Khi trí tuệ nhân tạo bước vào nội các, AI đã và sẽ đi bao xa?
Trong vài năm trở lại đây, trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ hiện diện trong doanh nghiệp mà còn bắt đầu xuất hiện ở những vị trí vốn được xem là chỉ dành cho con người.
Bộ trưởng trí tuệ nhân tạo đầu tiên trên thế giới - Ảnh: gazetatema
Bộ trưởng AI đầu tiên trên thế giới
Theo The Guardian, Thủ tướng Albania Edi Rama vừa gây bất ngờ khi giới thiệu Diella – thành viên nội các đầu tiên không tồn tại về mặt thể chất, mà được tạo dựng hoàn toàn bằng công nghệ số.
Diella trong tiếng Albania có nghĩa là "ánh nắng", được ra mắt từ tháng 1/2025 như một trợ lý ảo trên Cổng dịch vụ công e-Albania, với hình đại diện là một phụ nữ trong trang phục truyền thống vùng Zadmira. Thông qua giọng nói và giao diện thân thiện, Diella hỗ trợ người dân xử lý nhiều thủ tục hành chính bằng lệnh thoại.
Theo giới thiệu, "e-Albania Sun" được phát triển dựa trên nền tảng Azure OpenAI và những mô hình trí tuệ nhân tạo mới nhất của Microsoft, giúp đơn giản hóa và rút ngắn thời gian cung cấp dịch vụ công trực tuyến. Chính phủ coi đây là "một thành tựu trong tiến trình chuyển đổi số sâu rộng". Tính đến nay, hơn 36.000 tài liệu điện tử đã được phát hành qua nền tảng và gần 1.000 dịch vụ được cung cấp.
Thủ tướng Rama cho biết việc để Diella phụ trách toàn bộ lĩnh vực mua sắm công nhằm tăng tính minh bạch và chống tham nhũng – yếu tố then chốt trong nỗ lực đưa Albania trở thành thành viên Liên minh châu Âu vào năm 2030.
Giảng viên AI tại Harvard
Năm 2023, Đại học Harvard công bố một thử nghiệm táo bạo: Đưa trợ giảng AI vào môn học nổi tiếng "Nhập môn Khoa học máy tính" (CS50). Công cụ này, có chức năng tương tự ChatGPT và được gọi là CS50-bot, có thể giải đáp thắc mắc, phát hiện lỗi trong mã nguồn và đưa ra phản hồi cho sinh viên.
Giáo sư David J. Malan cho biết mục tiêu là tiến gần hơn đến mô hình "một thầy – một trò", khi mỗi sinh viên được AI hỗ trợ 24/7 theo tốc độ và phong cách học tập riêng.
ChatGPT đi phỏng vấn tại Google
Cũng trong năm 2023, Google tiến hành một thử nghiệm thú vị: Để ChatGPT tham gia phỏng vấn cho vị trí kỹ sư phần mềm cấp L3 – vị trí khởi đầu thường dành cho sinh viên mới tốt nghiệp, với mức lương khoảng 180.000 USD/năm.
Kết quả, ChatGPT gặp khó khăn ở các câu hỏi tư duy, nhưng lại gây bất ngờ khi trả lời khá tốt các câu hỏi kỹ thuật. Khi được hỏi liệu AI có thể thay thế lập trình viên hay không, ChatGPT thẳng thắn: "Không, ChatGPT không thể thay thế kỹ sư phần mềm. Nó chỉ là công cụ hỗ trợ trong một số nhiệm vụ, nhưng không thể thay thế sự sáng tạo, khả năng giải quyết vấn đề và tư duy phản biện của con người. Hơn nữa, ChatGPT vẫn cần sự giám sát và định hướng từ con người".
Tòa soạn AI tại Italy
Đầu năm nay, tờ Il Foglio của Italy xuất bản số báo đầu tiên được viết hoàn toàn bằng AI, từ bài viết, tiêu đề cho đến những bình luận châm biếm. Tổng Biên tập Claudio Cerasa cho biết mục tiêu là cho thấy cách công nghệ AI đang thay đổi báo chí hiện đại.
