Kiến tạo không gian phát triển báo chí Việt Nam trong kỷ nguyên mới

Trong khuôn khổ Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025 mới đây tại Hà Nội, phiên thảo luận với chủ đề “Báo chí Việt Nam trong kỷ nguyên mới: Tầm nhìn kiến tạo không gian phát triển” đã thu hút sự quan tâm của đông đảo lãnh đạo, chuyên gia, nhà báo và công chúng.

Sự kiện diễn ra nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925–21/6/2025), với sự đồng hành của nhiều tập đoàn lớn như Viettel, Petrolimex, Sun Group, KN Holdings, EVN, Tân Hiệp Phát và Lộc Phát Bank.

Báo chí Việt Nam trước yêu cầu chuyển mình

Phát biểu tại diễn đàn, PGS.TS Lê Hải Bình, Thứ trưởng Thường trực Bộ VHTTDL nhấn mạnh, Báo chí Việt Nam đang đối diện với loạt thách thức mới trong kỷ nguyên số, từ yêu cầu chuyển đổi công nghệ, vấn nạn tin giả, sự bùng nổ nội dung do người dùng tạo ra và áp lực giữ vững niềm tin công chúng

“Báo chí Việt Nam cần xác lập tầm nhìn mới, coi báo chí không chỉ là công cụ thông tin, mà là thành tố quan trọng trong hệ sinh thái tri thức quốc gia; góp phần phản biện xã hội, củng cố niềm tin công chúng và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng”. Thứ trưởng Lê Hải Bình nói.

Thứ trưởng Thường trực Bộ VHTTDL Lê Hải Bình trình bày tại Phiên thảo luận. Ảnh Ngọc Phương.

Cũng theo Thứ trưởng Lê Hải Bình, báo chí hiện đại cần được đầu tư đồng bộ về hạ tầng công nghệ số; xây dựng nền tảng dữ liệu dùng chung, hoàn thiện hành lang pháp lý; bảo vệ bản quyền. Bên cạnh đó, cần phát triển đội ngũ nhà báo vững chính trị, giỏi công nghệ và có tư duy toàn cầu hóa. Mặt khác, khuyến khích các mô hình tổ hợp báo chí sáng tạo, kết nối giữa cơ quan báo chí, doanh nghiệp, cơ sở đào tạo và startup công nghệ.

Trên thực tế, báo chí Việt Nam đang hội nhập nhanh chóng, mạnh mẽ thông qua công cuộc chuyển đổi số. Tuy nhiên, theo TS. Nguyễn Thanh Hòa - Phó Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TP. Hồ Chí Minh, quá trình chuyển đổi số báo chí hiện nay đang gặp phải 3 rào cản chính: Thiếu nhân lực chất lượng cao; cơ chế tài chính báo chí chưa hiệu quả; sự cạnh tranh gay gắt từ mạng xã hội. Ông Nguyễn Thanh Hòa cho rằng báo chí cần thay đổi tư duy, hướng đến mô hình tinh gọn, hiệu quả, hiện đại, để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số.

Ông Nguyễn Thanh Hòa đưa ra quan điểm, hiện đại hóa báo chí chính là phá bỏ tính rập khuôn, lối mòn, thể hiện qua cả nội dung và hình thức. “Kiến tạo một thực tại mới cho báo chí đồng nghĩa với hành động để tạo ra những biến chuyển tích cực cho mối tương tác giữa nghề báo và không gian mạng... Chính quyền số, kinh tế số, xã hội số, công dân số, đòi hỏi báo chí cũng phải am tường hoạt động, thói quen, hành vi mới của những lớp công chúng mới” - ông Nguyễn Thanh Hòa chia sẻ.

TS. Lê Quốc Vinh - Chuyên gia truyền thông, Chủ tịch Le Group of Companies cho rằng thách thức lớn nhất đối với báo chí hiện nay chính là sự bùng nổ của không gian số. Trước đây báo chí cạnh tranh bằng tốc độ và số lượng tin tức, thì ngày nay, hai yếu tố này không còn là lợi thế.

