Tín nhiệm số và chuẩn mực KOL: Xây dựng niềm tin trong kỷ nguyên không gian mạng

“Tín nhiệm số” như một cầu nối giúp các influencer (người có ảnh hưởng) trở thành người dẫn dắt dư luận, đến nhu cầu thiết lập bộ tiêu chí KOL “chuẩn” trong cộng đồng sáng tạo nội dung. Có thể thấy niềm tin số đang là nền tảng then chốt để định hình không gian mạng an toàn, minh bạch và bền vững cho Việt Nam.

Nền tảng định hình vai trò của KOL

Theo TS. Nguyễn Hồng Quân - Ủy viên BCH Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, khái niệm tín nhiệm không chỉ là giá trị cá nhân mà còn là chiếc cầu nối giúp influencer vượt qua ranh giới mong manh để trở thành KOL. 

TS. Nguyễn Hồng Quân - Ủy viên BCH Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, chia sẻ tại Hội nghị "KOL kỷ nguyên vươn mình của dân tộc". 

TS. Nguyễn Hồng Quân nhấn mạnh,“Tín nhiệm nó như là một cái cầu nối để influencer bước qua cái làn ranh giới rất mỏng để trở thành một KOL, tín nhiệm là cầu nối để người có ảnh hưởng vượt qua cái vai trò để trở thành người dẫn dắt dư luận”.

Nhắc đến thực trạng không gian mạng hiện nay đã thay đổi bản chất, ông phân tích, “trong quân sự, chính trị thì người ta vẫn nói là không gian mạng là miền thứ 5 trong chiến tranh, nơi đó đã diễn ra các cuộc chiến tranh, xung đột, cạnh tranh quyền lực. Và trong đời sống xã hội của chúng ta, rõ ràng không gian mạng đã trở thành một không gian sống của chúng ta. Nó không chỉ là không gian thông tin mà nó là nơi chúng ta trao đổi tâm tư, tình cảm, là nơi diễn ra các hoạt động kinh tế xã hội, thậm chí hoạt động sáng tạo”.

"Điều đó đồng nghĩa với việc, ảnh hưởng trên không gian mạng không còn mang tính tự phát. Người có ảnh hưởng phải đối diện với kỳ vọng xã hội về trách nhiệm và chuẩn mực đạo đức. Pháp luật sẽ không bao giờ là đủ cả, nó cần đòi hỏi những quy phạm đạo đức, những quy phạm để người ta quyết định chuyện đúng - sai, phải - trái, thiện - ác và những câu chuyện đó đến từ chính cộng đồng của chúng ta”, TS Nguyễn Hồng Quân chia sẻ thêm.

Chính vì thế, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia đề xuất chương trình tín nhiệm KOL trên ba trụ cột:

Thứ nhất nâng cao nhận thức và niềm tin thông qua tập huấn, đào tạo về pháp luật, quản trị nội dung và ứng xử số.

Thứ hai xây dựng bộ tiêu chuẩn đạo đức và trách nhiệm cộng đồng KOL, trong đó chuẩn mực về minh bạch nội dung, lịch sử hành vi, tương tác thực và tuân thủ pháp luật là cốt lõi.

Thứ ba thiết lập hệ thống chứng nhận và giám sát liên tục, không chỉ vinh danh KOL có trách nhiệm mà còn sẵn sàng thu hồi chứng nhận nếu phát hiện vi phạm.

Ông Quân dẫn chứng kinh nghiệm của Pháp, nơi từ năm 2021 Hiệp hội Chuẩn mực quảng cáo đã khởi động chương trình chứng nhận influencer có trách nhiệm, với hơn 1.000 người được cấp chứng chỉ đến giữa năm 2023. Đây là minh chứng quốc tế cho tính khả thi của việc “tín nhiệm hóa” KOL, không chỉ ở Việt Nam. Có thể thấy, “tín nhiệm” không chỉ là thước đo uy tín cá nhân, mà còn là cơ chế bảo vệ cộng đồng trước tác động khổng lồ từ những người có ảnh hưởng. Khi một influencer được tín nhiệm, họ không chỉ đại diện cho bản thân, mà còn trở thành gương mặt của cộng đồng, của thương hiệu, thậm chí là của những giá trị xã hội mà họ truyền tải. Đây chính là điểm phân biệt cốt lõi giữa “người gây chú ý” và “người dẫn dắt dư luận”.

