Ứng dụng AI và công nghệ 4.0 trong doanh nghiệp: Đổi mới để tồn tại, bứt phá

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt, doanh nghiệp sản xuất muốn tồn tại và phát triển không thể tiếp tục vận hành theo phương thức truyền thống. Việc áp dụng các công nghệ mới, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ 4.0 đang trở thành một xu hướng tất yếu để tối ưu hóa quy trình, kiểm soát chất lượng sản phẩm và nâng cao năng suất. Đây không chỉ là cuộc cách mạng về công nghệ mà còn là cuộc chuyển đổi toàn diện về tư duy và mô hình vận hành doanh nghiệp.

AI – “cánh tay nối dài” trong kiểm tra chất lượng sản phẩm

Trong các nhà máy truyền thống, kiểm tra chất lượng thường do con người thực hiện theo phương pháp thủ công. Cách làm này không chỉ chậm, dễ sai sót mà còn thiếu đồng nhất, gây ra tổn thất lớn nếu lỗi sản phẩm không được phát hiện kịp thời. Trong khi đó, công nghệ AI – khi kết hợp với thị giác máy tính, cảm biến IoT và dữ liệu lớn đã mở ra cách tiếp cận hoàn toàn mới.

Hệ thống camera thông minh tích hợp AI có khả năng phát hiện các lỗi nhỏ nhất trên bề mặt sản phẩm như vết xước, nứt, lệch màu hay sai kích thước chỉ trong vài phần nghìn giây. Những hình ảnh thu được từ dây chuyền sản xuất được AI xử lý tức thì, đối chiếu với kho dữ liệu tiêu chuẩn để đưa ra quyết định sản phẩm đạt hay không đạt chất lượng. So với kiểm tra bằng mắt người, hệ thống AI cho độ chính xác cao hơn, không mệt mỏi và có thể hoạt động liên tục suốt 24 giờ mỗi ngày.

Trong ngành điện tử, AI có thể quét nhanh các bo mạch với hàng trăm linh kiện nhỏ và phát hiện lỗi vi mô mà mắt thường không thể nhìn thấy. Trong lĩnh vực may mặc, hệ thống kiểm vải ứng dụng AI giúp phát hiện lỗi chỉ, lệch màu, lỗ kim ngay trong quá trình dệt, từ đó giảm thiểu đáng kể tỷ lệ sản phẩm lỗi. Nhờ vậy, lỗi được phát hiện sớm, giảm thiểu tổn thất và tăng độ tin cậy của sản phẩm đầu ra.

AI đang được ứng dụng rộng rãi trong doanh nghiệp.

Một nghiên cứu của McKinsey năm 2024 cho thấy, việc áp dụng AI trong kiểm tra chất lượng giúp doanh nghiệp giảm tới 40% tỷ lệ lỗi sản phẩm và tiết kiệm từ 15–30% chi phí liên quan đến xử lý lỗi. Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp FDI như Samsung, LG, Canon, Toyota… đã triển khai các hệ thống kiểm tra chất lượng tự động bằng AI. Một số doanh nghiệp trong nước như VinFast, Vinamilk hay Thaco cũng đang đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ này, cho thấy xu hướng chuyển đổi số đang ngày càng mở rộng và sâu sắc hơn trong khối doanh nghiệp sản xuất.

Không dừng lại ở phát hiện lỗi, AI còn giúp lưu trữ và phân tích dữ liệu nhằm truy vết nguyên nhân gốc rễ của lỗi, dự báo nguy cơ tái diễn và đưa ra đề xuất cải tiến quy trình. Đây là bước tiến vượt bậc so với phương pháp kiểm tra thủ công vốn chỉ tập trung vào việc loại bỏ sản phẩm lỗi mà không giải quyết nguyên nhân cốt lõi.

Tăng năng suất nhờ số hóa quy trình và tư duy chiến lược chuyển đổi

Không chỉ trong khâu kiểm tra chất lượng, AI và các giải pháp công nghệ 4.0 còn góp phần mạnh mẽ vào việc nâng cao năng suất toàn hệ thống. Nhờ tích hợp dữ liệu thời gian thực từ các thiết bị IoT, các hệ thống giám sát sản xuất, quản trị tài nguyên hay bảo trì dự báo, doanh nghiệp có thể theo dõi và điều chỉnh toàn bộ dây chuyền vận hành một cách linh hoạt và hiệu quả.

