Quản lý để phát triển báo chí bền vững

Cục Báo chí 20 năm, nhưng quản lý nhà nước về báo chí thì đã 78 năm. Ngày 28/8/1945, Chính phủ lâm thời Việt Nam dân chủ cộng hoà được thành lập, khi đó gồm 13 Bộ, trong đó có Bộ Thông tin, Tuyên truyền và đồng chí Trần Huy Liệu làm Bộ trưởng. Nhưng báo chí cách mạng thì đã 98 năm. Ngày 21/6/1925, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập tờ báo “Thanh niên” và ra mắt số đầu tiên. Cổng Thông tin điện tử Bộ TT&TT trân trọng giới thiệu toàn văn bài phát biểu của Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng tại Lễ kỷ niệm 20 năm ngày thành lập Cục Báo chí, Bộ TT&TT (16/7/2003 - 16/7/2023) và đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhì, diễn ra ngày 19/7.

Cách đây 20 năm, ngày 16/7/2003, Bộ trưởng Bộ Văn hoá - Thông tin Phạm Quang Nghị đã ký quyết định thành lập Cục báo chí. Nhưng Cục Báo chí đã được thừa hưởng một quá khứ thật hào hùng!

Sự ra đời của Cục Báo chí đánh dấu bước trưởng thành về quy mô tổ chức, bộ máy, nhân sự của cơ quan quản lý nhà nước về báo chí, thể hiện tầm nhìn chiến lược của lãnh đạo Bộ Văn hoá - Thông tin thời kỳ này. Quá trình 20 năm qua, cơ cấu tổ chức của Cục có chia tách thành nhiều đơn vị khác nhau, nhưng dần được hoàn thiện; chức năng, nhiệm vụ được mở rộng hơn trước, với nhiều trọng trách mới, quan trọng, thể hiện sự ghi nhận, tin tưởng của lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các thế hệ lãnh đạo Bộ TT&TT.

Hôm nay, Cục Báo chí đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhì - phần thưởng cao quý của Đảng và Nhà nước. Thay mặt lãnh đạo Bộ Thông tin và Truyền thông, tôi nhiệt liệt chúc mừng và trân trọng cảm ơn các bác, các cô chú và anh chị em làm quản lý nhà nước về báo chí qua các thời kỳ. Xin được chúc mừng Cục Báo chí tròn 20 tuổi!

Một đất nước muốn hùng cường, thịnh vượng và hạnh phúc thì phải có một giấc mơ lớn. Đại hội lần thứ XIII của Đảng tháng 1/2021 đã nói đến giấc mơ đó. Đó là khát vọng phát triển đất nước sánh vai cường quốc năm châu: Việt Nam trở thành một nước xã hội chủ nghĩa phát triển có thu nhập cao vào năm 2045, khi nước Việt Nam mới tròn 100 năm.

Báo chí cách mạng Việt Nam phải góp phần khơi dậy khát vọng đó. Đó cũng là sứ mệnh mới của báo chí cách mạng. Khát vọng lớn, giấc mơ lớn thì tạo thành sức mạnh tinh thần. Sức mạnh tinh thần thì nhân lên sức mạnh vật chất. Chưa từng có quốc gia nào, dân tộc nào “hóa rồng, hóa hổ” mà không có sức mạnh tinh thần.

Bộ Thông tin và Truyền thông của chúng ta có trách nhiệm góp phần làm cho báo chí khơi dậy được và thổi bùng lên khát vọng Việt Nam phát triển phồn vinh và hạnh phúc. 

Quản lý nhà nước về báo chí thì quản lý là để phát triển báo chí bền vững. Phát triển thì cũng sinh ra vấn đề mới, nhưng phát triển thì mới có thêm nguồn lực để xử lý những vấn đề mới. Và phát triển thì mới không bị tụt hậu, không bị thôn tính. Mục tiêu của quản lý là để báo chí cách mạng làm tốt hơn nhiệm vụ chính trị của mình trong tình hình mới.

Phát triển là mục tiêu, ổn định là tiền đề, đổi mới là động lực phát triển. Nắm vững cái này để quản lý nhà nước là nắm vững sợi chỉ đỏ.

Quản lý nhà nước thì đầu tiên là thể chế. Thể chế thì phải rõ ràng, tường minh. Quản lý thì tối thiểu, để khả thi cả trong tuân thủ và thực thi, nhưng xử phạt thì phải thật nghiêm minh, đủ sức răn đe.

Quản lý thì phải có công cụ. Muốn quản lý được lĩnh vực của mình thì phải có công cụ giám sát toàn diện, nhìn thấy online các đối tượng quản lý của mình. Phát hiện được sớm vấn đề, vỗ vai, nhắc nhở anh em, cứu được cán bộ.

Khi thực thi pháp luật thì phải thật thường xuyên, phải thật nghiêm minh, phải thật rộng khắp. Rộng khắp, thường xuyên thì phải trao cho địa phương.

