Nông nghiệp thông minh: Hướng đi mới trong giảm nghèo bền vững

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, dịch bệnh và biến động thị trường ngày càng ảnh hưởng mạnh đến sản xuất nông nghiệp, việc ứng dụng các giải pháp nông nghiệp thông minh đang mở ra hướng đi mới giúp nông dân nâng cao năng suất, giảm chi phí và thoát nghèo bền vững. Từ những mô hình nhỏ lẻ đến các vùng sản xuất chuyên canh, công nghệ số, tự động hóa và phân tích dữ liệu đang từng bước thay đổi tư duy canh tác truyền thống.

Chuyển đổi số nông nghiệp góp phần giảm nghèo bền vững

Chuyển đổi số trong sản xuất nông nghiệp là một trong tám lĩnh vực ưu tiên của phát triển nông nghiệp nông thôn. Tiếp cận thông tin và làm chủ công nghệ số sẽ là "chìa khóa" quan trọng để nông dân nâng cao hiệu quả sản xuất, tiết kiệm chi phí, tăng lợi nhuận và đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm.

Tại nhiều địa phương, các trang trại, hợp tác xã đã mạnh dạn triển khai hệ thống cảm biến IoT theo dõi độ ẩm đất, dinh dưỡng, lượng mưa; sử dụng camera AI để nhận diện sâu bệnh; hoặc áp dụng phần mềm quản lý quy trình sản xuất theo chuẩn VietGAP, GlobalGAP. Nhờ dữ liệu theo thời gian thực, người sản xuất có thể điều chỉnh chế độ tưới - bón chính xác, giảm 20 - 40% lượng nước và phân bón, đồng thời tăng năng suất từ 10 - 30% tùy loại cây trồng.

Giám sát khu vườn trồng rau qua hệ thống camera AI.

Điển hình như tại một số vùng trồng rau công nghệ cao ở Lâm Đồng, hệ thống tưới nhỏ giọt kết hợp điều khiển tự động giúp nông dân tiết kiệm nhân công và duy trì chất lượng ổn định quanh năm. Nhiều hộ trước đây thu nhập bấp bênh, nay đạt mức hàng trăm triệu đồng mỗi năm nhờ chuyển đổi sang sản xuất số hóa.

Không chỉ trong sản xuất, khoa học và công nghệ còn mang lại bước đột phá trong khâu tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Một trong những rào cản lớn nhất khiến nông dân khó thoát nghèo chính là thiếu đầu ra ổn định. Các nền tảng thương mại điện tử nông sản, sàn giao dịch số của hợp tác xã và doanh nghiệp đang giúp giải quyết vấn đề này. Tại nhiều tỉnh, nông dân được hỗ trợ mở gian hàng số, livestream bán nông sản, cập nhật tồn kho, sử dụng mã QR truy xuất nguồn gốc. Nhờ đó, sản phẩm địa phương - từ khoai, chè, rau hữu cơ đến dược liệu - tiếp cận được lượng khách hàng rộng hơn, bán được giá cao hơn.

Nhiều hợp tác xã sau khi chuyển đổi số đã tăng doanh thu 1,5–2 lần, giúp hàng chục hộ thoát nghèo bền vững.

Hướng tới nền nông nghiệp hiện đại, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo

Ứng dụng nông nghiệp thông minh không chỉ là xu hướng tất yếu, mà còn là cơ hội lớn để giảm nghèo bền vững, nhất là ở vùng nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số - nơi chịu nhiều rủi ro về sinh kế.

Khi công nghệ được ứng dụng đúng cách, người nông dân sẽ chủ động hơn trước thời tiết, dịch bệnh, thị trường; tiết kiệm chi phí; nâng cao thu nhập; và quan trọng hơn, từng bước thoát khỏi vòng nghèo đói truyền thống dựa vào sản xuất manh mún.

Hiện nay, nhiều giải pháp nông nghiệp thông minh do các doanh nghiệp công nghệ Việt phát triển đã được triển khai cho các khách hàng tại nhiều tỉnh/thành phố trên cả nước, như Bắc Ninh, Ninh Bình,… mang lại các kết quả khả quan. Điển hình trong số đó là giải pháp nông nghiệp thông minh - ONE Farm được xây dựng trên nền tảng ONE IoT của VNPT Technology - đơn vị chủ lực của Tập đoàn VNPT trong lĩnh vực công nghệ.