Dây chuyền sản xuất tại Công ty CP Bóng đèn Điện Quang được số hóa giúp giảm lỗi vận hành, tăng năng suất.

Thay vì phải đợi báo cáo tổng hợp sau mỗi ca làm việc, nhà quản lý giờ đây có thể theo dõi trực tiếp hiệu suất từng công đoạn sản xuất qua hệ thống bảng điều khiển điện tử. Nhờ đó, các điểm nghẽn trong quy trình được phát hiện sớm, thời gian dừng máy giảm, hiệu suất tăng và lượng tồn kho được kiểm soát tốt hơn.

Nhiều doanh nghiệp đã thu được kết quả tích cực từ việc áp dụng các giải pháp này. Điển hình là Công ty CP Bóng đèn Điện Quang, sau khi triển khai hệ thống giám sát sản xuất thông minh đã giảm hơn 20% lỗi vận hành và tăng 15% năng suất chỉ sau sáu tháng. Tập đoàn May 10 cũng đang ứng dụng AI trong quản lý đơn hàng, tồn kho và điều phối tiến độ sản xuất theo thời gian thực mang lại hiệu quả rõ rệt.

Tuy nhiên, chuyển đổi số không đơn thuần là trang bị công nghệ hiện đại hay cài đặt phần mềm mới. Theo ông Phạm Văn Đồng, chuyên gia về năng suất – chất lượng, để chuyển đổi số thành công, doanh nghiệp cần xây dựng lộ trình theo bốn giai đoạn bao gồm: chuẩn hóa, tối ưu hóa, số hóa và thông minh hóa. Ông cho rằng đây không chỉ là một tiến trình kỹ thuật mà còn là sự thay đổi về tư duy quản trị và mô hình vận hành toàn diện.

Trong giai đoạn chuẩn hóa, doanh nghiệp cần rà soát, thống nhất quy trình vận hành và cách thức thu thập dữ liệu. Đây là bước nền tảng để triển khai số hóa một cách bền vững. Khi đã có cơ sở dữ liệu đáng tin cậy, doanh nghiệp tiếp tục tối ưu hóa các quy trình bằng cách phân tích dữ liệu, phát hiện lãng phí và cải thiện năng suất. Sau đó, doanh nghiệp tiến hành số hóa các hoạt động sản xuất – kinh doanh thông qua ứng dụng các hệ thống ERP, MES, CRM nhằm giám sát và điều phối mọi hoạt động theo thời gian thực. Cuối cùng, ở bước thông minh hóa, doanh nghiệp có thể ứng dụng AI, học máy để tự động dự báo nhu cầu, cảnh báo rủi ro, tự điều chỉnh quy trình sản xuất mà không cần sự can thiệp thủ công.

Ông Đồng đặc biệt lưu ý rằng chuyển đổi số không thể thực hiện theo kiểu “nhảy cóc”. Doanh nghiệp cần kiên trì triển khai theo đúng lộ trình, phù hợp với năng lực nội tại. Ông cũng nhấn mạnh vai trò của các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước và chương trình xúc tiến chuyển đổi số, chuyển đổi năng suất như Chương trình quốc gia về năng suất – chất lượng, các trung tâm đổi mới sáng tạo, hay quỹ khoa học công nghệ. Nếu tận dụng hiệu quả các nguồn lực này, doanh nghiệp sẽ rút ngắn thời gian triển khai và giảm thiểu chi phí đầu tư ban đầu.

Đổi mới để tồn tại và bứt phá

AI và công nghệ 4.0 đang mang lại lợi thế rõ rệt cho doanh nghiệp sớm triển khai, từ kiểm soát chất lượng đến nâng cao năng suất, giảm chi phí và tối ưu quy trình. Nhưng những công nghệ này sẽ không có giá trị nếu doanh nghiệp không thay đổi tư duy quản trị, không có chiến lược chuyển đổi bài bản và không bắt đầu hành động từ hôm nay.

Trí tuệ nhân tạo không thay thế con người, nhưng chắc chắn sẽ thay thế những doanh nghiệp không chịu đổi mới. Đầu tư vào chuyển đổi số, ứng dụng AI không chỉ là lựa chọn cho hiện tại mà còn là bảo hiểm cho sự tồn tại và phát triển bền vững trong tương lai. Trong cuộc đua cạnh tranh khốc liệt của nền kinh tế số, doanh nghiệp nào dám đi trước – làm thật – chuyển đổi đúng cách sẽ là những người dẫn đầu.