Công nghệ số, truyền thông xã hội, rồi Covid-19 đã làm bộc lộ rõ hơn, có khi đến khắc nghiệt, các vấn đề sinh tồn của báo chí. Nhưng lộ ra thì mới nhìn thấy, nhìn thấy thì mới sửa được, sửa được thì mới không còn “nói rồi, nói mãi”. Sửa được thì mới có phát triển mới. Vậy, lộ ra là tốt. Không nên sợ lộ ra. Càng không nên giấu.

Nhiều vấn đề có thể rất khó nhưng thay đổi cách tiếp cận thì sẽ dễ đi. Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo không chỉ mở ra các cách tiếp cận mới trong sản xuất kinh doanh mà cả trong quản lý, không chỉ trong lĩnh vực kinh tế mà cả trong lĩnh vực xã hội.

Quản lý nhà nước vừa qua của chúng ta nặng về quản lý mà nhẹ phần phát triển. Phát triển cũng là cách để quản lý tốt hơn. Có phát triển thì mới sống được để tử tế. Có phát triển thì mới có thêm nguồn lực để quản lý. Nếu chúng ta không làm tốt phần phát triển thì báo chí sẽ bị thị trường hóa, tư nhân hóa, tự diễn biến, tự chuyển hóa.

Quản lý nhà nước về báo chí cách mạng là làm cho báo chí cách mạng phát triển, đáp ứng yêu cầu mới của đất nước. Đảm bảo cho những người làm báo chí cách mạng có thể sống được lành mạnh. Các cơ quan báo chí phải được đầu tư về cơ sở vật chất, về công nghệ để không tụt hậu so với các doanh nghiệp làm truyền thông trên thị trường. Đây là việc, là trách nhiệm của Cục Báo chí. Quy hoạch báo chí đã cơ bản xong phần xắp xếp, tiếp theo là báo ra báo, tạp chí ra tạp chí, rồi phải tập trung vào phần phát triển, là phần trọng tâm của Quy hoạch.

Công nghệ số ảnh hưởng đầu tiên và mạnh mẽ nhất là tới lĩnh vực báo chí, truyền thông. Nhưng báo chí của chúng ta lại đang tụt hậu về công nghệ, thậm chí tụt xa. Bộ chúng ta lại là bộ về công nghệ số, thì sự tụt hậu này là rất đáng trách. Chúng ta đã nói đến, đã có những cố gắng ban đầu về chuyển đổi số báo chí, đã ban hành Chiến lược Chuyển đổi số báo chí. Từ nay đến năm 2025, phải tập trung hiện đại hóa nền tảng công nghệ số cho báo chí, mỗi cơ quan báo chí phải trở thành một nền tảng số làm báo.

Nhưng để chuyển đổi số lĩnh vực báo chí thì đầu tiên, chúng ta phải chuyển đổi số cơ quan quản lý báo chí là Cục Báo chí, đưa cơ bản toàn bộ hoạt động của Cục lên môi trường số, kết nối online với các cơ quan báo chí để quản lý không tiếp xúc. Tự mình không chuyển đổi số thì sẽ không hiểu thế nào là chuyển đổi số và càng không thể nói người khác chuyển đổi số. Đồng chí Cục trưởng phải trực tiếp lãnh đạo chuyển đổi hoạt động của cục mình lên môi trường số.

Việc xây dựng trung tâm lưu chiểu số, có các công cụ phân tích, đánh giá tin bài của các cơ quan báo chí, biết ai đang hoạt động theo tôn chỉ mục đích, ai không, rồi đánh giá xu thế chính trị của từng cơ quan báo chí. Đây là công cụ quan trọng nhất để quản lý báo chí trên môi trường số. Các đồng chí phải đặc biệt quan tâm dùng công nghệ nhiều hơn, nhiều hơn nữa, dùng công nghệ hiện đại nhất để quản lý nhà nước về báo chí.

Chuyển đổi số là chuyển sang một không gian mới, không gian sống, làm việc, học tập và giải trí. Không gian mới thì cần thể chế mới. Không gian số thì cần thể chế số. Thể chế số đang theo sau sự phát triển số. Và cũng chính vì vậy mà nhiều bất cập đã và đang xảy ra, gây bức xúc xã hội. Cục Báo chí phải tập trung hoàn thiện thể chế số. Cái gì chưa ra văn bản pháp luật được thì thông qua kênh Đảng để làm, vì Đảng quản lý lĩnh vực báo chí.

Chuyển đổi số một cơ quan báo chí là tất cả mọi người trong cơ quan đó phải có tư duy số, có kỹ năng số, có cách làm số. Bởi vậy mà đào tạo, trang bị kỹ năng số cho phóng viên, cho những người làm báo là rất quan trọng. Cục Báo chí phải đảm nhận trách nhiệm đào tạo kỹ năng số cho tất cả phóng viên, người làm báo, tức là trên 50 ngàn người.

