AI - “trợ lực số” giúp tiểu thương bứt phá trên sàn thương mại điện tử

Thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đang trải qua bước chuyển mình rõ nét nhờ sự hỗ trợ mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI). Từ việc đăng tải sản phẩm, xử lý hình ảnh, chăm sóc khách hàng, đến phân tích dữ liệu kinh doanh - mọi khâu trong chuỗi hoạt động đều đang được “thông minh hóa” từng bước. Điều đáng chú ý là AI không còn là công nghệ xa vời, mà đã trở thành công cụ thực tiễn ngay trong tay các nhà bán hàng nhỏ lẻ.

Một khảo sát khu vực Đông Nam Á của Lazada gần đây ghi nhận, phần lớn người bán hàng trực tuyến tại Việt Nam đã quen với khái niệm AI, có tỷ lệ nhận biết cao hơn so với trung bình khu vực.

Tuy nhiên, khi xét đến việc áp dụng thực tế, chỉ khoảng 40-45% nhà bán hàng cho biết họ đang triển khai một hoặc nhiều công cụ AI trong hoạt động kinh doanh. Con số này tuy dẫn đầu khu vực, song vẫn thể hiện khoảng cách rõ rệt giữa “nhận thức” và “hành động”.

AI đang được ứng dụng rộng rãi trên các nền tảng TMĐT Việt Nam.

Bên cạnh đó, chỉ khoảng 1/5 người bán được xem là “người dùng thành thạo” - tức đã áp dụng AI vào phần lớn quy trình vận hành như marketing, quản lý sản phẩm hay chăm sóc khách hàng. Phần còn lại chủ yếu mới dừng ở mức thử nghiệm, sử dụng rời rạc hoặc chưa khai thác hết tính năng sẵn có trên các sàn TMĐT.

Ứng dụng AI trong kinh doanh trực tuyến

Hiện nay, AI đang được ứng dụng rộng rãi trên các nền tảng TMĐT Việt Nam, đặc biệt ở 3 nhóm chính: Phân tích dữ liệu; tối ưu trải nghiệm khách hàng và quản lý chuỗi cung ứng.

Trong phân tích dữ liệu và dự báo: Các công cụ AI có thể thống kê hành vi mua sắm, xác định xu hướng tìm kiếm và dự đoán sản phẩm có khả năng bán chạy. Một số báo cáo thị trường dự đoán quy mô ứng dụng AI trong TMĐT Việt Nam có thể tăng từ hơn 160 triệu USD năm 2023 lên gần 1,7 tỷ USD vào năm 2032, tương đương tốc độ tăng trưởng trung bình hơn 30% mỗi năm.

Trong trải nghiệm khách hàng: AI giúp các shop trực tuyến triển khai chatbot trả lời tự động, công cụ gợi ý sản phẩm phù hợp, chỉnh ảnh và viết mô tả sản phẩm tự động. Những tính năng này không chỉ giúp người bán tiết kiệm thời gian mà còn cải thiện tỉ lệ chuyển đổi mua hàng nhờ phản hồi nhanh và thông tin nhất quán.

Trong logistics và hậu cần: AI đang dần thay thế các quy trình thủ công. Một số doanh nghiệp TMĐT trong nước đã áp dụng hệ thống dự báo nhu cầu và tối ưu tuyến vận chuyển, giúp giảm đáng kể chi phí lưu kho và tỷ lệ giao hàng trễ.

Nhờ những ứng dụng này, Việt Nam cùng với Indonesia đang nổi lên là hai thị trường dẫn đầu khu vực về mức độ sẵn sàng tích hợp AI vào TMĐT.

Đối với các nhà bán hàng nhỏ, AI mang lại lợi thế lớn nhất ở khả năng “tăng năng suất mà không tăng nhân lực”. Các công cụ tự động hóa mô tả, tối ưu hình ảnh, hay phân loại sản phẩm giúp rút ngắn thời gian đăng hàng từ vài giờ xuống chỉ còn vài phút.

AI cũng hỗ trợ người bán phân tích hiệu quả chiến dịch quảng cáo, xác định sản phẩm nào được xem nhiều nhưng ít đơn hàng, hoặc phát hiện nhóm khách hàng tiềm năng. Với các bảng điều khiển phân tích dữ liệu được tích hợp ngay trong sàn TMĐT, tiểu thương có thể ra quyết định dựa trên dữ kiện cụ thể, thay vì chỉ cảm tính.

