Giải thưởng Nhân tài Đất Việt 2025: VNPT iSAT - Hệ thống CSDL Viễn thám đa mục tiêu mang hàm lượng chuyên ngành cao

Hệ thống CSDL Viễn thám đa mục tiêu - VNPT iSAT là sản phẩm được Tập đoàn VNPT chủ trì xây dựng ý tưởng và phát triển, kịp thời mở ra hướng sản phẩm mới, thể hiện vị thế và vai trò của Tập đoàn VNPT trong việc xây dựng các hệ thống mang hàm lượng chuyên ngành rất cao và mang hàm lượng công nghệ mới khi ứng dụng Hệ thống thông tin địa lý GIS, ứng dụng viễn thám và Trí tuệ nhân tạo không gian địa lý (Geo AI) trong việc phát triển các hệ thống thông tin phục vụ giám sát tài nguyên và môi trường, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời ứng phó với biến đổi khí hậu.

Đẩy mạnh phát triển cơ sở dữ liệu viễn thám

Tại Việt Nam, công tác giám sát và bảo vệ Tài nguyên và môi trường đang là nhiệm vụ cấp bách. Do đó cần phải kiểm soát, hạn chế xu hướng gia tăng ô nhiễm môi trường, suy thoái, cạn kiệt tài nguyên và suy giảm đa dạng sinh học, kết hợp cải thiện chất lượng môi trường sống, nâng cao khả năng chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu nhằm bảo đảm nguồn tài nguyên thiên nhiên, chất lượng môi trường phục vụ sự nghiệp phát triển bền vững của đất nước, ngăn chặn và đẩy lùi các nguy cơ này vào năm 2030.

Với đà phát triển và được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành, lĩnh vực của  đời sống xã hội, việc ứng dụng công nghệ Viễn thám, CSDL Viễn thám và Trí tuệ nhân tạo không gian địa lý (GeoAI) đang ngày càng đóng vai trò quan trọng, hỗ trợ đắc lực cho chính phủ trong việc định hướng chiến lược, chỉ đạo điều hành trên phạm vi toàn quốc dựa trên việc áp dụng công nghệ viễn thám trong : Quản lý tài nguyên và môi trường; Nông nghiệp và an ninh lương thực; Nuôi trồng thuỷ hải sản; Giao thông và hạ tầng; An ninh – quốc phòng và phòng chống thiên tai; Ứng phó biến đổi khí hậu và rủi ro... 

Có thể thấy, viễn thám là một trong những công nghệ cao được nhà nước công nhận và Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt "Chiến lược phát triển viễn thám quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2040”. Chiến lược này là cơ sở pháp lý cần thiết cho công tác quản lý và định hướng việc ứng dụng công nghệ viễn thám tại Việt Nam, đặc biệt trong công tác giám sát tài nguyên và môi trường. Trong đó, mục tiêu phát triển lĩnh vực viễn thám quốc gia trở thành một lĩnh vực có trình độ Khoa học và Công nghệ hiện đại đạt mức tiên tiến của khu vực và tiệm cận với trình độ tiên tiến trên thế giới.

Cho đến nay, mặc dù ứng dụng viễn thám đã đóng góp không nhỏ cả về phương diện khoa học và quản lý tài nguyên và môi trường, việc làm chủ công nghệ, ứng dụng công nghệ cao về viễn thám trong ngành tài nguyên và môi trường vẫn bộc lộ nhiều hạn chế, nhất là ứng dụng công nghệ viễn thám trong lĩnh vực biển và hải  đảo, ứng dụng công nghệ viễn thám phục vụ công tác quản lý nhà nước, điều tra cơ bản về tài nguyên và môi trường tại các địa phương còn nhiều hạn chế.

Do đó, để có thể thực hiện được các nội dung của Chiến lược viễn thám đã đề ra, cần phải đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, phát triển và ứng dụng công nghệ, với định hướng: Xây dựng và tổ chức thực hiện chương trình nghiên cứu khoa học, phát triển và ứng dụng công nghệ viễn thám với lộ trình thích hợp, ưu tiên các chương  trình, đề tài thiết thực phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quản lý Tài nguyên và môi trường; lựa chọn, tiếp thu các thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến của thế giới phù hợp với điều kiện trong nước, tăng cường tiềm lực khoa học công nghệ đáp ứng nhu cầu phát triển hoạt động viễn thám. 

VNPT iSAT - nền tảng công nghệ đa mục tiêu

Nắm bắt được các yêu cầu của Chính phủ và xã hội về một cơ sở dữ liệu viễn thám đa mục tiêu, Tập đoàn VNPT đã định hướng xây dựng “Hệ thống CSDL Viễn thám đa mục tiêu - VNPT iSAT với các nội dung như sau: 

Mục tiêu tổng quát của dự án là xây dựng một CSDL viễn thám tập trung mang tính đa mục tiêu, hiện đại, đồng bộ và tích hợp, có khả năng đáp ứng nhu cầu sử dụng dữ liệu của nhiều nhóm đối tượng khác nhau, từ cơ quan nhà nước, doanh nghiệp đến người dân.

