Kinh nghiệm và lưu ý cho phóng viên khi tác nghiệp đưa tin về vaccine COVID-19

Hiện nay, những liều vaccine Covid-19 đầu tiên trên thế giới đã được thử nghiệm trực tiếp trên cơ thể các tình nguyện viên. Toàn thế giới đang chờ đợi một loại vaccine phòng chống Covid-19 hiệu quả. Tuy nhiên, trong lúc chờ đợi kết quả của những vaccine này, các nhà báo nên đưa tin như thế nào? Có nên "nói giảm nói tránh" tác dụng phụ? Hay chấp nhận nói sự thật nhưng sẽ gieo rắc nỗi bất an cho người đọc? Các phóng viên đưa tin như nào về vaccine? Họ phải đối mặt với một nhiệm vụ khó khăn: nhìn thẳng vào thực tế hay trấn an công chúng? Hoặc như nhà báo kỳ cựu Gary Schwitzer- người chuyên theo dõi về mảng sức khỏe mô tả về vaccine phòng virus Corona và đại dịch Covid 19 như sau "đó thực sự là cơn bão của thông tin sai lệch”.

Không nên khẳng định loại vaccine nào sẽ là lựa chọn hàng đầu và hiệu quả

Các phương tiện truyền thông nên đưa tin rằng: “ Ở tại thời điểm này chắc chắn có nhiều câu hỏi hơn so với câu trả lời về việc nên lựa chọn cụ thể vaccine nào", nhà báo Schwitzer từ HeathNewsReview.org, một trang web uy tín chuyên thực hiện việc đánh giá các nội dung báo chí về lĩnh vực y tế cho biết. Ông còn nói thêm: "Xin vui lòng không đưa tin về loại vaccine nào sẽ là lựa chọn chắc chắn tốt nhất”.

Ví dụ, vào ngày 9 tháng 12, Wall Street Journal đưa tin rằng hai trong số những người đầu tiên được chủng ngừa tại Vương quốc Anh với vaccine Pfizer đã có phản ứng dị ứng, làm dấy lên các hướng dẫn và cảnh báo mới.

Các nhà báo cần phải “thoát ly” khỏi các thông cáo báo chí với nội dung cường điệu từ các công ty dược phẩm và các chính trị gia, mà hãy tiếp cận thông tin về vaccine được quảng cáo với sự  hoài nghi, cân nhắc. Đồng thời, họ cũng cần tránh khuấy động sự hoảng loạn, trong khi “các thuyết âm mưu” đồn rằng tiêm chủng phòng Corona virus là một âm mưu nhằm cấy các vi mạch “theo dõi” trên cơ thể con người.

Nguồn ảnh: Internet. 

Sử dụng hộp thông tin, cùng với việc gắn các nhãn  cảnh báo về nội dung bài viết.  

Chúng ta đang phải đối mặt với những câu hỏi như vậy về sự tin tưởng và về vaccine, ông Schwitzer nói. "Sự khác biệt giữa những gì chúng tôi biết và những gì chúng tôi chưa hiểu nên được giải thích thường xuyên và rõ ràng hơn". Ông khuyến nghị các nhà báo nên duy trì mối quan hệ với các chuyên gia: chuyên gia thống kê sinh học, dịch tễ học, bác sĩ … và chuyên gia virus học độc lập. Nếu bạn tham khảo ý kiến của những chuyên gia uy tín nói trên, nội dung bài viết của bạn sẽ trở nên chính xác hơn và thu hút được lượng công chúng lớn hơn, ông Schwitzer nói.

Giới  truyền thông nên tập trung vào các câu hỏi sau:

• Khi một báo cáo cho biết vaccine có hiệu quả 95% có nghĩa là gì?

• Khả năng miễn dịch từ bất kỳ loại vaccine nào được thử nghiệm kéo dài bao lâu? Khi nào cần tiêm liều tiếp theo?

• Các nghiên cứu về các thử nghiệm vaccine khác nhau có những cách thức khác nhau để đo lường sự thành công. Làm thế nào để chúng ta đánh giá loại vaccine nào là đáng tin cậy nhất?

• Vaccine sẽ có  kết quả như thế nào trong đời sống so với kết quả thử nghiệm? Nó có thể khác biệt đáng kể và tại sao?

