Những thói quen sử dụng smartphone đang làm suy giảm trí nhớ
Dễ dàng tra cứu Google, lưu trữ mọi thứ vào điện thoại thay vì bộ não khiến con người dần mất đi khả năng ghi nhớ – đó là nghịch lý đang hiện diện rõ nét trong thời đại số. Những thói quen vô thức khi dùng smartphone có thể đang khiến trí nhớ của bạn thoái hóa từng ngày.
Khi “nhớ bằng máy” thay vì nhớ bằng não
Một trong những biểu hiện phổ biến của người dùng smartphone hiện nay là thói quen ghi chú mọi thông tin – từ danh bạ, lịch hẹn, công việc, địa chỉ, mật khẩu… cho đến những việc cá nhân nhất như mua gì, ăn gì. Trong khi đó, năng lực ghi nhớ – vốn là một trong những đặc điểm tiến hóa quan trọng nhất của não người – lại bị dần thay thế bởi các ứng dụng ghi chú và nhắc việc.
Ảnh minh họa
Theo nhiều nghiên cứu thần kinh học, não bộ hoạt động tốt hơn khi con người rèn luyện ghi nhớ chủ động. Việc "ủy quyền ghi nhớ" cho thiết bị điện tử khiến các vùng não chịu trách nhiệm lưu trữ thông tin (như hồi hải mã) ít được sử dụng, dẫn đến suy giảm chức năng theo thời gian. Đây được gọi là “digital amnesia” – chứng mất trí nhớ kỹ thuật số.
Không còn thói quen luyện trí nhớ tự nhiên
Trước đây, con người có thể nhớ một dãy số điện thoại, một con đường chưa đi lại nhiều lần, hoặc nội dung của một cuộc họp mà không cần ghi chép. Ngày nay, chỉ cần quên mang điện thoại, nhiều người đã rơi vào trạng thái hoảng loạn, vì mọi dữ liệu đều nằm trong máy.
Một thói quen tưởng chừng tiện lợi khác là chụp ảnh để ghi nhớ. Thay vì ghi nhớ một cảnh đẹp, một trang tài liệu hay bảng thông báo, người dùng chỉ cần đưa máy ảnh lên chụp và để đó – mà không bao giờ quay lại xem. Hành động này khiến não không cần mã hóa ký ức, dẫn đến việc ký ức đó không được hình thành bền vững.
Giao tiếp lệch tâm và trí nhớ phiến diện
Smartphone không chỉ là công cụ lưu trữ, mà còn là “máy tính phân phối sự chú ý”. Trong một cuộc trò chuyện, nếu người dùng vừa nói chuyện, vừa kiểm tra tin nhắn, lướt mạng xã hội hoặc cập nhật thông báo, não sẽ không thể ghi nhớ sâu những gì đang diễn ra. Việc chia nhỏ sự chú ý khiến khả năng lưu giữ thông tin bị đứt đoạn.
Một hệ quả nữa là trí nhớ trở nên lệch tâm – người dùng nhớ rất kỹ những gì mình vừa xem trên TikTok, nhưng lại không thể nhớ nổi người đối diện vừa nói gì.
Phụ thuộc quá mức vào tìm kiếm
Một điều nguy hiểm khác là thói quen “hỏi Google” mọi lúc, mọi nơi. Điều này làm thui chột khả năng tư duy, phản biện và tổ chức thông tin của chính bản thân người dùng. Khi gặp câu hỏi khó, thay vì suy nghĩ, phân tích và đối chiếu thông tin từ kiến thức nền, nhiều người chỉ mở trình duyệt và tìm ngay câu trả lời.
Về lâu dài, thói quen này khiến trí nhớ ngắn hạn giảm sút rõ rệt, trong khi trí nhớ dài hạn không được hình thành đầy đủ.
Giải pháp nào để cứu trí nhớ trong kỷ nguyên số?
Không thể phủ nhận tiện ích mà smartphone mang lại, nhưng cũng cần thiết phải thiết lập lại mối quan hệ giữa con người và thiết bị.
Một số giải pháp cơ bản:
Tập ghi nhớ có chọn lọc: Thay vì lưu mọi thứ, hãy luyện nhớ những thông tin quan trọng.
Hạn chế sử dụng ghi chú quá mức: Đối với công việc hàng ngày, hãy thử ghi nhớ thay vì lạm dụng nhắc việc.
Luyện não mỗi ngày: Đọc sách, chơi trò chơi trí tuệ, ghi nhớ danh sách, số liệu là cách giúp hồi phục trí nhớ tự nhiên.
Thiết lập “giờ không màn hình”: Mỗi ngày dành một khoảng thời gian nhất định không dùng điện thoại, để não được nghỉ và tự tổ chức lại ký ức.
Trong thời đại của công nghệ, trí nhớ là tài sản dễ bị mai một nhất. Mỗi cá nhân cần chủ động điều chỉnh thói quen, giữ lại cho mình khả năng nhớ, tư duy và suy luận như một năng lực sống còn – không thể “thuê” hay “mua” bằng bất kỳ thiết bị thông minh nào.