Trong quá trình này, các phóng viên chỉ đặt câu hỏi và đọc lại câu trả lời của AI. Dù văn bản rõ ràng, ít lỗi ngữ pháp, nhưng thiếu phỏng vấn, trích dẫn và phân tích chuyên sâu vốn là điểm mạnh của báo chí truyền thống.
DJ ảo trên sóng phát thanh Australia
DJ ảo trên sóng phát thanh Australia
Tháng 4/2025, đài phát thanh CADA (thuộc ARN Media) thừa nhận đã sử dụng một DJ ảo tên Thy trong suốt nửa năm.
Thy được mô phỏng giọng nói và ngoại hình từ một nhân viên thật của công ty nhờ phần mềm ElevenLabs. Chương trình Workdays with Thy kéo dài 4 giờ mỗi ngày, phát nhạc hip-hop, R&B và pop. Bắt đầu lên sóng từ tháng 11/2024, chương trình thu hút ít nhất 72.000 thính giả.
Ban đầu, cả website và chương trình đều không tiết lộ đây là DJ ảo.
AI trong dịch vụ công tại Nga
Mùa Hè năm nay, thành phố Blagoveshchensk (vùng Amur) lần đầu tiên áp dụng AI vào vị trí cố vấn pháp lý cấp cao trong một cơ quan nhà nước.
Ombudsman Igor Radchenko – người bảo vệ quyền lợi doanh nghiệp cho biết, việc này nhằm giải quyết tình trạng thiếu nhân lực và ngân sách hạn chế. Với sự hỗ trợ của GigaChat và DeepSeek, thời gian xử lý kiến nghị của doanh nghiệp giảm từ 2 ngày làm việc xuống chỉ còn 1 giờ. Hệ thống có thể soạn thảo tài liệu, chuẩn bị phản hồi cho tòa án và dự thảo hồ sơ kiện tụng.
Nhân viên từng đảm nhiệm vị trí này không bị sa thải mà được chuyển sang một vị trí khác.
AI giám sát dự án quốc gia
Tháng 9, Chính phủ Nga cho biết sẽ dùng AI để giám sát tiến độ các dự án quốc gia. Theo Phó Thủ tướng Dmitry Grigorenko, AI có khả năng phân tích kế hoạch, dự báo nguy cơ chậm trễ và đề xuất giải pháp kịp thời. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh quyết định cuối cùng vẫn thuộc về con người, còn AI chỉ đóng vai trò công cụ hỗ trợ.
Các chuyên gia đánh giá AI mang lại nhiều lợi ích, song cũng kéo theo nỗi lo mất việc làm. Nghiên cứu của nhóm Micdash (ĐH Gadjah Mada, Indonesia) cho thấy AI ngày càng được ứng dụng để nâng cao năng suất và quản lý nhân sự. Tuy nhiên, tới 77% người lao động vẫn lo ngại nguy cơ bị thay thế.
Tại Nga, khảo sát của VTsIOM và Trung tâm AI quốc gia ghi nhận tỉ lệ doanh nghiệp ứng dụng AI đã tăng từ 20% năm 2021 lên 43% năm 2024. Nhóm lo ngại nhiều nhất là ngân hàng-tài chính (55%), CNTT (45%), thương mại và dịch vụ ăn uống (44%), vận tải (39%), y tế (38%), công nghiệp (37%), giáo dục (34%) và xây dựng (31%).
Một số chuyên gia, trong đó có Công ty B.lab thì lại cho rằng lo ngại này bị thổi phồng. Theo họ, AI chủ yếu chỉ thay thế những công việc lặp lại, đơn giản như phân tích tài chính, lập trình cơ bản trong nhà máy, nhân viên tiếp thị qua điện thoại hay thiết kế đồ họa đơn giản chứ khó có thể thay thế toàn bộ vai trò của con người.
