Trí thức khoa học góp ý Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng

Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam tổ chức hội thảo góp ý Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng, đội ngũ trí thức nhấn mạnh cần biến khoa học công nghệ thành động lực chính phát triển đất nước.

Toàn cảnh Hội thảo Góp ý Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng

Sáng 7/11/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo "Góp ý Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng". Gần 100 đại biểu từ các Hội Khoa học Kỹ thuật toàn quốc đã tham gia đóng góp ý kiến cho Dự thảo Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Các ý kiến tập trung phân tích thẳng thắn những điểm nghẽn trong phát triển khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo và đề xuất giải pháp cụ thể.

Đồng chí Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam cho biết trước đó, đơn vị đã chủ động tổ chức ba hội thảo nhỏ với các chuyên gia, nhà khoa học để chuẩn bị góp ý cho ba dự thảo quan trọng bao gồm: góp ý dự thảo Báo cáo chính trị ngày 24/10/2025, góp ý dự thảo Báo cáo tổng kết công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong 40 năm qua ngày 27/10/2025 và góp ý dự thảo Báo cáo tổng kết 15 năm thi hành Điều lệ Đảng giai đoạn 2011-2025 ngày 4/11/2025.

Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam nhấn mạnh Hội thảo hôm nay là sự kiện quan trọng, thể hiện tinh thần trách nhiệm của đảng viên, hội viên, trí thức góp phần hoàn thiện các dự thảo văn kiện. Đây cũng là dịp thể hiện niềm tin của cộng đồng trí thức vào Đại hội XIV, mở ra kỷ nguyên phát triển mới cho đất nước.

Đồng chí Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam phát biểu khai mạc Hội thảo

Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam khẳng định đơn vị nỗ lực phát huy trí tuệ của đội ngũ trí thức, hội viên để đóng góp ý kiến chất lượng. Việc góp ý được coi là nội dung sinh hoạt chính trị quan trọng, tạo sự đồng thuận, thống nhất của đảng viên, hội viên, trí thức trong quá trình xây dựng đường lối, chủ trương, chính sách phát triển đất nước.

Đồng chí Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phát biểu chỉ đạo Hội thảo: "Tôi đánh giá cao và biểu dương Liên hiệp Hội Việt Nam đã chủ động tổ chức Hội thảo có ý nghĩa chính trị, khoa học và thực tiễn sâu sắc này. Việc tổ chức Hội thảo không chỉ góp phần tập hợp trí tuệ, phát huy vai trò của đội ngũ trí thức, nhà khoa học trong quá trình chuẩn bị Văn kiện Đại hội XIV của Đảng, mà còn thể hiện tinh thần “Đảng lắng nghe Nhân dân, lắng nghe đội ngũ trí thức”, tiếp nối truyền thống quý báu của Đảng ta trong quá trình hoạch định đường lối phát triển đất nước".

Đồng chí Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương

"Đội ngũ trí thức Việt Nam – mà nòng cốt là Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam – luôn giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, đội ngũ trí thức đã phát huy truyền thống yêu nước, tinh thần trách nhiệm xã hội, sáng tạo, dấn thân, đóng góp tích cực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế của đất nước", Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương nhấn mạnh thêm.

Khoa học công nghệ cần thực sự là động lực chính

GS.TS Trần Đình Long, Chủ tịch Hội Giống cây trồng Việt Nam chỉ ra, dự thảo Báo cáo chính trị đã khẳng định lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo làm động lực chính. Tuy nhiên, từ Nghị quyết của Đảng đến việc thực thi của Chính phủ vẫn còn khoảng cách lớn.

GS.TS Trần Đình Long, Chủ tịch Hội Giống cây trồng Việt Nam góp ý Dự thảo

Ông nêu vấn đề: cơ chế đặt hàng các đề tài nghiên cứu còn nặng về hành chính, xuất phát từ cấp trên chứ không từ nhu cầu thực tế của thị trường. Thủ tục đánh giá, nghiệm thu đề tài chiếm quá nhiều thời gian của nhà khoa học. "Cần có cuộc cách mạng trong thủ tục, thực hiện ngay cơ chế khoán chi đến sản phẩm cuối cùng", GS.TS Trần Đình Long nhấn mạnh.

Về kinh phí nghiên cứu, GS.TS Trần Đình Long cho biết tổ thẩm định vẫn do bộ phận tài chính quyết định, trong khi Hội đồng khoa học chưa được coi trọng. Nghị quyết của Đảng và Luật Khoa học công nghệ nêu rõ cung cấp đủ kinh phí, nhưng thực tế chưa thực hiện được.

Đồng tình với quan điểm trên, PGS.TS Đặng Văn Thanh, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam bổ sung: đầu tư cho khoa học công nghệ của Việt Nam chỉ đạt khoảng 0,5-0,7% GDP, trong khi các nước khác trung bình 2-3%. Đóng góp của khoa học công nghệ vào tăng trưởng kinh tế mới đạt khoảng 47%, thấp hơn nhiều so với mức 60-70% ở các nước phát triển.

