Chuyển đổi số - Động lực mới cho hành trình xoá đói giảm nghèo

Chuyển đổi số đã thâm nhập sâu vào mọi mặt của xã hội và đang góp phần làm thay đổi diện mạo nông thôn, mang lại những cơ hội mới để người dân thoát nghèo.

Những vườn hoa ở Đà Lạt ứng dụng công nghệ cao.

Hỗ trợ phục hồi lâu dài

Là một trong 30 quốc gia đầu tiên trên thế giới áp dụng chuẩn nghèo đa chiều, Việt Nam đã coi giảm nghèo là một trụ cột quan trọng trong chính sách phát triển quốc gia.

Cách tiếp cận này được thiết kế để đảm bảo mức sống tối thiểu, đồng thời thúc đẩy các Mục tiêu Phát triển bền vững (SDG) của Liên hợp quốc, là nền tảng cho cam kết của quốc gia đối với Chương trình Nghị sự 2030 về Phát triển bền vững (The 2030 Agenda for Sustainable Development).

Với sự kết hợp chính sách của Nhà nước và sự tham gia tích cực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, cùng đóng góp của toàn xã hội, phong trào giảm nghèo đã lan tỏa đến mọi cộng đồng lớn nhỏ.

Thay vì chỉ trông chờ vào sự hỗ trợ, các hộ gia đình đã được khuyến khích chủ động đổi mới sáng tạo để thoát nghèo. Sự thay đổi tư duy này đã giúp tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh hơn dự kiến, bằng chứng là những con số đáng ghi nhận trong những năm gần đây.

Theo Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, tỷ lệ nghèo đã vượt mục tiêu đề ra khi giảm từ 5,2% năm 2021, xuống còn 1,9% năm 2024 và dự kiến tiếp tục giảm xuống còn khoảng 1% vào cuối năm 2025. Trong các nhóm dân tộc, tỷ lệ này đã giảm xuống còn 12,5%, với mức giảm trung bình hàng năm là 4,5%.

Đằng sau những con số này là sự chuyển đổi trong cách tiếp cận. Thay vì dựa vào hỗ trợ ngắn hạn, các chương trình giảm nghèo hiện tập trung vào hỗ trợ có điều kiện, nhằm thúc đẩy khả năng phục hồi lâu dài. Cơ sở hạ tầng thiết yếu như đường sá, trường học, cơ sở y tế, nước sạch và vệ sinh đã được ưu tiên, đặc biệt là ở các vùng khó khăn.

Các khu vực ven biển và hải đảo, từng được coi là cực kỳ khó khăn, đã chứng kiến ​​nhiều xã thoát nghèo. Tiến bộ này đã thu hẹp khoảng cách giữa các vùng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao vị thế của các cộng đồng từng bị bỏ lại phía sau.

Cũng theo Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, các chính sách, pháp luật về giảm nghèo đã được ban hành đồng bộ, toàn diện, hỗ trợ người nghèo, ưu tiên nhóm yếu thế, đồng bào dân tộc thiểu số và vùng đặc biệt khó khăn. Việt Nam đang dần chuyển từ hỗ trợ vô điều kiện sang hỗ trợ có điều kiện, khuyến khích tự lực, tự cường.

Chuyển đổi số - Lời giải mới cho bài toán giảm nghèo đa chiều

Mặc dù đã đạt được những thành tựu, nhưng công cuộc giảm nghèo vẫn còn nhiều thách thức. Ở một số vùng trung du, miền núi phía Bắc và Tây Nguyên, tỷ lệ nghèo vẫn cao hơn mức trung bình cả nước, một số địa phương báo cáo con số trên 50%. Ở những cộng đồng xa xôi hẻo lánh nhất, tỷ lệ này có thể vượt quá 70%.

