Đánh giá đúng nghề độc hại nguy hiểm để có chính sách, chế độ phù hợp

Việc đánh giá, phân loại nghề, công việc nặng nhọc, độc hại nguy hiểm được thực hiện một cách chính xác, công bằng, hợp lý, hài hòa, sẽ giúp cải thiện điều kiện lao động.

PGS.TS. Phạm Quang Thao, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phát biểu - Ảnh: VGP/Hoàng Giang.

Ngày 30/10, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phối hợp với Hội Khoa học kỹ thuật An toàn và vệ sinh lao động tổ chức Hội thảo "Nâng cao kiến thức, giải pháp, chế độ chính sách cho các nghề, công việc nặng nhọc, độc hại nguy hiểm trong môi trường lao động trong giai đoạn hiện nay".

PGS.TS. Phạm Quang Thao, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cho biết, trong bối cảnh hiện nay, sự phát triển của công nghệ khiến cho các phương thức sản xuất cũng có nhiều thay đổi, do đó việc đánh giá, phân loại công việc nặng nhọc, độc hại nguy hiểm cũng khác trước.  

Điều này có vai trò quan trọng, làm căn cứ thực hiện các chế độ, chính sách đối với người lao động như: Bảo hiểm xã hội, thời gian làm việc, nghỉ ngơi, phụ cấp lương, bồi dưỡng bằng hiện vật...

Theo ông Nguyễn Khánh Long, Phó Cục trưởng Cục An toàn Lao động (Bộ LĐTB&XH), việc đánh giá và phân loại điều kiện lao động là chính sách rất ưu việt của Đảng và Nhà nước ta đã được thực hiện trong mấy chục năm qua. Chính sách này có được sự đồng thuận và ủng hộ của đông đảo cộng đồng doanh nghiệp cũng như người lao động.

Hiện nay, Việt Nam càng hội nhập sâu rộng với quốc tế. Những tiêu chuẩn về trách nhiệm xã hội trên thế giới ngày càng được nâng lên. Điển hình như năm 2023, Chính phủ Đức đã ban hành luật thẩm định chuỗi cung ứng, đưa ra nhiều điều kiện như: Không sử dụng lao động trẻ em, không cưỡng bức lao động, bảo đảm công tác an toàn vệ sinh lao động, mức tiền lương tối thiểu. Hay năm 2024, EU cũng ban hành chỉ thị thẩm định chuỗi cung ứng, đưa ra điều kiện về công tác an toàn vệ sinh lao động với những tiêu chuẩn cao.

Trong bối cảnh đó, chúng ta cần hết sức quan tâm tới việc đánh giá, phân loại nghề, công việc nặng nhọc, độc hại nguy hiểm này bởi nếu chúng ta không đưa ra phương pháp đánh giá, phân loại chính xác, công bằng, hợp lý, hài hòa, giúp cải thiện điều kiện lao động thì rất khó để cạnh tranh.

Hội thảo "Nâng cao kiến thức, giải pháp, chế độ chính sách cho các nghề, công việc nặng nhọc, độc hại nguy hiểm trong môi trường lao động trong giai đoạn hiện nay"- Ảnh: VGP/Hoàng Giang.

Ông Nguyễn Khánh Long cho biết, năm 2021, Bộ LĐTB&XH đã ban hành Thông tư số 29/2021/TT-BLĐTBXH về quy định tiêu chuẩn phân loại lao động theo điều kiện lao động. Cách phân loại này góp phần giúp người lao động được hưởng các chế độ, chính sách phù hợp; người sử dụng lao động cũng giải quyết được vấn đề chế độ đối với người lao động, qua đó giữ chân người lao động trong bối cảnh cạnh tranh lực lượng lao động hiện nay.

Tuy nhiên, Thông tư cũng bộc lộ một số hạn chế như: Chưa xác định cụ thể tổ chức, cơ sở nào có đủ năng lực và điều kiện để đánh giá phân loại cho chính xác.

Ngoài ra, Thông tư này mới chỉ dừng lại ở việc đánh giá cho những nghề, công việc cố định, có môi trường lao động cố định, ít biến động (tức là có thể thực hiện việc đo đạc được yếu tố tác động sinh học đến người lao động) mà chưa đánh giá được cho các nghề, công việc có tính chất nguy hiểm hoặc tiếp xúc với các chất, hóa chất độc nguy hại hoặc những nghề, công việc có tần suất ít, hiếm xảy ra nhưng lại vô cùng nguy hiểm, như các nghề trực tiếp tham gia phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn cứu hộ, nghề, công việc tiếp xúc với chất phóng xạ...

Ông Nguyễn Khánh Long cho biết, để thuận tiện hơn trong việc đánh giá phân loại điều kiện lao động, Bộ LĐTB&XH đang dự thảo Thông tư mới nhằm thay thế Thông tư 29.

Từ nghiên cứu kinh nghiệm của các nước, bà Nguyễn Thị Hải Hà, Viện Khoa học lao động và các vấn đề xã hội cho rằng, mỗi quốc gia có cách tiếp cận khác nhau trong việc đánh giá và xác định các nghề nghiệp có nguy cơ cao cho sức khỏe và an toàn của người lao động. 

Chẳng hạn quy định của Hàn Quốc, các chỉ số môi trường vượt quá tiêu chuẩn cho phép không được coi là một yếu tố yếu tố trong đánh giá mức độ nguy hiểm của công việc, bởi vì bất kỳ phân xưởng sản xuất nào có môi trường yếu tố trường vượt ngưỡng cho phép sẽ không được phép hoạt động. Điều này giúp bảo đảm rằng môi trường làm việc phải được bổ sung tiêu chuẩn an toàn cao ngay từ đầu.

Thay vào đó, Hàn Quốc xác định độ độc hại và nguy hiểm của một ngành nghề chủ yếu dựa trên hai yếu tố chính: Gánh nặng thể lực và gánh nặng tâm lý, mà người ta đưa vào đại lượng đánh giá là stress nghề nghiệp.

Đề xuất về việc cần nghiên cứu đầy đủ và toàn diện về căng thẳng tâm lý của người lao động hầm lò, TS. Nguyễn Anh Thơ, Viện trưởng Viện Khoa học an toàn và vệ sinh lao động cho rằng, khai thác mỏ là một ngành lao động đặc thù, được xếp loại lao động nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm. Tuy nhiên cho đến nay chưa có nghiên cứu nào về tâm sinh lý lao động của người lao động hầm lò, nhất là căng thẳng tâm lý.

Bởi căng thẳng tâm lý là một nguy cơ rủi ro ẩn, không gây tai nạn hay bệnh tật ngay, mà diễn biến từ từ làm suy giảm sức khoẻ người lao động, dẫn đến một số bệnh lý và ảnh hưởng đến chất lượng lao động cũng như chất lượng sống của người lao động.