ThS. Phạm Văn Anh, đại diện Hội Vô tuyến - Điện tử Việt Nam (REV) chỉ ra, ngành Thông tin và Truyền thông (ICT) đạt doanh thu toàn ngành hàng năm tăng trung bình 15%, đóng góp vào GDP khoảng 10%. Kinh tế số chiếm tỷ trọng 18,3% GDP, tăng trưởng 20% cho thấy chuyển đổi số đang diễn ra rất mạnh.

Đại diện Hội Vô tuyến - Điện tử Việt Nam chỉ ra những bất cập: ngành công nghệ thông tin tuy có quy mô rộng, công nghệ cao, phát triển nhanh nhưng chưa thực sự mạnh về công nghệ lõi, còn phụ thuộc vào công nghệ nhập khẩu và chưa tạo ra nhiều sản phẩm đột phá có tính cạnh tranh toàn cầu.

Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao là điểm nghẽn lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực chuyên sâu như trí tuệ nhân tạo, an ninh mạng, khoa học dữ liệu, khiến nhiều doanh nghiệp công nghệ phát triển chậm và khó thu hút đầu tư nước ngoài.

Ông đề xuất giải pháp tăng cường hợp tác giữa doanh nghiệp, trường đại học, các viện nghiên cứu, các hội, đẩy mạnh đào tạo nhân lực chất lượng cao, nâng cao đầu tư cho nghiên cứu và phát triển, hoàn thiện khung pháp lý cho chuyển đổi số.

Thể chế trở thành nguồn lực quan trọng nhất

PGS.TS Đặng Văn Thanh phân tích sâu về vai trò thể chế: "Trong thế giới hiện đại, sức mạnh của một quốc gia không còn quyết định bởi tài nguyên thiên nhiên hay quy mô dân số, mà bởi chất lượng thể chế". Chất lượng thể chế chính là năng lực của quốc gia trong việc kiến tạo hệ thống quy tắc công bằng, minh bạch, hiệu quả, khơi dậy sáng tạo và giải phóng mọi nguồn lực.

PGS.TS Đặng Văn Thanh, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam phát biểu tại Hội Thảo

Cạnh tranh giữa các quốc gia xét đến cùng là cạnh tranh về thể chế. Ai có thể chế tốt sẽ huy động nguồn lực nhanh hơn, phong phú hơn, sử dụng hiệu quả hơn cho phát triển. Thể chế kinh tế được coi là hạ tầng mềm có thể quyết định hiệu quả của mọi hoạt động kinh tế xã hội.

Ông đề xuất tiếp tục mô hình tăng trưởng kinh tế dựa trên năng suất, chất lượng và hiệu quả, tức là nâng cao giá trị gia tăng và sức cạnh tranh. Kiên quyết từ bỏ mô hình tăng trưởng dựa vào vốn, tài nguyên và lao động giá rẻ.

PGS.TS Trương Mạnh Tiến, đại diện Hội Kinh tế môi trường Việt Nam phân tích, việc thi hành Điều lệ Đảng 15 năm qua đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Tuy nhiên, một số quy định về chuyển sinh hoạt chính thức, sinh hoạt tạm thời chưa sát thực tiễn xã hội hiện đại, gây khó khăn trong việc quản lý đảng viên trẻ, trí thức, người lao động thường xuyên di chuyển.

Ông đề xuất đơn giản hóa thủ tục sinh hoạt đảng theo hướng ứng dụng công nghệ số, tạo điều kiện thuận lợi cho đảng viên trong bối cảnh lao động, học tập, công tác linh hoạt. Bổ sung quy định rõ ràng hơn về kiểm soát quyền lực, phòng chống lợi ích nhóm trong các cơ quan lãnh đạo của Đảng ở mọi cấp.

Đặc biệt, PGS.TS Trương Mạnh Tiến nhấn mạnh cần xây dựng nguyên tắc và quy định cụ thể về việc ứng dụng công nghệ số trong công tác xây dựng Đảng, bao gồm quản lý hồ sơ đảng viên, tổ chức sinh hoạt, kiểm tra, giám sát trên nền tảng dữ liệu, nhằm nâng cao hiệu quả, tính minh bạch.

ThS. Nguyễn Hữu Giới, Chủ tịch Hội Thư viện Việt Nam cho rằng, văn hóa chưa thực sự được coi trọng tương xứng với kinh tế và chính trị, chưa thực sự trở thành nguồn lực, sức mạnh nội sinh và động lực mạnh mẽ của sự phát triển đất nước. Hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam chưa được làm rõ.

Đầu tư cho văn hóa còn thấp và dàn trải. Thiếu những tác phẩm văn hóa, văn học, nghệ thuật đỉnh cao phản ánh sinh động tầm vóc của thời đại và công cuộc đổi mới. Việc giới thiệu, quảng bá văn hóa Việt Nam ra nước ngoài chưa thật mạnh mẽ, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại còn hạn chế.

ThS. Nguyễn Hữu Giới đề nghị bổ sung trong Dự thảo: "Văn hóa chưa thực sự được coi trọng tương xứng với kinh tế và chính trị". Cần làm rõ định nghĩa về hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình để các đảng viên và tổ chức Đảng hiểu rõ hơn.

