹ mạo hiểm trong nước còn yếu về năng lực tài chính, còn các quỹ ngoại thì thận trọng hơn với thị trường Việt Nam.

Một thách thức khác đến từ năng lực quản trị và mở rộng quy mô (scale-up). Nhiều startup Việt vẫn loay hoay trong giai đoạn chuyển từ nhỏ sang trung bình, khi phải cùng lúc giải quyết vấn đề vận hành, nhân sự, và mở rộng sản phẩm. Không ít doanh nghiệp “chết yểu” vì burn rate quá cao, trong khi dòng tiền chưa đủ mạnh. Đây cũng là lý do khiến nhiều nhà đầu tư quốc tế e dè, khi nhìn thấy khoảng cách giữa ý tưởng tốt và khả năng thực thi thực tế.

Yếu tố pháp lý và chính sách cũng ảnh hưởng lớn. Trước năm 2025, tài sản trí tuệ – vốn là “tài sản cốt lõi” của startup công nghệ chưa được công nhận là phần vốn góp chính thức. Điều này khiến không ít doanh nghiệp gặp khó trong quá trình gọi vốn. Chính sách mới có hiệu lực từ ngày 15/9/2025, cho phép startup dùng bằng sáng chế, bản quyền, phần mềm… làm vốn góp, được kỳ vọng sẽ tháo gỡ nút thắt lớn. Tuy nhiên, để đi vào thực tế, cần thêm hướng dẫn chi tiết, cơ chế định giá minh bạch và hệ thống bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ hiệu quả.

Để vượt qua các rào cản này, nhiều ý kiến cho rằng cần khuyến khích các tập đoàn lớn tham gia đầu tư mạo hiểm. Thứ hai, cần tập trung đào tạo nhân lực chất lượng cao về công nghệ và quản trị, giúp startup có đội ngũ đủ mạnh để scale-up. Thứ ba, kết nối quốc tế phải được coi là trọng tâm, thông qua các chương trình roadshow, vườn ươm toàn cầu và liên minh chiến lược. Cuối cùng, cần chọn lọc những lĩnh vực thế mạnh quốc gia như nông nghiệp công nghệ cao, xe điện, logistics, fintech, AI, nơi Việt Nam có lợi thế và phù hợp xu thế phát triển toàn cầu.

Nhìn lại, hành trình tạo dựng kỳ lân ở Việt Nam không dễ dàng. Song với những tín hiệu tích cực từ 2024–2025 như Techcoop, Dat Bike hay sự thay đổi chính sách về tài sản trí tuệ có thể tin rằng một thế hệ startup mới đang dần hội đủ điều kiện để bứt phá. Nếu những rào cản về vốn, pháp lý và thị trường được tháo gỡ, Việt Nam hoàn toàn có thể kỳ vọng thêm nhiều kỳ lân mới trong thập kỷ tới, góp phần khẳng định vị thế quốc gia trên bản đồ đổi mới sáng tạo toàn cầu.