SMEs: Động lực mới cho nông nghiệp thông minh

Trong khi các doanh nghiệp lớn đóng vai trò dẫn dắt thị trường, thì hàng chục nghìn doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) lại là lực đẩy âm thầm nhưng bền bỉ trong việc đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ và lan tỏa giá trị địa phương trong nông nghiệp Việt Nam.

Tính đến cuối năm 2024, Việt Nam có hơn 16.000 doanh nghiệp nông nghiệp đang hoạt động, trong đó phần lớn là quy mô nhỏ và vừa. Dù tiềm lực tài chính và công nghệ hạn chế hơn doanh nghiệp lớn, nhưng chính sự linh hoạt, sáng tạo và khả năng thích ứng nhanh với thị trường đã và đang giúp các SMEs trở thành lực lượng chủ chốt trong xu hướng nông nghiệp thông minh.

Công ty TNHH Cà phê Phước An đã xây dựng mô hình sản xuất cà phê hữu cơ kết hợp truy xuất nguồn gốc bằng QR Code tại Đắk Lắk. Mỗi lô hàng đều được ghi nhận lịch sử chăm sóc, thu hoạch và sơ chế, giúp sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu đi EU, Nhật Bản. Năm 2023, doanh nghiệp đạt doanh thu 25 tỷ đồng, xuất khẩu sang 6 quốc gia và đang xây dựng thêm nhà xưởng chế biến sâu.

Ở Bến Tre, Hợp tác xã Dừa Xanh Bảo Thạnh ứng dụng công nghệ sấy lạnh và ép lạnh để sản xuất nước dừa tinh khiết và bột dừa hữu cơ. Dù chỉ có 25 thành viên, HTX đã ký được hợp đồng với hệ thống siêu thị Hàn Quốc và đạt doanh thu gần 10 tỷ đồng/năm. Ngoài ra, việc tận dụng phụ phẩm để sản xuất phân hữu cơ vi sinh còn giúp giảm chi phí đầu vào và bảo vệ môi trường.

Nhiều SMEs cũng đang tiên phong trong tái chế phụ phẩm nông nghiệp. Điển hình như ở Lâm Đồng, Công ty Green Farm sử dụng bã cà phê để trồng nấm linh chi, sau đó phơi sấy và đóng gói sản phẩm chức năng. Mỗi năm doanh nghiệp thu hồi gần 300 tấn phụ phẩm, vừa tăng thu nhập, vừa góp phần vào mô hình nông nghiệp tuần hoàn.

Đáng chú ý, nhiều doanh nghiệp nhỏ đã bước đầu tạo được mối liên kết hiệu quả với doanh nghiệp lớn trong chuỗi giá trị. Tại Gia Lai, HTX Mắc ca Ia Grai hợp tác cùng Tập đoàn TH để xây dựng vùng nguyên liệu mắc ca, được hỗ trợ giống, kỹ thuật canh tác và bao tiêu đầu ra. Mô hình liên kết này giúp hơn 70 hộ dân có thu nhập ổn định và mở rộng diện tích lên trên 150 ha.

Tại Sơn La, Công ty TNHH Nông sản Mai Lâm chuyên trồng mận hậu hữu cơ đã trở thành đối tác cung ứng cho Doveco – doanh nghiệp chế biến nông sản xuất khẩu lớn. Nhờ đáp ứng yêu cầu về tiêu chuẩn, mẫu mã và bảo quản sau thu hoạch, doanh nghiệp nhỏ này không chỉ có đầu ra ổn định mà còn tăng gấp đôi diện tích trồng chỉ sau hai năm liên kết.

Mặc dù vậy, các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn đối mặt với không ít thách thức, trong đó bài toán muôn thủa là khó tiếp cận vốn tín dụng, thiếu mặt bằng sản xuất ổn định, thiếu nhân sự quản lý có chuyên môn. Ngoài ra, việc tiếp cận các chứng chỉ chất lượng quốc tế như GlobalGAP, HACCP còn là rào cản lớn do chi phí kiểm định và quy trình phức tạp.

Để phát huy vai trò của SMEs trong nông nghiệp thông minh, cần các chính sách hỗ trợ cụ thể: gói tín dụng ưu đãi riêng cho nông nghiệp đổi mới sáng tạo, chương trình kết nối doanh nghiệp với trường đại học và viện nghiên cứu, hỗ trợ chi phí chứng nhận chất lượng, đồng thời xây dựng trung tâm logistics nông sản quy mô vùng để SMEs dễ dàng tiếp cận thị trường.

Với sự hỗ trợ đúng lúc và đúng cách, doanh nghiệp nhỏ và vừa hoàn toàn có thể trở thành hạt nhân cho một nền nông nghiệp công nghệ cao, bền vững và giàu bản sắc địa phương.