Kinh tế Ukraine kiệt quệ, giá khí đốt tăng 50%
Như các bài Xã Hội Thông Tin đã đưa và bình luận, một trong những “ách” đầu tiên người dân Ukraine phải gánh chịu chính là vấn đề khí đốt. Thực thế, điều ấy đã xảy ra…
Kinh tế Ukraine đang nguy nan
Ukraine đang cần tiền. Ngân sách đã cạn kiệt trong khi nước này đang cần khoảng 6 tỷ USD để trả nợ năm 2014. Kiev đã cầu cứu Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) với một khoản vay trị giá 15 tỷ USD, nhưng triển vọng của khoản vay này vẫn khá mờ mịt.
Theo tờ “Global News”, Kiev hy vọng sẽ nhận được khoản vay 15 tỷ USD của IMF trong tháng Tư. Tuy nhiên, cho đến nay, các cuộc đàm phán với IMF chưa được khởi động do Kiev đang chìm trong bất ổn. Theo kế hoạch, một nhóm chuyên gia IMF đã dự kiến đến Ukraine vào đầu tháng Ba, nhưng cho đến nay, trên thực tế vẫn không có bất kỳ hoạt động nào.
Kinh tế khó khăn, người dân Ukraine đang đứng trước muôn ngàn nỗi lo.
Gia nhập IMF năm 1992, hạn ngạch của Ukraine trong IMF là 1,37 tỷ SDR (Quyền rút vốn đặc biệt, tài sản dự trữ ngoại hối bổ sung được IMF xác định và duy trì). Năm 1994, Ukraine tham gia chương trình STF (Tín dụng tài chính bổ sung) và EFF (Tín dụng điều chỉnh mở rộng) để giải quyết các vấn đề cân bằng thanh toán và thương mại. Nhưng quan trọng là, các chương trình trên của IMF cũng được sử dụng để tích lũy dự trữ ngoại tệ.
Về tổng thể, Ukraine đã nhận được khoản vay trị giá 12,3 tỷ SDR từ IMF, tương đương với khoảng 12,3 tỷ USD trong vòng 20 năm trở lại đây. Tính đến ngày 1/3/2014, 1 SDR tương đương 1,5414 USD. Theo tỷ giá này, Ukraine đã nhận tổng cộng 18,9 tỷ USD.
Trong vòng 9 năm (từ 2002 - 2007 và 2011 - 2013) của trên 21 năm gia nhập với IMF, Ukraine đã không nhận được khoản vay nào cả. Hơn 3/4 các khoản vay đã được chuyển giao trong ba năm 2008 - 2010 (9,25 tỷ SDR) cho Chính phủ Ukraine trong thời điểm do Yulia Timoshenko và Nikolay Azarov lãnh đạo.
Ba năm tiếp theo (2011 - 2013), Ukraine phải trả nợ 5,89 tỷ SDR hay 63,7% khoản vay nhận được. Khoản nợ nổi bật được trả cho khoản vay năm 2008 - 2010 là 3,36 tỷ SDR vào tháng 12/2013.
Tỷ lệ lãi suất đã nâng con số trên lên đến 4,73 tỷ SDR hay theo tỷ giá hiện nay, ước khoảng 7,29 tỷ USD, tính vào thời điểm tháng 12/2013.
Trong hơn 20 năm hợp tác với IMF, Ukraine đã phải trả 2,29 tỷ USD (theo tỷ giá hiện hành) lãi suất thanh toán. Tỷ lệ lãi suất lên đến 12,1% trên tổng khoản tín dụng được vay. Con số trên vượt quá mức lãi suất thông thường mà các ngân hàng tư nhân đưa ra. Điều này khiến cho IMF giống như một con cá mập cho vay nặng lãi. Vì thế, rất nhiều quốc gia đã nghi ngờ về các khoản vay của IMF với danh là “có lợi cho nền kinh tế”, nhưng kèm theo đó là những điều kiện ngặt nghèo, chưa nói đến việc so sánh với các nguồn cho vay tiềm năng khác.
Gánh nặng nợ nần
Tình hình Ukraine hiện phức tạp, đang bị các khoản nợ cả trong và ngoài nước chi phối. Bên cạnh các khoản nợ từ việc đi vay, còn có các khoản nợ bắt nguồn từ việc không thanh toán nhập khẩu. Ví dụ, truyền thông cho biết nợ công của Ukraine lên tới 60,05 tỷ USD theo số liệu cập nhật đến ngày 31/12/2013.
Khoản nợ này bao gồm nợ trong nước (32,15 tỷ USD) và nợ nước ngoài (27,9 tỷ USD), không bao gồm các thỏa thuận tín dụng và khoản vay các tổ chức khác của Ukraine. Nếu bổ sung các khoản nợ quốc gia thì tổng nợ công của Ukraine là 73,08 tỷ USD.