Ứng dụng công nghệ IoT, tự động hóa vào quá trình sản xuất nông nghiệp, từ khâu canh tác cho tới khâu phân phối sản phẩm ra thị trường, ONE Farm giúp tăng năng suất và chất lượng nông sản. Giải pháp bao gồm các công cụ giám sát, điều khiển và quản lý quy trình. Kiểm soát toàn bộ quá trình từ sản xuất đến thu hoạch, chế biến và vận chuyển theo chuẩn thiết kế, đáp ứng các mô hình trang trại ứng dụng công nghệ cao. Giải pháp có thể đáp ứng đa dạng các mô hình canh tác trong nông nghiệp. Với khả năng tùy biến và mở rộng cao, giúp triển khai nhanh và linh hoạt các mô hình canh tác thực tiễn.

Trang trại tại Ninh Bình triển khai giải pháp nông nghiệp thông minh ONE Farm của VNPT.

Cụ thể, hệ thống phần mềm ONE Farm cho phép giám sát thông tin môi trường (tự động thu thập các dữ liệu từ cảm biến không khí, đất, nước...); điều khiển các các cơ cấu chấp hành từ xa thông qua ứng dụng trên điện thoại di động, máy tính cá nhân; quản lý các thiết bị nông nghiệp linh hoạt theo từng mô hình trang trại và quy trình sản xuất. Hệ thống cũng cung cấp công cụ số hóa quy trình sản xuất cho từng giống cây trồng và vật nuôi; quản lý trang trại, kho, nguyên vật liệu, nhân sự; quản lý truy xuất nguồn gốc toàn trình. Đồng thời tích hợp các chức năng phân tích dữ liệu và trí tuệ nhân tạo: nhận diện sâu bọ, tăng trưởng dựa theo phân tích hình ảnh từ camera

Dữ liệu do các cảm biến thu thập được đưa về bộ xử lý tập trung gọi là IoT Gateway. Với công nghệ xử lý tại biên (Edge Computing), IoT Gateway có thể phân tích và đưa ra các lệnh điều khiển tại chỗ mà không cần chờ hệ thống máy chủ phân tích. Kết quả làm giảm đáng kể thời gian trễ khi điều khiển các hệ thống tưới, điều hòa không khí, đóng - mở và điều khiển các cơ cấu chấp hành...

Hơn nữa, cơ chế này cho phép hệ thống vẫn hoạt động bình thường ngay cả khi không có kết nối Internet đến hệ thống máy chủ. Và nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý, giải pháp cung cấp các giao diện thông tin trực quan, thao tác đơn giản ngay tại các tủ điều khiển, cũng như trên ứng dụng trên điện thoại di động.

Giải pháp này hiện đang được triển khai ứng dụng tại trang trại Delco Farm, Bắc Ninh với quy mô 6 ha, kinh phí đầu tư hơn 60 tỷ đồng, bao gồm: 2 nhà màng dưa lưới, mỗi nhà rộng 1.500 m²; 1 nhà kính trồng các loại rau theo phương pháp thủy canh rộng 1.000 m²; 1 dây chuyền nuôi gà đẻ trứng. Hệ thống nuôi trồng tại trang trại được quản lý bằng phần mềm trên máy tính, hạn chế sử dụng lao động, bảo đảm chất lượng sản phẩm ở mức độ cao. Các sản phẩm do trang trại sản xuất đều có mã truy xuất nguồn gốc (QR code) để kiểm tra xuất xứ.

VNPT cũng triển khai mô hình nông nghiệp thông minh trong sản xuất rau, quả an toàn tại huyện Yên Khánh - Ninh Bình với 1 nhà màng thấp: 2.000 m²; 1 nhà màng thấp: 1.500 m² trồng cà chua; 1 nhà màng cao 100 m² trồng dưa lưới (giá thể) và xà lách (thủy canh).

Mô hình nông nghiệp thông minh trong sản xuất rau, quả an toàn tại huyện Yên Khánh - Ninh Bình.

Nông nghiệp thông minh - với sự đồng hành của Nhà nước, doanh nghiệp, chuyên gia và chính người dân - đang góp phần định hình một nền nông nghiệp có giá trị cao, bền vững và giàu tri thức, mở ra hướng đi mới cho quá trình giảm nghèo trong giai đoạn tới./.