Quản lý báo chí cách mạng thì phải đi từ sự quản lý của cơ quan chủ quản báo chí đối với cơ quan báo chí. Chúng ta đã buông lỏng sự quản lý này trong một thời gian dài. Các quy định về quản lý của cơ quan chủ quản báo chí với cơ quan báo chí đã được quy định trong Luật Báo chí, đó là: Trực tiếp quản lý và chịu trách nhiệm về hoạt động của cơ quan báo chí; đảm bảo điều kiện cần thiết cho hoạt động; bổ nhiệm và quản lý người đứng đầu cơ quan báo chí; thanh tra, kiểm tra, giải quyết khếu nại, tố cáo; chỉ đạo cơ quan báo chí thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích, nhiệm vụ và phương hướng hoạt động. Các cơ quan quản lý nhà nước phải yêu cầu các cơ quan chủ quản báo chí thực hiện các nhiệm vụ quản lý báo chí của mình và giám sát, kiểm tra việc thực hiện này.

Cục Báo chí có trách nhiệm để chính quyền các cấp có nhận thức đúng về công tác truyền thông chính sách. Truyền thông phải là một chức năng, một nhiệm vụ của chính quyền các cấp, có bộ máy, có ngân sách cho việc này. Còn báo chí chỉ là một trong các phương tiện truyền thông.

Lâu nay, chúng ta vẫn coi truyền thông là việc của báo chí mà chưa coi truyền thông là việc của chính quyền các cấp. Các tai nạn, khủng hoảng truyền thông gần đây có nguyên nhân gốc là chính quyền các cấp đã chưa có sự chuẩn bị tốt cho kế hoạch truyền thông, chưa lường trước các vấn đề của truyền thông, chưa sử dụng đúng các công cụ, phương tiện truyền thông.

Từ trước đến nay, chúng ta vẫn tập trung đào tạo nghiệp vụ, chuyên môn cho các cơ quan báo chí, phóng viên. Thì từ nay, chúng ta phải tập trung đào tạo công tác truyền thông cho các bộ ngành, địa phương. Thủ tướng Chính phủ đã có Chỉ thị về công tác truyền thông chính sách, trong đó yêu cầu chính quyền các cấp phải tổ chức bộ phận chuyên trách làm công tác truyền thông. Cục Báo chí phải có kế hoạch đào tạo thường xuyên về nghiệp vụ, chuyên môn cho lực lượng này.

Anh em báo chí thì cần nhất, mong nhất ở Bộ chúng ta là phần quản lý nhà nước, là quản lý tốt để tạo ra môi trường lành mạnh, là tạo ra cơ chế, chính sách mới phù hợp để giúp đỡ, hỗ trợ báo chí theo kịp sự phát triển, làm nghề được, phụng sự được và sống được.

Kế thừa quá khứ và mở ra tương lai, kể được câu chuyện của thế hệ mình. Đó là nhiệm vụ của những người đang làm ở Cục Báo chí hôm nay. Để quản lý nhà nước về báo chí là một dòng chảy liên tục, như dòng sông vẫn chảy nhưng vẫn có cội nguồn.

Tôi và lãnh đạo Bộ mong muốn và yêu cầu Cục Báo chí phải có chuyển biến thật mạnh mẽ, thật thiết thực và có kết quả cụ thể về quản lý nhà nước đối với báo chí.

Một lần nữa xin được chúc mừng Cục Báo chí tròn 20 năm, chúc mừng quản lý nhà nước về báo chí 78 năm, chúc mừng báo chí cách mạng 98 năm!

Xin được trân trọng cảm ơn đồng chí Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân, thay mặt lãnh đạo Đảng và Nhà nước, đã đến trao Huân chương Lao động cho Cục Báo chí. Đây là một vinh dự lớn cho Cục Báo chí và Bộ TT&TT. Kính chúc đồng chí nhiều sức khỏe, hạnh phúc và nhiều thành công trong trọng trách của mình!

Kính chúc các đồng chí đại biểu, khách quý sức khỏe, hạnh phúc và thành công!

Chúc các đồng chí Cục Báo chí nhiều sức khỏe, có ý thức về sứ mệnh quốc gia, nhiều thành công mới, để góp phần làm cho báo chí cách mạng thì luôn cách mạng, thì thật cách mạng. Báo chí trước đây là cây bút, trang giấy thì nay, thêm công nghệ số, nền tảng số. Nhưng cái bất biến thì vẫn là những giá trị cốt lõi của báo chí cách mạng, vẫn là cái tâm của người làm báo. Quản lý nhà nước về báo chí là tạo ra môi trường thuận lợi để báo chí cách mạng phát triển, vừa ngang tầm nhiệm vụ vừa ngang tầm thời đại: Chuyên nghiệp, hiện đại và nhân văn.

Nguyễn Mạnh Hùng

Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông

Theo mic.gov.vn

https://mic.gov.vn/mic_2020/Pages/TinTuc/159338/Quan-ly-de-phat-trien-bao-chi-ben-vung.html