Để làm rõ thông tin trong bài báo, Schwitzer đề xuất sử dụng hộp thông tin, cùng với việc gắn các nhãn như "Đây là những nội dung chúng tôi chưa chắc chắn; hoặc “Nội dung này mang quan điểm riêng của người viết"; hoặc "Dưới đây là những vấn đề chúng tôi chưa thực sự rõ ràng." Ông đã đề cập đến một bài viết của ProPublica, "Làm thế nào để hiểu rõ về Covid-19", trong đó sử dụng thông tin đồ hoạ (inforgraphics) một cách trực quan có thể them các bối cảnh và giúp độc giả hiểu rõ số liệu về đại dịch.

Những thách thức mà nhà báo phải đối mặt khi đưa tin về Covid-19

Các nhà báo phải là người  tiên phong trong việc vạch trần những giả dối, hay sự huyễn hoặc về virus Corona, về đại dịch. Vào giữa tháng 11 năm 2020 vừa qua,  phóng viên Carl Zimmer New York Times (NYT) thông tin với độc giả những gì họ cần biết về vắc xin thông qua việc nêu rõ những vấn đề còn chưa rõ về virus Corona và vaccine phòng chống. "Hiệu quả 95% chắc chắn là bằng chứng thuyết phục cho thấy vaccine hoạt động tốt. Nhưng con số đó không cho bạn biết những gì có thể xảy ra sau này với bạn nếu bạn được tiêm chủng. Và nó cũng không đề cập chắc chắn ngày nào thì tỉ lệ mắc Covid 19 trên toàn nước Mỹ sẽ giảm xuống”, Zimmer đã viết.

Câu chuyện cho ta thấy. hiệu quả công bố đôi khi chỉ là những phép đo được thực hiện trong một thử nghiệm lâm sàng.  Còn hiệu quả là vaccine đó hoạt động tốt như thế nào trong đời sống thực thì rõ ràng là chuyện khác, Zimmer giải thích.

Ví dụ, vào tháng 9/2020, khi Eli Lilly tuyên bố thí nghiệm truyền một loại thuốc thử nghiệm làm giảm nồng độ Corona virus khá thành công ở những bệnh nhân mới bị nhiễm bệnh. Gina Kolata của tờ New York Times đã chỉ ra rằng một số khía cạnh liên quan đến hậu quả đã bị công ty này lờ đi.  "Thông báo không đi kèm với dữ liệu chi tiết; các nhà khoa học độc lập vẫn chưa có  đánh giá nào về kết quả này, cũng như kết quả này chưa được công bố trên một tạp chí khoa học danh tiếng nào. Những phát hiện này chỉ là kết quả tạm thời của một thử nghiệm”.

Ngày 2/12/2020, nhà báo chuyên về lĩnh vực y tế, sức khoẻ Helen Branswell - STAT dựa trên các cuộc phỏng vấn với hơn hai chục chuyên gia y tế công cộng, dịch tễ học, quan chức nhà nước…đã cho chúng ta biết rằng: "Tình hình sắp diễn ra là hoàn toàn chưa từng có", cô viết. "Chưa bao giờ  trong lịch sử chúng ta thấy có quá nhiều thương hiệu vaccine mới, được thử nghiệm với cách tiếp cận khác nhau, một số không bao giờ được sử dụng trước đây, đã tấn công thị trường trên toàn cầu trong một khoảng thời gian tương đối ngắn." Lời nói của cô xác định một thực tế: những thách thức mà các nhà báo phải đối mặt khi viết về vaccine phòng dịch Covid -19.

Nguồn ảnh: website Hội nhà báo Việt Nam.

Một ví dụ khác để các nhà báo cân nhắc khi “ ca tụng” hiệu quả của các loại vaccine phòng Covid-19 đó là: ngày 4/1/2021, Gregory Michael, bác sĩ sản khoa ở Florida, qua đời ở tuổi 56 vì đột quỵ, chỉ vài tuần sau khi tiêm vaccine Covid-19. Hiện chưa rõ cái chết của bác sĩ Michael có liên quan gì với việc tiêm vaccine của Pfizer-BioNTech hôm 18/12/2020. Darren Caprara, Giám đốc Văn phòng Giám định Y khoa Miami-Dade, cho biết các nhà điều tra địa phương đang làm việc với Bộ Y tế Florida và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ, để xác định xem liệu vaccine có gây ra tình trạng thiếu hụt tiểu cầu của bác sĩ Michael hay không?!

Khuyến nghị những nguồn thông tin mà nhà báo có thể tham khảo khi viết bài về vaccine và đại dịch Covid-19.

• The Association of Health Care Journalists.

• Johns Hopkins University offers a free online course titled, “Understanding the COVID-19 Pandemic,” with short videos that include vaccine development.

• Journalist’s Resource.

• The International Fact Checking Network. 

Hồng Hạnh (dịch và tổng hợp)

Nguồn: ijnet.org