“Hiện nay, công chúng thường tiếp cận những nội dung được các thuật toán mạng xã hội gợi ý, thay vì là những thông tin phản biện hay gợi mở vấn đề” - ông Lê Quốc Vinh nhận định. Cũng theo ông Lê Quốc Vinh mô hình kinh doanh và vấn đề nguồn thu báo chí cũng là thách thức không nhỏ.

Cần kiến tạo không gian phát triển mới

Tại Diễn đàn, nhiều đại biểu nhấn mạnh vai trò của công nghệ mới như blockchain, Web3, NFT trong bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và đa dạng hóa mô hình kinh tế báo chí. Việc xây dựng các nền tảng công nghệ trong nước, phát triển tổ hợp truyền thông và đa dạng hóa nguồn thu là hướng đi cần thiết để báo chí tiếp tục khẳng định vai trò trong thời đại số.

Do đó, báo chí cần đổi mới cả về nội dung lẫn cách thể hiện: ưu tiên định dạng phù hợp di động; phát triển đa nền tảng; nội dung ngắn gọn, sáng tạo. Đặc biệt, việc triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là định hướng quan trọng, tạo đà và lực cho công cuộc chuyển đổi số của báo chí cách mạng Việt Nam. Đồng thời, báo chí cũng cần giữ vai trò dẫn dắt, bảo đảm định hướng dư luận, chống lại thông tin sai lệch, độc hại trên không gian mạng.

Các diễn giả đề xuất giải pháp phát triển báo chí trong kỷ nguyên mới.

Theo Thứ trưởng Lê Hải Bình, Bộ VHTTDL đang tiến hành hoàn thiện Luật Báo chí, trong đó rất nhiều những ý kiến của cơ quan ban, ngành… Các Ban, Bộ, ngành từ Trung ương đến địa phương, Quốc hội đều bày tỏ sự ủng hộ và tạo điều kiện hết sức thuận lợi trong một không gian phát triển của báo chí, trong đó có câu chuyện tổ hợp báo chí, kinh tế báo chí, mở rộng nguồn thu…

Ông Lê Quốc Vinh nêu quan điểm, báo chí cần khẳng định vai trò của mình như một người gác cổng thông tin đáng tin cậy, chỉ cho phép những nội dung xác thực, có kiểm chứng đến với công chúng. “Báo chí không thể là bản sao của mạng xã hội mà phải là ngọn hải đăng định hướng thông tin và là nơi công chúng tìm đến khi hoang mang giữa biển tin giả và nhiễu loạn thông tin… Báo chí không chỉ dừng lại ở việc phản ánh sự kiện, mà phải đóng vai trò kiến tạo xã hội, đưa ra giải pháp, cung cấp các góc nhìn mới mẻ, và đồng thời trở thành trung tâm tương tác, kết nối cộng đồng của mình” - ông Lê Quốc Vinh nói.

Bên cạnh đó ông Lê Quốc Vinh cũng đặc biệt nhấn mạnh vấn đề đảm bảo nguồn thu để cơ quan báo chí có thể đứng vững trong cơ chế hiện nay, nhất là trong bối cảnh đẩy mạnh chuyển đổi số báo chí. “Cần có một cuộc cách mạng toàn diện, trong đó toàn bộ hệ sinh thái báo chí cùng đồng lòng triển khai cơ chế thu phí nội dung, thay vì manh mún và đơn độc” - ông Lê Quốc Vinh kiến nghị.

Ông Nguyễn Thanh Hòa cho rằng trong 10 năm tới, các cơ quan báo chí cần tạo ra lợi thế cạnh tranh từ tư duy và hành động. Nhà báo cần đặt mình trong nhiều vai trò: người sáng tạo nội dung, người có ảnh hưởng trên không gian mạng, nhà ứng dụng kỹ thuật. Cần tâm thế thừa nhận sự chuyển đổi mang tính cách mạng của thời đại số. Cơ quan báo chí nên là địa chỉ của niềm tin; tên tuổi nhà báo là một nguồn xác thực thông tin báo chí.

“Báo chí cần tiếp tục thực hiện mục tiêu tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu quả; quan điểm cốt lõi là nền báo chí nhân văn lấy việc phục vụ cho mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh làm đầu” - ông Nguyễn Thanh Hòa nêu quan điểm.