Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi): Chấm dứt tình trạng sở hữu chéo, chặn cho vay 'sân sau'

Theo các chuyên gia đánh giá, với nhiều điểm mới Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua sẽ hạn chế tình trạng sở hữu chéo, cho vay “sân sau” trong hệ thống ngân hàng. Từ đó giúp xử lý tình trạng thao túng, tiêu cực, kiểm soát rủi ro, xử lý nợ xấu...

Chấm dứt tình trạng sở hữu chéo

Mới đây, Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần 5 vừa qua và sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2024. Theo đánh giá của nhiều tổ chức tài chính, việc thông qua Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) (sau đây gọi tắt là Luật) sẽ giúp gia tăng mức độ an toàn của hệ thống tổ chức tín dụng với các quy định phòng ngừa rủi ro tăng cường hơn, đặc biệt là kiểm soát chặt chẽ nhân sự quản lý, điều hành của tổ chức tín dụng.

Đặc biệt, tình trạng sở hữu chéo, chi phối tổ chức tín dụng vốn là một trong những vấn đề nổi cộm trong thời gian vừa qua. Để giảm thiểu tình trạng này, Luật đã đưa ra các quy định mới giúp thiết lập rào cản tốt hơn về sở hữu chéo.

Việc thông qua Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) sẽ giúp gia tăng mức độ an toàn của hệ thống tổ chức tín dụng.

Cụ thể, kể từ ngày 1/7/2024, cổ đông cá nhân không được sở hữu quá 5% vốn điều lệ của một tổ chức tín dụng (bao gồm cả sở hữu gián tiếp). Một tổ chức không được sở hữu vượt quá 10% vốn điều lệ của một tổ chức tín dụng (bao gồm cả sở hữu gián tiếp). Đồng thời, cổ đông và người có liên quan không được sở hữu quá 15% vốn điều lệ của một tổ chức tín dụng. Cổ đông lớn của một tổ chức tín dụng và người có liên quan của một tổ chức tín dụng không được sở hữu quá 5% vốn điều lệ của một tổ chức tín dụng khác.

Ngoài ra, cổ đông nắm giữ từ 1% vốn điều lệ của tổ chức tín dụng sẽ phải công bố thông tin về bản thân, tỷ lệ sở hữu, thông tin về người có liên quan và tỷ lệ sở hữu của người có liên quan.

Song, Luật cũng có quy định chuyển tiếp rằng cổ đông, cổ đông và người có liên quan vượt tỷ lệ sở hữu cổ phần được tiếp tục duy trì cổ phần nhưng không được tăng thêm cho đến khi tuân thủ quy định; đồng thời có điều khoản ngoại trừ với sở hữu nhà nước tại tổ chức tín dụng cổ phần hóa, sở hữu nhà đầu tư nước ngoài…

Đánh giá về những quy định này, theo chuyên gia MBS Research, quy định này sẽ hạn chế tình trạng sở hữu chéo và giúp nhận biết các rủi ro lớn từ các doanh nghiệp sân sau như trường hợp của SCB và Vạn Thịnh Phát.

Trong khi đó, chuyên gia Maybank IBG Research cho rằng, mục đích của quy định này là giảm rủi ro thao túng ngân hàng. Quy định chuyển tiếp cho phép là với trạng thái hiện tại (những cổ đông có tỷ lệ sở hữu cao hơn giới hạn cho phép, trước khi Luật có hiệu lực) vẫn sẽ được giữ nguyên không đổi (không phải bán ra cổ phần), nhưng sẽ không được phép tham gia vào các đợt phát hành cổ phần mới của ngân hàng để đảm bảo tỷ lệ sở hữu hiện tại sẽ giảm dần về giới hạn theo quy định mới.

Đồng quan điểm, Chứng khoán An Bình (ABS) đánh giá, các quy định này giúp tăng tính đại chúng của tổ chức tín dụng, tăng minh bạch thông tin và giám sát của đại chúng. Đồng thời, tách bạch giữa hoạt động quản trị với hoạt động điều hành, đáp ứng rất tốt nguyên tắc quản trị minh bạch trong tổ chức kinh doanh mà các định chế tài chính quốc tế khuyến cáo.

Công ty Chứng khoán VnDirect cũng cho rằng, Luật Các Tổ chức tín dụng (sửa đổi) sẽ hạn chế tình trạng sở hữu chéo và giảm thiểu rủi ro có thể gây tác động đến hoạt động của tổ chức tín dụng. Cùng với đó, giúp tăng cường tính minh bạch trong việc sở hữu cổ phần của tổ chức tín dụng.