Ông Đoàn Văn Bửu, đại diện Hội Khoa học Kỹ thuật Cầu đường Việt Nam đánh giá, công tác kiểm tra, giám sát thi hành Điều lệ Đảng 15 năm qua nhìn chung đạt kết quả tốt trong đấu tranh chống tham nhũng. Các vụ án lớn được Bộ Chính trị, Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao chỉ đạo xử lý kịp thời, dứt điểm. Thực sự không có vùng cấm.

Vị đại diện Hội Khoa học Kỹ thuật Cầu đường Việt Nam đề nghị Đảng, Nhà nước cần đẩy mạnh cuộc đấu tranh chống tham nhũng, chống bè phái cục bộ địa phương, chống lợi ích nhóm. Chống tham nhũng cần đẩy mạnh ở từng địa phương, xã, phường, tăng cường quản lý đất đai, tài sản công, xe công. Chống lãng phí khi sử dụng nhà cửa, văn phòng, trụ sở công cộng, nhà văn hóa, làm sao cho nhân dân được lợi nhiều hơn.

Trí thức khoa học cần được trọng dụng hơn

GS.TS Lê Vân Trình, Chủ tịch Hội An toàn vệ sinh lao động Việt Nam nhấn mạnh vai trò của đội ngũ trí thức Việt Nam trong sự nghiệp phát triển đất nước. Ông đề xuất mở rộng cơ chế đấu thầu, đặt hàng rộng rãi các đề tài, dự án sử dụng ngân sách sự nghiệp khoa học cho các tổ chức khoa học thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các viện, trung tâm nghiên cứu ngoài công lập.

GS.TS Lê Vân Trình, Chủ tịch Hội An toàn vệ sinh lao động Việt Nam góp ý Dự thảo

Việc này nhằm khơi dậy tiềm năng của hơn 3 triệu trí thức trong hệ thống các hội thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Xây dựng chương trình quốc gia đào tạo chuyên gia đầu ngành, thúc đẩy hợp tác quốc tế, trao đổi học giả, có chính sách tôn vinh, đãi ngộ xứng đáng và bảo vệ quyền lợi của nhà khoa học.

Các chuyên gia cũng đề nghị ưu tiên đầu tư phát triển hạ tầng, môi trường làm việc, nghiên cứu, đổi mới sáng tạo của trí thức. Trọng dụng, đãi ngộ thỏa đáng đối với nhân tài, các nhà khoa học và công nghệ Việt Nam có trình độ chuyên môn cao ở trong nước và nước ngoài.

GS.TS Lê Vân Trình nhấn mạnh, giáo dục và đào tạo có vai trò then chốt trong việc hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao. Việt Nam đã đạt nhiều tiến bộ về phổ cập giáo dục, tuy nhiên chất lượng chưa đồng đều.

GS.TS Lê Vân Trình đề xuất thực hiện phân cấp, trao quyền tự chủ thực chất cho các cơ sở giáo dục. Chuyển vai trò Nhà nước từ "quản lý" sang "kiến tạo và giám sát chất lượng". Đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện trong giáo dục, xây dựng kho học liệu số dùng chung, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giảng dạy, kiểm tra, đánh giá.

"Phát triển đội ngũ nhà giáo cần có chính sách đãi ngộ, tôn vinh và bảo đảm điều kiện làm việc xứng đáng để họ toàn tâm với nghề", GS Lê Vân Trình nhấn mạnh. Thúc đẩy mô hình gắn kết giữa giáo dục, khoa học và sản xuất theo hướng đào tạo gắn thực tiễn.

Cơ đồ đất nước sau 40 năm đổi mới

GS.TS Đinh Văn Chiến, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội nghiên cứu biên tập công trình khoa học công nghệ Việt Nam nhấn mạnh, những thành tựu hiện nay của đất nước sau 40 năm đổi mới là sản phẩm kết tinh sức sáng tạo, là kết quả của quá trình nỗ lực phấn đấu bền bỉ qua nhiều giai đoạn cách mạng.

Trong suốt thời gian qua, cùng với mục tiêu kiên định độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, chúng ta tập trung xây dựng ba yếu tố nền tảng là nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Quan điểm xuyên suốt lấy con người làm trung tâm, là chủ thể, là mục tiêu, là động lực và là nguồn lực quan trọng nhất của sự phát triển.

GS.TS Đinh Văn Chiến nhấn mạnh vai trò của khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao, khai thác quản lý tài nguyên hợp lý, tránh lãng phí, tổn thất tài nguyên của quốc gia, đảm bảo môi trường sống chất lượng của nhân dân. Vấn đề đánh giá trữ lượng, quản lý và khai thác tài nguyên hợp lý không chỉ là nguồn nguyên liệu cho phát triển các ngành công nghiệp mà còn có giá trị rất lớn trong chính sách đối nội và đối ngoại của đất nước.

Các chuyên gia khoa học kỹ thuật đã đóng góp nhiều ý kiến thiết thực, phản ánh đúng thực trạng và đề xuất giải pháp khả thi để hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh và bền vững của đất nước. Những góp ý này thể hiện trách nhiệm của đội ngũ trí thức với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.