Cơ hội và rủi ro khi sử dụng TikTok cho tin tức
TikTok đang nhanh chóng nổi lên như một nguồn tin tức quan trọng, đặc biệt là đối với độc giả trẻ. Nền tảng này ưu tiên nội dung gần gũi, mang đậm dấu ấn cá nhân, mở ra cơ hội để các tòa soạn tăng phạm vi tiếp cận độc giả trẻ, nhưng đồng thời cũng đặt ra không ít thách thức.
Ảnh hưởng ngày càng tăng của TikTok trong việc “tiêu thụ” tin tức
Tính đến đầu tháng 4/2025, có 5,31 tỷ người dùng mạng xã hội (MXH) trên toàn cầu, chiếm 64,7% dân số thế giới. Trong số tất cả các nền tảng MXH, TikTok hiện đứng thứ 5 và tiếp tục tăng trưởng nhanh chóng. Theo báo cáo Tin tức số (Digital News Report - DNR) năm 2024 của Viện Reuters, TikTok được xác định là một trong những nền tảng tăng trưởng nhanh nhất về tương tác tin tức, đặc biệt là đối với người dùng trẻ tuổi.
Hơn nữa, người trưởng thành thuộc thế hệ Gen Z (từ 18 đến 24 tuổi) dành một lượng thời gian đáng kể, trung bình 77 phút/ngày trên ứng dụng này. Theo một nghiên cứu mới đây của Quỹ Thomson và Trung tâm Nghiên cứu Truyền thông và Báo chí (MJRC), TikTok gần như đã “thống trị” tại Romania, nơi 47% dân số sử dụng - tỷ lệ cao nhất trong Liên minh châu Âu (EU).
TikTok giờ đây không chỉ là nơi lan truyền các xu hướng nhảy hay những thử thách kỳ lạ. "Các phương tiện truyền thông phải theo sát khán giả. Phân phối nội dung theo thuật toán giờ đây đã trở thành hiện thực đối với một bộ phận lớn người tiêu dùng tin tức", ông Ali Mahmood, Chuyên gia về doanh thu và tương tác khán giả tại FatChilli for Publishers, cho biết.
Kể từ sau đại dịch COVID-19, sở thích của khán giả đã chuyển dần sang các nền tảng dựa trên video như YouTube, TikTok và Instagram. Báo cáo DNR cho thấy, 13% người tham gia khảo sát hiện dùng TikTok để đọc tin tức - vượt qua X (trước đây là Twitter). Trong nhóm khán giả trẻ, sự thay đổi này thậm chí còn lớn hơn nhiều.
TikTok giờ đây không chỉ là nơi lan truyền các xu hướng nhảy hay những thử thách kỳ lạ, mà đã trở thành một kênh phân phối thông tin lớn.
Theo PGS Freddy Tran Nager, Trường Báo chí và Truyền thông USC Annenberg (Mỹ), khoảng 40% giới trẻ hiện nay xem tin tức từ TikTok, mặc dù điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro do lượng thông tin sai lệch rất lớn. Ông cho rằng, trách nhiệm của các nhà báo chuyên nghiệp là cung cấp thông tin đáng tin cậy.
Nghiên cứu của Thomson - MJRC chỉ ra rằng, chỉ 9,9% thanh thiếu niên Romania theo dõi các nhà báo, cho thấy một hệ sinh thái truyền thông đang thay đổi, được định hình bởi những người có sức ảnh hưởng (influencer) hơn là các tòa soạn truyền thống.
Các tòa soạn phải thích ứng như thế nào?
Trên khắp châu Âu, lãnh đạo nhiều cơ quan báo chí đang đối mặt với việc làm thế nào để các kênh truyền thông của họ phù hợp với độc giả trẻ tuổi hơn? Đã có nhiều ví dụ thành công khi chuyển sang sử dụng TikTok.
Công ty khởi nghiệp truyền thông Ac2ality của Tây Ban Nha là một trong những đơn vị tiên phong. Khi nhà sáng lập Daniela McArena nhận ra rằng, các nguồn tin truyền thống thường thiếu ngữ cảnh và sự rõ ràng đối với độc giả trẻ. Ac2ality được thành lập với mục tiêu cung cấp tin tức một cách "nhanh chóng, súc tích và toàn diện", được thiết kế riêng cho thế hệ Z trên TikTok.
Một câu chuyện thành công tương tự diễn ra tại Pháp, nơi Hugo Travers được biết đến trên mạng với tên Hugo Décrypte, đã trở thành nguồn tin tức hàng đầu cho giới trẻ. Ở Trung và Đông Âu cũng có nhiều mô hình đầy hứa hẹn.
Mahmood dẫn ví dụ về Project F ở Romania, do các nhà báo từ PressOne điều hành, tập trung vào các vấn đề của phụ nữ và thu hút độc giả trực tiếp bằng cách hỏi họ về những chủ đề nào họ quan tâm.
Tại Cộng hòa Séc, Trung tâm Tin tức Séc đã thử nghiệm đưa tin thể thao qua TikTok, nhắm mục tiêu nội dung đến thế hệ Z bằng cách tập trung vào những môn thể thao phù hợp với họ.
Các kênh truyền thông truyền thống cũng đã bắt đầu quan tâm đến nền tảng này. BBC News đã thành lập một đội ngũ TikTok chuyên trách, trong khi The Washington Post và The Wall Street Journal cũng sử dụng TikTok để tiếp cận độc giả mới, dù chưa thể kiếm tiền trực tiếp từ đó.
