Chuyển đổi số trong quản lý sở hữu trí tuệ: Cơ hội và thách thức

Trong bối cảnh Chính phủ đẩy mạnh cải cách và xây dựng nền hành chính số, Cục Sở hữu trí tuệ đang từng bước triển khai số hóa quy trình đăng ký, quản lý quyền SHTT. Chuyển đổi số giúp nâng cao hiệu quả phục vụ nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức về hạ tầng, kỹ thuật và pháp lý.

Cơ hội từ chuyển đổi số trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ

Trong xu thế chuyển đổi toàn diện nền hành chính quốc gia, Nghị quyết số 57‑NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị đã nhấn mạnh chuyển đổi số (CĐS), đổi mới sáng tạo và khoa học – công nghệ là những đột phá chiến lược hàng đầu, đóng vai trò động lực then chốt thúc đẩy phát triển quản trị quốc gia và kinh tế – xã hội, bao gồm cả lĩnh vực sở hữu trí tuệ (SHTT).

Nghị quyết đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc hoàn thiện thể chế pháp luật, nâng cao năng lực số, phát triển hạ tầng công nghệ hiện đại và xây dựng hệ thống dữ liệu quốc gia, nhằm tạo nền tảng vững chắc để toàn bộ hệ thống chính trị, người dân và doanh nghiệp tham gia hiệu quả vào tiến trình chuyển đổi số sâu rộng. Trong bối cảnh đó, lĩnh vực SHTT nổi lên như một trong những trụ cột quan trọng, nơi mà chuyển đổi số không chỉ là yêu cầu tất yếu, mà còn mở ra nhiều cơ hội cải cách mạnh mẽ và lâu dài.

Chuyển đổi số trong lĩnh vực SHTT mang lại nhiều cơ hội to lớn, cả ở tầm vi mô lẫn vĩ mô. Trước hết, nó giúp tinh giản quy trình hành chính, tăng tốc độ xử lý hồ sơ, đồng thời giảm thiểu các thủ tục giấy tờ rườm rà vốn là nỗi ám ảnh của nhiều doanh nghiệp. Việc nộp hồ sơ trực tuyến 24/7 giúp người dân và doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí và công sức di chuyển.

Cục Sở hữu trí tuệ đẩy mạnh ứng dụng dịch vụ công trực tuyến, hướng tới nền hành chính hiện đại, minh bạch và phục vụ.

Một điểm đáng chú ý là tính minh bạch của hệ thống. Khi người nộp hồ sơ có thể theo dõi trực tuyến trạng thái xử lý hồ sơ của mình, họ có thể chủ động điều chỉnh, bổ sung thông tin khi cần thiết, góp phần xây dựng, củng cố niềm tin vào cơ quan quản lý nhà nước. Điều này cũng góp phần giảm tải cho bộ phận tiếp nhận, xử lý thủ công và tăng năng suất lao động một cách rõ rệt.

Ở góc độ vĩ mô, hệ thống SHTT số hóa còn là nền tảng quan trọng để xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về sáng chế, nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp... Đây sẽ là nguồn tài nguyên quý giá phục vụ nghiên cứu, hoạch định chính sách và phát triển các lĩnh vực công nghệ cao, đổi mới sáng tạo.

Những thách thức không thể bỏ qua

Dù mang lại nhiều lợi ích, quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực SHTT cũng đối mặt với không ít rào cản. Một trong những thách thức lớn là hạ tầng công nghệ và bảo mật hệ thống. Việc vận hành một nền tảng trực tuyến với lượng truy cập lớn, đảm bảo tính liên tục và bảo mật cao là điều không đơn giản, đòi hỏi nguồn lực đầu tư đáng kể và sự giám sát thường xuyên.

Ngoài ra, không phải cá nhân hay doanh nghiệp nào cũng sẵn sàng hoặc có khả năng thích ứng nhanh với công nghệ. Đặc biệt, các doanh nghiệp nhỏ, cá nhân ở vùng sâu vùng xa vẫn gặp khó khăn khi sử dụng các dịch vụ công trực tuyến. Việc thao tác sai, thiếu thông tin, không nắm được quy trình… là những lỗi phổ biến, có thể dẫn đến kéo dài thời gian xử lý hồ sơ hoặc bị từ chối hồ sơ.

Bên cạnh đó, hệ thống pháp lý cũng cần được hoàn thiện, cập nhật để theo kịp tiến trình chuyển đổi số. Nhiều quy định hiện hành vẫn chưa đồng bộ với quy trình điện tử, thiếu hướng dẫn cụ thể về định danh số, hồ sơ điện tử hay quy trình xử lý tranh chấp phát sinh trên nền tảng số.

Giải pháp thúc đẩy chuyển đổi số hiệu quả và toàn diện

Để chuyển đổi số trong quản lý SHTT thực sự đi vào chiều sâu, cần có những giải pháp đồng bộ và dài hơi. Trước hết là hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật và nền tảng công nghệ, bảo đảm vận hành trơn tru, an toàn và thân thiện với người dùng. Hệ thống cần được tích hợp với cơ sở dữ liệu các bộ ngành liên quan như Tài chính, Công thương, Hải quan… để giảm thiểu việc nhập liệu lặp lại và rút ngắn thời gian xử lý.

Song song với đó, việc đào tạo, nâng cao kỹ năng số cho cả cán bộ công chức và người dân là điều bắt buộc. Cục SHTT cần tổ chức các buổi tập huấn, xây dựng tài liệu hướng dẫn trực quan, dễ hiểu và phát triển hệ thống hỗ trợ kỹ thuật 24/7, bao gồm cả kênh trực tuyến và điện thoại.

Cục SHTT đã xây dựng tài liệu hướng dẫn trực quan, hỗ trợ người dùng tiếp cận dịch vụ công trực tuyến thuận lợi hơn.

Cuối cùng, không thể thiếu khung pháp lý phù hợp. Các văn bản pháp luật cần được rà soát, sửa đổi hoặc bổ sung để phù hợp với mô hình quản lý điện tử. Việc chuẩn hóa định dạng hồ sơ, chữ ký số, lưu trữ dữ liệu cũng cần được thể chế hóa rõ ràng để đảm bảo tính pháp lý và khả năng liên thông giữa các hệ thống.

Cục Sở hữu trí tuệ cam kết sẽ tiếp tục cải tiến, hoàn thiện hệ thống, đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin và thân thiện với người dùng. Đồng thời, Cục sẽ không ngừng đồng hành, hỗ trợ các cá nhân, doanh nghiệp trong suốt quá trình sử dụng dịch vụ. Điều này thể hiện sự chuyển đổi mạnh mẽ từ một cơ quan quản lý sang một đơn vị phục vụ, luôn lắng nghe và đáp ứng nhu cầu của cộng đồng.

Chuyển đổi số trong quản lý sở hữu trí tuệ là bước đi tất yếu để xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch và lấy người dân làm trung tâm. Đây là cơ hội lớn để nâng cao chất lượng phục vụ, tạo động lực cho đổi mới sáng tạo, nhưng cũng đi kèm với nhiều thách thức cần được nhận diện và giải quyết một cách kịp thời. Để thành công, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp và toàn xã hội nhằm xây dựng một hệ sinh thái SHTT số hiệu quả, an toàn và bền vững.