Chặn cho vay 'sân sau'

Điểm đáng chú ý tiếp theo, tổ chức tín dụng không được cấp tín dụng cho một khách hàng vượt quá 10% vốn tự có (giảm từ 15%) và một khách hàng và người có liên quan 15% (giảm từ 25%).

Tuy nhiên, việc giảm này cũng sẽ diễn ra theo lộ trình. Cụ thể, từ ngày Luật có hiệu lực thi hành đến ngày 1/1/2026 thì giảm xuống 14% vốn tự có với một khách hàng và 23% vốn tự có với một khách hàng và người có liên quan; đến 1/1/2027, xuống 13% và 21%; đến 1/1/2028 xuống 12% và 19%; đến 1/1/2029 thì buộc phải đáp ứng quy định.

Việc giảm tỷ lệ cho vay đối với một khách hàng và người có liên quan nhằm giúp đa dạng hoá danh mục tín dụng, giảm thiểu rủi ro đạo đức từ phía khách hàng và rủi ro quá hạn cho tổ chức tín dụng.

Những ngân hàng đang có tỷ lệ cho vay nhóm khách hàng liên quan vượt tỷ lệ theo quy định mới sẽ gặp áp lực cơ cấu lại khoản vay cho tệp khách hàng này, đồng thời dư nợ tín dụng có thể bị sụt giảm do nhóm khách hàng này phải tìm nguồn vốn khác để tất toán bớt khoản vay hiện hữu nhằm đáp ứng tỷ lệ theo quy định mới.

Các chuyên gia lo ngại, quy định mới sẽ ảnh hưởng đến kế hoạch cho vay của một số ngân hàng cũng như tạo thách thức cho các doanh nghiệp trong việc đảm bảo nguồn vốn lớn.

Theo đánh giá của Maybank Investment Bank, việc mở rộng đối tượng bị coi là liên quan, đồng thời giảm giới hạn cho vay với các bên liên quan là nhắm đến mục tiêu hạn chế việc cho vay sân sau.

Tuyên nhiên, các chuyên gia cũng lo ngại, quy định này sẽ ảnh hưởng đến kế hoạch cho vay của một số ngân hàng cũng như tạo thách thức cho các doanh nghiệp trong việc đảm bảo nguồn vốn lớn.

Nhìn chung, chuyên gia nhận định, Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) hướng đến mục tiêu tăng cường quản lý hoạt động của ngành ngân hàng, cụ thể là liên quan đến quyền sở hữu, và cho vay các bên liên quan. Việc mở rộng đối tượng bị coi là liên quan, đồng thời giảm giới hạn cho vay với các bên liên quan là nhắm đến mục tiêu hạn chế việc cho vay sân sau.

"Chúng tôi cho rằng đó là những ý định và bước làm để quản lý ngành Ngân hàng tốt hơn. Với nhà đầu tư tài chính, chúng tôi cho rằng nên quan tâm nhiều hơn đến các quy định ảnh hưởng đến yêu cầu về vốn, tính toán rủi ro của ngân hàng, vì đó sẽ ảnh hưởng mạnh và trực tiếp lên tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu (ROE). Với Luật mới, chúng tôi không thấy gây thay đổi cơ cấu gì cho ROE và chỉ nhằm mục tiêu quản lý ngành Ngân hàng tốt lên”, Maybank IBG Research lưu ý.

Đánh giá về tác động của Luật với ngành ngân hàng, ông Võ Minh Chiến, đại diện Khối phân tích, Công ty CP Chứng khoán VNDirect cho rằng, việc Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) được thông qua là căn cứ pháp lý kịp thời cho hệ thống các ngân hàng thương mại, đặc biệt trong bối cảnh Nghị quyết số 42/2017/QH-14 thí điểm về xử lý nợ xấu đã hết hiệu lực vào ngày 31/12/2023.

Về quy định trên, ông Võ Minh Chiến phân tích: “Quy định này giúp đa dạng hóa danh mục tín dụng, giảm thiểu rủi ro đạo đức từ phía khách hàng và rủi ro quá hạn cho tổ chức tín dụng. Những ngân hàng đang có tỷ lệ cho vay nhóm khách hàng liên quan vượt tỷ lệ theo quy định mới sẽ gặp áp lực cơ cấu lại khoản vay cho tệp khách hàng này, đồng thời dư nợ tín dụng có thể bị sụt giảm do nhóm khách hàng này phải tìm nguồn vốn khác để tất toán bớt khoản vay hiện hữu nhằm đáp ứng tỷ lệ theo quy định mới”.

Theo Tạp chí Thương Trường

https://thuongtruong.com.vn/news/luat-cac-to-chuc-tin-dung-sua-doi-cham-dut-tinh-trang-so-huu-cheo-chan-cho-vay-san-sau-115064.html