Với ba trụ cột: nâng cao nhận thức - xây dựng chuẩn mực - chứng nhận tín nhiệm, chương trình của Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia được ví như “hệ thống phòng vệ” cho không gian mạng. Nó bảo đảm rằng quyền lực ảnh hưởng không rơi vào sự tự phát, mà được dẫn dắt bởi trách nhiệm và chuẩn mực đạo đức. Từ nền tảng đó, KOL Việt Nam không chỉ khẳng định vai trò trong truyền thông, mà còn góp phần định hình sức mạnh mềm quốc gia trong kỷ nguyên số.

Xây dựng bộ tiêu chí KOL “chuẩn”

Chia sẻ tại Hội nghị Nguyễn Lâm Thanh, Đại diện TikTok Việt Nam đặt vấn đề từ thực tiễn của cộng đồng sáng tạo nội dung.

Nguyễn Lâm Thanh, Đại diện TikTok Việt Nam chia sẻ tại Hội nghị "KOL kỷ nguyên vươn mình của dân tộc".

Ông cho rằng, khái niệm KOL ở Việt Nam hiện nay rất rộng, bao gồm cả những nghệ sĩ, hoa hậu, hay những người nổi tiếng được nhà nước công nhận. Nhưng ở góc nhìn của TikTok, lực lượng cần được quan tâm trước hết là các nhà sáng tạo nội dung có cộng đồng theo dõi vừa và nhỏ - những người đang trực tiếp sáng tạo sản phẩm phục vụ hơn 70 triệu người dân Việt Nam.

Nhắc lại dấu ấn năm 2020 khi dịch Covid-19 bùng phát, ông chia sẻ, Hashtag ‘Ở nhà rất vui’ đã giúp cho nhân dân không bị trầm cảm trong thời kỳ covid. Có 8.000 nghệ sĩ và 1,6 triệu video được đưa lên. Trong vòng 3 tháng để thấy là nếu chúng ta đưa nội dung thông điệp đúng thì nó lan tỏa rất nhanh chóng”.

Không dừng lại ở những chiến dịch cộng đồng, TikTok còn chứng kiến sự hình thành của các nhóm “mini KOL” đây là những người quảng bá văn hóa địa phương, đặc sản du lịch, hay nông sản Việt Nam đưa lên nền tảng số. Họ góp phần mở rộng khái niệm KOL từ phạm vi nghệ sĩ nổi tiếng sang những gương mặt đại diện văn hóa, gần gũi và đa dạng hơn.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Lâm Thanh cũng thẳng thắn chỉ ra khoảng trống, “Hiện nay, ở đâu đấy, người dân nhìn thấy KOL không chỉ là đối tác mà còn là đối tượng. Tại sao lại đối tượng? Đó là sự thiếu niềm tin trong cộng đồng. Các KOL chưa hẳn đã tin nhau, các công ty quản lý KOL cũng thiếu niềm tin khi luật pháp cho phép KOL chuyển giữa các công ty rất dễ. Các KOL cũng thiếu một chút về mặt tri thức, ví dụ khi nhận sản phẩm để quảng cáo nhưng chúng ta không đủ kiến thức để làm việc đó, vô hình chúng ta trở thành người vi phạm pháp luật thậm chí là tội phạm”.

Theo ông, chính sự thiếu hụt tri thức và cơ chế kiểm soát khiến KOL dễ rơi vào tình trạng bị nghi ngờ, thậm chí đánh mất niềm tin xã hội. Niềm tin số, do đó, không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn là nền tảng để định hình một hệ sinh thái KOL an toàn và bền vững. Ông Thanh nhấn mạnh nhu cầu cấp bách của một bộ tiêu chí KOL “chuẩn”: Để phát huy tối đa sức mạnh ảnh hưởng; Để các doanh nghiệp có thể lựa chọn KOL an toàn; Và quan trọng hơn, để xã hội nhìn thấy KOL như những tác nhân tích cực, chứ không phải những “đối tượng” đáng ngờ.

Ông cũng dẫn chứng kinh nghiệm quốc tế như ở Thái Lan, nhiều chương trình đã phát huy KOL như lực lượng quảng bá văn hóa và du lịch quốc gia. Từ đó, ông cho rằng Việt Nam có đủ điều kiện để xây dựng một “sân chơi minh bạch”, nơi KOL khẳng định giá trị thông qua niềm tin, đạo đức và trách nhiệm.

“Đã đến lúc cần có bộ tiêu chí đánh giá KOL ‘chuẩn’ để phát huy sức mạnh của họ, đồng thời để sức mạnh đó được tối ưu hóa đúng đường, đúng quy định pháp luật, đạo đức. Chỉ có như vậy, chúng ta mới có thể xây dựng được không gian số ‘sạch, mạnh’, tối ưu hóa hiệu quả”, ông Nguyễn Lâm Thanh kết luận.