Các nghiên cứu cho thấy, các tổ chức tài chính quốc tế và ngân hàng thương mại quốc tế chiếm đến 1/5 tổng nợ công của Ukraine. Chủ nợ chính của các khoản nợ công là các cơ quan nhà nước và các thể chế của Ukraine (chiếm 47%). Một phần chính trong khoản nợ công của Ukraine là do các công ty và tổ chức của Nga - đối tác thương mại quan trọng của Ukraine, nắm giữ.
Năm 2014, Ukraine phải trả nợ 2,42 tỷ SDR (tương đương 3,7 tỷ USD) cho IMF và 977 triệu SDR (khoảng 1,5 tỷ USD) cho năm 2015. Ở thời điểm này, các khoản thanh toán hoàn toàn chấm dứt. Nếu mọi việc suôn sẻ, đến tháng 9/2014, nợ của Ukraine với IMF sẽ giảm xuống đến hạn ngạch của IMF dành cho nước này.
Báo cáo thường niên 2013 của IMF cho biết, nợ của Ukraine đến cuối năm 2013 là 345% hạn nghạch và hiện khoản nợ của Ukraine đã giảm xuống 200% hạn ngạch vào tháng 2/2014 và có khả năng xuống dưới 100% đến tháng 9/2014.
Nhưng tình hình hiện rất nghiêm trọng, với bất kể thông số nào được sử dụng để đánh giá. Nền kinh tế Ukraine đang chìm ngập trong nợ. Giống như bất kỳ quốc gia lạc hậu nào, nợ trong nước là “tỷ lệ thứ yếu”, chỉ được hoàn trả sau khi tất cả các khoản nợ nước ngoài đã được thanh toán.
Hiện giờ, khó có thể biết chính xác có bao nhiêu doanh nghiệp của nước này nợ lương người lao động. Còn với các khoản nợ nước ngoài thì chỉ tính riêng trong năm ngoái đã tăng trên 20,2%. Tính đến ngày 31/12/2013, tổng nợ nước ngoài của Ukraine là 140 tỷ USD, chiếm khoảng 80% GDP. Và nguy hiểm hơn là khoảng 65% nợ nước ngoài là ngắn hạn.
Khoảng 40 tỷ trong tổng số 140 tỷ USD rơi vào tổng nợ công nước ngoài (tín dụng, khoản vay…cộng với nợ chính phủ). Trên 100 tỷ USD nợ rơi vào các lĩnh vực kinh tế ngoài nhà nước (ngân hàng, các công ty phi tài chính). Kinh tế ngoài khu vực nhà nước của Ukraine có thể vỡ nợ bất kỳ lúc nào. Lý do chính của mối lo ngại này là sự sụp đổ của tỷ giá hối đoái tiền tệ quốc gia.
Dự đoán, sẽ có nhiều ngân hàng và công ty của Ukraine bị phá sản bởi không đủ khả năng trả nợ nước ngoài. Nó sẽ kéo theo một hiệu ứng mang tính dây chuyền: Kho bạc nhà nước thu nhập ít hơn từ thuế; Nhà nước không đủ khả năng thanh toán nợ và lãi suất, từ đó tất yếu dẫn đến vỡ nợ nhà nước…
Ukraine tăng giá khí đốt
Ngày 26/3, chính quyền Ukraine đã nhất trí tăng mạnh giá khí đốt ở thị trường trong nước lên tới 50% nhằm đáp ứng điều kiện cho vay từ IMF, với khoản vay (viện trợ từ IMF) trị giá từ 15 - 20 tỷ USD nhằm cân đối thu chi và trả các khoản vay nước ngoài sắp đến hạn.
Một phái đoàn IMF đang có cuộc gặp với Thủ tướng Ukraine Arseniy Yatsenyuk ở thủ đô Kiev trong ngày 26/3. IMF đã đưa ra yêu cầu Ukraine chấm dứt trợ cấp khí đốt như là một trong những điều kiện chính để được thông qua khoản vay.
Ngoài ra, IMF cũng muốn Chính phủ Ukraine loại bỏ nạn tham nhũng và quan liêu.
Khí đốt, một trong những nhu cầu thiết thân với người dân.
Như vậy, nếu các điều kiện và thỏa thuận được chính quyền Kiev thông qua, hàng triệu người dân Ukraine sẽ khốn đốn, giá cả các mặt hàng khác cũng sẽ tăng theo và cuộc sống người dân sau đó ra sao thì ai cũng biết…
Thanh Trà (tổng hợp)