Ở nhiều vùng sâu vùng xa, cơ sở hạ tầng cơ bản vẫn còn thiếu thốn, từ y tế, giáo dục đến sản xuất và hậu cần (logistics). Biến đổi khí hậu, già hóa dân số, đô thị hóa và bất ổn kinh tế toàn cầu càng làm tăng thêm áp lực. Đồng thời, một số cộng đồng vẫn phụ thuộc nhiều vào sự hỗ trợ của Nhà nước, điều này nhấn mạnh nhu cầu về các mô hình bền vững hơn, phù hợp với thực tế và văn hóa địa phương.

Việt Nam hiện đang xây dựng chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026 - 2030. Các đề xuất đề xuất nâng ngưỡng thu nhập lên 2,8 triệu đồng (106 USD)/người/tháng ở khu vực thành thị và 2,2 triệu đồng (83 USD) ở khu vực nông thôn, đồng thời điều chỉnh các chuẩn mực về tiếp cận các dịch vụ cơ bản như thông tin, nước sạch, vệ sinh môi trường.

Chuẩn nghèo đa chiều sẽ lồng ghép giảm nghèo với tăng trưởng xanh, chuyển đổi số và thích ứng với khí hậu, cùng với Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới.

Chuyển đổi số đã thâm nhập sâu vào mọi lĩnh vực của đời sống. Nông nghiệp thông minh ứng dụng công nghệ Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI) giúp năng suất tăng 30 - 40%. Y tế số với hồ sơ sức khỏe điện tử toàn dân, khám chữa bệnh từ xa phủ khắp vùng sâu, vùng xa. Giáo dục số với nền tảng học tập trực tuyến, AI cá nhân hóa giảng dạy cho từng học sinh. Chính phủ số hoàn thiện với 100% dịch vụ công trực tuyến, xử lý hồ sơ đạt hiệu quả cao nhờ tích hợp AI, tăng khả năng tiếp cận cho người dân vùng sâu vùng xa.

Việt Nam nằm trong khu vực có tuyến cáp quang biển quốc tế kết nối châu Á với thế giới, nên chi phí băng thông quốc tế thuận lợi. Cùng với đó, Việt Nam có tỷ lệ người trẻ am hiểu công nghệ cao. Số người sử dụng điện thoại thông minh năm 2025 đạt khoảng 72% đến 78%, tương đương hơn 79,8 triệu người dùng smartphone tính đến đầu năm 2025, là thị trường hấp dẫn cho các dịch vụ số.

Chuyển đổi số được các tổ chức quốc tế, chuyên gia nhận định là có thể đóng góp vào công cuộc giảm nghèo bằng cách cải thiện khả năng tiếp cận thị trường, chăm sóc sức khỏe, giáo dục và dịch vụ tài chính, cũng như thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua việc tăng năng suất và việc làm.

Đà Lạt ứng dụng công nghệ cao trong trồng hoa cho hiệu quả tốt hơn so với cách trồng truyền thống.

Để đạt hiệu quả, các sáng kiến ​​chuyển đổi số phải đảm bảo khả năng tiếp cận cơ sở hạ tầng, với chi phí thấp và được triển khai bởi các tổ chức có động lực làm việc với các nhóm yếu thế, từ đó thúc đẩy quyền sở hữu địa phương và nội dung dành riêng cho cộng đồng.

Theo nhận định của các chuyên gia, chuyển đổi số mang đến ba cơ hội lớn cho người dân:

Thứ nhất, chuyển đổi số giúp xoá bỏ rào cản địa lý, giúp người nghèo tiếp cận dễ hơn với dịch vụ công trực tuyến, tài chính chính thức, giảm nguy cơ tín dụng đen.

Thứ hai, việc ứng dụng công nghệ sẽ giúp người dân nâng cao năng suất, cải thiện thu nhập ngay cả trong các ngành truyền thống như nông nghiệp hay thủ công mỹ nghệ.

Thứ ba, chuyển đổi số tạo ra nhiều nghề mới, đòi hỏi kỹ năng số và mở ra nguồn thu nhập bền vững hơn cho người dân./.