NHÂN LỰC SỐ: Nền tảng cho sức bật kinh tế số Trung Quốc (Kỳ 1)

Kinh tế số đã trở thành lĩnh vực đổi mới sáng tạo nhanh nhất và có sức ảnh hưởng sâu rộng nhất tới tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Với vai trò thúc đẩy lực lượng sản xuất chất lượng cao, nâng cao sức chống chịu và khả năng cạnh tranh của chuỗi cung ứng, kinh tế số không chỉ là trụ cột mới của nền kinh tế, mà còn là thước đo đánh giá năng lực cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên số.

Chỉ trong 11 năm, quy mô kinh tế số của Trung Quốc đã tăng từ 11,2 nghìn tỷ nhân dân tệ (2012) lên 53,9 nghìn tỷ nhân dân tệ (2023) – gấp 3,8 lần.

Tại Trung Quốc, chiến lược phát triển kinh tế số được xác lập rõ ràng kể từ Đại hội Đảng lần thứ XVIII. Trong Quy hoạch 5 năm lần thứ 14, Bắc Kinh đã đưa ra Chiến lược phát triển kinh tế số với mục tiêu tăng tốc chuyển đổi số trong doanh nghiệp, dịch vụ công và hạ tầng kỹ thuật số.

Quy mô kinh tế số tăng 3,8 lần trong 11 năm

Chỉ trong 11 năm, quy mô kinh tế số của Trung Quốc đã tăng từ 11,2 nghìn tỷ nhân dân tệ (năm 2012) lên 53,9 nghìn tỷ nhân dân tệ (năm 2023) – gấp 3,8 lần. Tốc độ tăng trưởng này đưa Trung Quốc trở thành một trong những quốc gia phát triển nhanh nhất thế giới về kinh tế số, với sự phổ biến của AI, y tế từ xa, bảo tàng kỹ thuật số và các ứng dụng công nghệ trong đời sống.

Tuy nhiên, sự bùng nổ này cũng bộc lộ khoảng trống: thiếu hụt 25-30 triệu nhân lực số. Trong khi 60,61% người lớn và 64,69% trẻ vị thành niên đã đạt trình độ kỹ năng số cơ bản trở lên, nhân tài ở các lĩnh vực tiên tiến như trí tuệ nhân tạo, thông tin lượng tử, sản xuất thông minh lại khan hiếm.

Khoảng trống này không chỉ đến từ chênh lệch cung - cầu, mà còn do mất cân bằng vùng miền và sự tụt hậu của đào tạo nhân lực so với tốc độ phát triển nhanh chóng của công nghệ số.

Phát triển nhân lực số: Chìa khoá cho kinh tế số

Tại Hội nghị học tập tập thể lần thứ 20 của Bộ Chính trị (tháng 4/2025), Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khẳng định: "Phải thúc đẩy giáo dục trí tuệ nhân tạo ở tất cả các cấp học và toàn xã hội, không ngừng bồi dưỡng nhân tài chất lượng cao". 

Trung Quốc cho rằng chìa khóa cho sự phát triển không ngừng của kinh tế số nằm ở việc đào tạo nguồn nhân lực số.

Trước đó, ngày 17/4/2024, Bộ Nguồn nhân lực và An sinh xã hội cùng 9 bộ, ngành khác của Trung Quốc đã ban hành "Kế hoạch hành động đẩy nhanh việc bồi dưỡng nhân tài số phục vụ phát triển kinh tế số (2024-2026)", nhằm phát huy tối đa vai trò cơ bản của nhân tài số trong việc thúc đẩy kinh tế số, tạo động lực cho phát triển chất lượng cao. 

Mục tiêu là đào tạo 80.000 chuyên gia công nghệ số mỗi năm, tập trung vào AI, dữ liệu lớn, sản xuất thông minh và an ninh mạng.

Kế hoạch trên nêu rõ trong khoảng 3 năm, những kế hoạch hành động nhằm bồi dưỡng, thu hút, giữ chân và tuyển dụng nhân tài kỹ thuật số sẽ được triển khai mạnh mẽ và thực chất, từ đó không ngừng nâng cao năng lực đổi mới của nguồn nhân lực kỹ thuật số, đồng thời kích thích sức sáng tạo và tinh thần khởi nghiệp.