Để kết nối với khán giả TikTok, tính chân thực và sự gần gũi là yếu tố then chốt. Mahmood nhấn mạnh rằng, nội dung thành công là nội dung thực sự đáp ứng nhu cầu thông tin của khán giả. Thay vì chỉ lặp lại các bài viết sẵn có, các nhà báo nên đưa ra lời giải thích, bối cảnh và sự gần gũi.
Nager bổ sung rằng, khán giả trẻ mong đợi người sáng tạo nội dung thể hiện cá tính rõ ràng. “Giữ thái độ trung lập không còn là lợi thế”, ông lập luận. Thể hiện cảm xúc một cách chuyên nghiệp, biết tiết chế và cởi mở về quan điểm của mình thực sự có thể làm tăng độ tin cậy. Việc khuyến khích các phóng viên minh bạch, cởi mở và thậm chí chia sẻ kinh nghiệm cá nhân có thể thúc đẩy sự kết nối mạnh mẽ hơn.
Tuy nhiên, Nager cũng lưu ý rằng, TikTok không dành cho tất cả mọi người: các nhà báo không nên cảm thấy áp lực phải thể hiện trên nền tảng này nếu nó không phù hợp với thế mạnh của họ.
Định hướng trong thế giới thuật toán
Thuật toán của TikTok tạo ra một nguồn cấp nội dung cá nhân hóa cao cho mỗi người dùng, nghĩa là không ai nhìn thấy cùng một nội dung giống nhau. Điều này khiến việc nắm bắt loại tin tức mà người khác đang tiếp cận trở nên khó khăn. Nager lưu ý rằng, người sáng tạo phải kiên nhẫn, vì các video đầu tiên có thể không thu hút được nhiều sự chú ý, và thậm chí người theo dõi cũng có thể không nhìn thấy tất cả bài đăng, do việc phân phối phụ thuộc vào thuật toán.
Còn theo Mahmood, bí quyết thành công nằm ở việc điều chỉnh nội dung cho phù hợp với cách người dùng muốn tiếp nhận thông tin trong chính ứng dụng.
Nhà báo kỹ thuật số và người sáng tạo TikTok Sophia Smith Galer khuyến cáo, tính nhất quán là chìa khóa: việc đăng bài thường xuyên giúp nội dung xuất hiện trên trang “Dành cho bạn” của người dùng, thay vì dựa vào lượt chia sẻ của người theo dõi.
Nhà báo nên duy trì và phát triển lĩnh vực chuyên biệt của mình, đồng thời tương tác tích cực với người xem qua phần bình luận. Tính độc đáo cũng rất quan trọng: nội dung TikTok phải chân thực, mang tính cá nhân và được thiết kế riêng cho nền tảng, không được sao chép từ các phương tiện truyền thông truyền thống.
TikTok thường bị hiểu lầm là một nền tảng thụ động, ưu tiên giải trí, nhưng nghiên cứu từ tập đoàn PR danh tiếng của Mỹ Weber Shandwick cho thấy, người dùng của nền tảng này rất tích cực tương tác, phần bình luận thậm chí là nơi để học hỏi, kiểm chứng và thảo luận thông tin. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với các tòa soạn. Theo Mahmood, sự tương tác tích cực mới là chìa khóa: nếu một bình luận thu hút nhiều sự chú ý, nó có thể trở thành ý tưởng cho video tiếp theo.
Nager đồng ý rằng, tương tác có ý nghĩa giúp tăng độ hiển thị trên nền tảng, nhưng cũng cảnh báo các nhà báo nên tránh tương tác với những bình luận mang tính khiêu khích hoặc thù địch.
Việc hợp tác với những nhà sáng tạo nội dung đã có lượng người theo dõi lớn, có thể giúp các tổ chức tin tức xây dựng uy tín và phạm vi tiếp cận trên TikTok.
Tuy nhiên, Nager nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lựa chọn đối tác cẩn trọng, đồng thời khuyến nghị nên hợp tác với những chuyên gia đã sử dụng TikTok một cách có trách nhiệm.
Cân bằng giữa tương tác và rủi ro
Mặc dù TikTok mang đến những cơ hội đầy hứa hẹn cho việc tăng trưởng lượng người dùng, nhưng cũng đi kèm với những rủi ro. Mối lo ngại hàng đầu là thông tin sai lệch, khi nền tảng này không ngăn chặn hiệu quả việc lan truyền nội dung không chính xác. Điều này càng đáng lo hơn khi 27% người dùng TikTok cho biết họ gặp khó khăn trong việc đánh giá độ tin cậy của tin tức - nhiều hơn bất kỳ nền tảng nào khác.
Một nguy cơ khác là sự phụ thuộc quá mức. Các tổ chức tin tức có thể lặp lại sai lầm từng mắc phải với Facebook, khi phụ thuộc vào một nền tảng duy nhất, khiến họ dễ bị ảnh hưởng bởi những thay đổi thuật toán.
Theo Nagerm, chỉ nên xem TikTok là một trong số nhiều lựa chọn, chứ không phải kênh duy nhất, đồng thời gợi ý những nền tảng khác như YouTube, Instagram, BlueSky hoặc bản tin. Tuy nhiên, theo nghiên cứu của Zinc Network, những người có xu hướng trả tiền cho tin tức thường sử dụng nhiều nền tảng cùng lúc, nên TikTok vẫn là một cơ hội đáng để các cơ quan truyền thông khai thác./.