Một lợi ích khác là khả năng cạnh tranh. Nhờ AI, người bán nhỏ có thể cung cấp dịch vụ khách hàng và quản lý gian hàng chuyên nghiệp như doanh nghiệp lớn. Tốc độ phản hồi nhanh, hình ảnh chỉn chu, và dữ liệu minh bạch giúp họ tạo dựng uy tín trong môi trường cạnh tranh khốc liệt.

Tuy nhiên, việc triển khai AI vẫn đối mặt nhiều rào cản thực tế. Rào cản đầu tiên là chi phí và thời gian đầu tư. Dù nhiều công cụ AI hiện miễn phí hoặc tích hợp sẵn, việc học cách sử dụng, điều chỉnh quy trình và làm quen với hệ thống mới vẫn khiến nhiều người bán ngần ngại.

Thiếu kỹ năng và thói quen số cũng là nguyên nhân phổ biến. Không ít chủ shop vẫn ưa chuộng thao tác thủ công, e ngại công nghệ phức tạp hoặc sợ rủi ro khi thay đổi cách làm quen thuộc.

Hạ tầng dữ liệu và bảo mật còn hạn chế. Để AI phát huy hiệu quả, cần có dữ liệu đầy đủ và chuẩn hóa. Tuy nhiên, đa số tiểu thương chưa có quy trình lưu trữ hoặc bảo vệ thông tin khách hàng rõ ràng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng phân tích mà còn tiềm ẩn rủi ro về quyền riêng tư và tuân thủ pháp luật.

Khoảng cách giữa nhận thức và hành động vẫn lớn. Dù hầu hết người bán đồng ý rằng, AI quan trọng, tỷ lệ triển khai thực tế vẫn thấp. Sự chênh lệch này cho thấy thị trường cần thêm chính sách hỗ trợ, chương trình đào tạo và chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn.

Cơ hội chuyển mình cho tiểu thương Việt Nam

Để tiếp cận AI hiệu quả, các chuyên gia gợi ý tiểu thương nên bắt đầu từ những công cụ sẵn có trên các sàn TMĐT. Chẳng hạn, các tính năng gợi ý mô tả sản phẩm, tối ưu hình ảnh, hay chatbot tự động có thể mang lại hiệu quả nhanh mà không cần đầu tư lớn.

Song song đó, việc ưu tiên những ứng dụng mang lại tác động trực tiếp - như tự động hóa phản hồi khách hàng, phân tích từ khóa tìm kiếm - sẽ giúp người bán thấy rõ lợi ích trước mắt, tạo động lực duy trì lâu dài.

Đào tạo nội bộ cũng cần được xem là bước quan trọng. Dù chỉ có vài nhân viên, việc hiểu cơ bản về AI, biết cách đọc số liệu phân tích, và thường xuyên thử nghiệm công cụ mới sẽ giúp tiểu thương nâng cao năng lực cạnh tranh.

Cuối cùng, bảo mật dữ liệu khách hàng là yếu tố không thể bỏ qua. Khi AI ngày càng dựa vào dữ liệu lớn, người bán cần lưu ý về quyền riêng tư và cách lưu trữ thông tin an toàn, đặc biệt trong bối cảnh các quy định bảo vệ dữ liệu cá nhân đang được siết chặt.

Thị trường TMĐT Việt Nam được dự báo đạt quy mô bán lẻ trực tuyến có thể vượt 44 tỷ USD vào năm 2027. Trong bối cảnh đó, AI không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà đang trở thành “đòn bẩy tăng trưởng” quan trọng giúp các tiểu thương chuyển đổi từ mô hình kinh doanh thủ công sang mô hình doanh nghiệp số.

Với tốc độ phát triển công nghệ nhanh và sự chủ động của các nền tảng lớn, Việt Nam đang có cơ hội trở thành điểm sáng trong khu vực về ứng dụng AI trong TMĐT. Vấn đề còn lại nằm ở khả năng của người bán: Liệu họ có sẵn sàng vượt qua rào cản thói quen để nắm bắt cơ hội “thông minh hóa” kinh doanh hay không./.