Kế hoạch triển khai 6 dự án trọng điểm, bao gồm chương trình đào tạo kỹ sư công nghệ số và chương trình hành động nâng cao kỹ năng số… Các dự án này sẽ được khởi động từ các ngành công nghiệp, doanh nghiệp và trường đại học, từ đó vạch ra lộ trình phát triển và hệ thống đào tạo nhân tài số tương lai.

Trong những năm gần đây tại Trung Quốc, các vấn đề như thiếu hụt nhân tài kỹ thuật số, chất lượng nguồn nhân lực chưa đồng đều và sự không tương thích giữa yêu cầu công việc với kỹ năng kỹ thuật số ngày càng trở nên nghiêm trọng. Mặc dù mỗi năm có hơn 10 triệu sinh viên tốt nghiệp đại học, nhiều bạn trẻ vẫn phải đối mặt với áp lực tìm kiếm việc làm. Đồng thời, quá trình chuyển đổi số trong doanh nghiệp đã tạo ra một lượng lớn các vị trí việc làm mới, nhưng việc tuyển dụng nhân tài phù hợp lại gặp nhiều khó khăn.

Ví dụ, để bảo đảm robot có thể hiểu và thực hiện nhiệm vụ một cách hiệu quả, không thể thiếu sự góp mặt của các kỹ sư và kỹ thuật viên chuyên đào tạo robot. Bên cạnh đó, việc xây dựng các dây chuyền sản xuất tự động hóa, chuyển đổi các nhà máy truyền thống thành "nhà máy ảo" hay "nhà máy không đèn" cũng đòi hỏi sự tham gia của các kỹ sư kỹ thuật số, chế tạo thông minh và kỹ sư AI.

Hội chợ tuyển dụng nhân lực kỹ thuật số tỉnh Hà Bắc năm 2024.

299 trường đại học, 6.000 trường nghề vào cuộc đào tạo nhân tài số

Tính đến tháng 4/2025, tổng cộng 299 trường đại học trên khắp Trung Quốc đã mở chuyên ngành kinh tế số. Đến hết năm 2023, cả nước Trung Quốc đã có hơn 6.000 trường cao đẳng dạy nghề mở chuyên ngành liên quan đến kinh tế số. Nhiều ngành học mới xuất hiện, như kỹ thuật robot, kỹ thuật hệ thống máy bay không người lái, công nghệ vật liệu thông minh.

Chính quyền các địa phương cũng vào cuộc: Bắc Kinh đang tập trung đào tạo đội ngũ nhà khoa học chiến lược, đi đầu trong lĩnh vực số; tỉnh Hà Bắc ban hành 17 giải pháp nâng cao năng lực đào tạo nhân tài số; Hắc Long Giang thực hiện 25 giải pháp xây dựng hệ thống đào tạo nhân tài số bản địa…

Các địa phương như như Quảng Đông, Giang Tô và các khu vực khác đã và đang củng cố năng lực đổi mới sáng tạo độc lập của mình bằng cách phát triển các đội ngũ nhân tài chủ chốt trong lĩnh vực số.

Chính quyền các địa phương đã chủ động đưa ra một loạt chính sách hỗ trợ nhằm khuyến khích các trường đại học đào tạo các chuyên ngành liên quan đến kinh tế số và bồi dưỡng nhân tài chất lượng cao, có kiến thức liên ngành và kỹ năng thực tiễn, đáp ứng nhu cầu nhân lực khổng lồ do sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế số tạo ra.

Dù tốc độ đào tạo nhân lực số tăng nhanh, khoảng cách giữa cung và cầu vẫn rất lớn. Nếu không có sự đồng bộ chặt chẽ giữa đào tạo, thị trường và công nghệ, nguy cơ dư thừa nhân lực ở trình độ cơ bản trong khi lại thiếu hụt nhân tài tinh hoa vẫn sẽ hiện hữu.

Trong kỷ nguyên AI và sản xuất thông minh, kiểm soát và phát triển nguồn nhân lực số là yếu tố then chốt để làm chủ cuộc chơi công nghệ. Trung Quốc đang đặt kỳ vọng lớn vào nguồn lực này, đưa việc đào tạo nhân tài số thành chiến lược quốc gia trọng điểm nhằm duy trì đà tăng trưởng và nâng cao sức cạnh tranh toàn cầu./.