Cung cấp nguồn ảnh, thông tin, dữ liệu viễn thám cho các Bộ và cơ quan ngang Bộ, UBND các cấp phục vụ công tác quản lý, giám sát theo chức năng nhiệm vụ được giao (hướng tới giải quyết một cách kinh tế, hiệu quả các vấn đề nóng theo thời gian thực: phát hiện sử dụng đất sai mục đích, xây dựng công trình trái phép trên đất, giám sát tài nguyên nước, môi trường, khoáng sản, bảo vệ khu sinh quyển quốc gia và giám sát diện tích đất rừng, theo dõi biên giới, địa giới hành chính, hỗ trợ công tác đảm bảo an ninh, quốc phòng trên phạm vi toàn quốc,…). Người dân, doanh nghiệp được sử dụng nguồn dữ liệu công khai phục vụ việc phát triển kinh tế, xã hội, dân sinh, dân kế.

Dự án hướng tới việc xây dựng một hệ thống lưu trữ, chia sẻ và khai thác dữ liệu viễn thám theo mô hình tập trung kết hợp phân tán, đảm bảo khả năng mở rộng theo thời gian, dễ tích hợp với các hệ thống cơ sở dữ liệu khác. Mục tiêu cụ thể bao gồm: thiết lập các chuẩn kỹ thuật về lưu trữ và khai thác dữ liệu viễn thám; phát triển hạ tầng công nghệ thông tin đủ mạnh để lưu trữ và xử lý dữ liệu khối lượng lớn; xây dựng các công cụ phân tích, khai thác, chia sẻ và trực quan hóa dữ liệu; đồng thời xây dựng mô hình quản trị và cơ chế vận hành hiệu quả cho hệ thống.

VNPT iSAT bao gồm các chức năng hỗ trợ cấu hình nguồn ảnh động: trực tiếp từ vệ tinh (VNRedSat-1,...,); Nguồn ảnh miễn phí; Nguồn trả phí làm việc với các đối tác cung cấp ảnh trên thế giới có đại lý tại Việt Nam ; Kết nối với các thiết bị bay chụp UAV, Drone; Quản lý khai thác, tìm kiếm dữ liệu ảnh: Theo đơn vị hành chính, theo thời gian, tọa độ đầu vào, view hiển thị ảnh…

Sản phẩm tích hợp các tính năng rà soát, chuẩn hoá các nguồn dữ liệu ảnh sau khi thu thập và cung cấp các chức năng xử lý ảnh cơ bản (đội ngũ nhân sự công nghệ của Tập đoàn VNPT sẽ rà soát, chuẩn hóa để hình thành nguồn ảnh và các sản phẩm sau xử lý như ảnh ghép, tính toán các chỉ số ảnh như NDVI, GNDVI, NDWI,... gộp băng, xoá băng, tăng cường ảnh, xây dựng mô hình số độ cao,…)

Bên cạnh đó, sản phẩm áp dụng các công nghệ mới và hiện đại như Công nghệ ảnh viễn thám, ảnh vệ tinh độ phân giải cao, siêu cao, ảnh từ UAV, Drone kết hợp với Trí tuệ nhân tạo không gian địa lý (GeoAI) để xây dựng các mô hình, thuật toán gồm mô hình GeoAI giúp tăng độ phân giải ảnh viễn thám từ độ phân giải trung bình (10m) lên cao (2.5m); mô hình GeoAI giải đoán, giám sát biến động hiện trạng sử dụng đất; mô hình GeoAI phát hiện, giám sát công trình, tài sản trên đất, giám sát xây dựng trái phép.

Hệ thống CSDL Viễn thám VNPT iSAT có khả năng ứng dụng rộng rãi, phạm vi quy mô không giới hạn. Sản phẩm đang được triển khai thử nghiệm tại xã Măng Đen, Tỉnh Quảng Ngãi trong việc giám sát sử dụng đất và giám sát xây dựng, công trình tài sản trên đất; triển khai tại Lâm Đồng trong việc ứng dụng dữ liệu viễn thám kết hợp GeoAI trong việc cảnh báo sớm các vị trí sạt lở; và chuẩn bị triển khai cho Tổng Công ty Lâm nghiệp Việt Nam – Vinafor trong việc giám sát sử dụng đất phi nông nghiệp.

Đây là các sản phẩm của Tập đoàn VNPT hoàn toàn làm chủ về công nghệ và giải pháp xử lý), hướng đến xây dựng một Hub lưu trữ nguồn ảnh viễn thám đa kênh, đa chủng loại cho Tập đoàn VNPT.

Tập đoàn VNPT luôn phối hợp chặt chẽ với Trung tâm Thông tin và Dữ liệu Viễn thám - Cục Viễn thám Quốc gia, Bộ môn Bản đồ - Viễn thám - Trường ĐH Khoa Học tự Nhiên - ĐH Quốc gia, Hà Nội, các chuyên gia đến từ các trường ĐH Hutech, Đại học Bách khoa, Thành phố Hồ Chí Minh.