Làn sóng dịch chuyển sản xuất điện tử sang Việt Nam: Cơ hội và thách thức

Trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng, Việt Nam đã nổi lên như một điểm đến hấp dẫn cho các nhà sản xuất điện tử quốc tế, đặc biệt là các nhà cung ứng của Apple. Sự dịch chuyển này không chỉ mang lại cơ hội lớn cho nền kinh tế Việt Nam mà còn đặt ra những thách thức đáng kể về nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng. Bài viết này sẽ phân tích các xu hướng chính và đề xuất những chiến lược mà Việt Nam cần thực hiện để tận dụng tối đa làn sóng đầu tư này.

Chỉ riêng năm ngoái, sự suy thoái trong ngành sản xuất điện tử đã khiến hàng chục nghìn công nhân mất việc. Tuy nhiên, theo dữ liệu từ S&P Global, quý 2 năm 2024 đã chứng kiến mức tăng mạnh nhất về đơn đặt hàng cho các nhà sản xuất Việt Nam trong hơn một thập kỷ. Ảnh: AI.

Nhiều nhà sản xuất lớn, đặc biệt là các nhà cung ứng của Apple như Luxshare, Foxconn và Goertek, đang chuyển dịch hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam. Số lượng nhà cung cấp của Apple tại Việt Nam đã tăng từ 8 vào năm 2015 lên 35 vào năm 2023.

Tăng trưởng đầu tư FDI

Việt Nam đang ghi nhận mức tăng đáng kể về đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong lĩnh vực sản xuất điện tử, bán dẫn và linh kiện. Trong 8 tháng đầu năm 2024, Trung Quốc dẫn đầu về số lượng dự án FDI mới đăng ký tại Việt Nam, chiếm gần 30%.
Thay đổi trong thị trường lao động.

Nhu cầu lao động tăng cao đã dẫn đến sự thay đổi trong cán cân quyền lực giữa người lao động và người sử dụng lao động. Công nhân giờ đây có nhiều lựa chọn hơn và có thể đàm phán về điều kiện làm việc tốt hơn.

 Đổi mới trong chiến lược tuyển dụng

Các công ty đang áp dụng các phương pháp tuyển dụng mới, sử dụng mạng xã hội như TikTok và Facebook để tiếp cận người lao động tiềm năng. Họ cũng đang cung cấp các ưu đãi hấp dẫn như tiền thưởng ký hợp đồng và thưởng giới thiệu.

Nhu cầu về lao động có kỹ năng

Có sự gia tăng nhu cầu về lao động có kỹ năng, đặc biệt là những người biết tiếng Trung Quốc, để đáp ứng yêu cầu của các nhà sản xuất Trung Quốc đang mở rộng hoạt động tại Việt Nam.

 Chiến lược cho Việt Nam

Để tận dụng tối đa cơ hội từ làn sóng dịch chuyển sản xuất này, Việt Nam cần thực hiện các chiến lược sau:

1. Đầu tư vào giáo dục và đào tạo

Tăng cường đào tạo kỹ năng kỹ thuật và công nghệ cho lực lượng lao động.
Phát triển các chương trình đào tạo ngôn ngữ, đặc biệt là tiếng Trung Quốc, để đáp ứng nhu cầu của các nhà sản xuất nước ngoài.
Hợp tác chặt chẽ giữa các trường đại học, cao đẳng và doanh nghiệp để đảm bảo chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu công nghiệp.

2. Cải thiện cơ sở hạ tầng

Đầu tư vào cơ sở hạ tầng công nghiệp, bao gồm khu công nghiệp, hệ thống giao thông và logistics.
Phát triển cơ sở hạ tầng số, bao gồm mạng 5G và trung tâm dữ liệu, để hỗ trợ sự phát triển của ngành công nghiệp 4.0.

3. Chính sách ưu đãi thông minh

Xây dựng các chính sách ưu đãi có mục tiêu để thu hút đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao và có giá trị gia tăng cao.
Tạo ra các ưu đãi đặc biệt cho các dự án chuyển giao công nghệ và đào tạo lao động địa phương.

4. Phát triển chuỗi cung ứng nội địa

Hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nước để họ có thể tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Khuyến khích các nhà sản xuất nước ngoài hợp tác với các đối tác địa phương để tăng cường nội địa hóa.

5. Bảo vệ quyền lợi người lao động

Xây dựng và thực thi các quy định về lao động để đảm bảo điều kiện làm việc tốt và quyền lợi của người lao động.
Khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào phúc lợi và phát triển nghề nghiệp cho người lao động.

6. Thúc đẩy đổi mới và nghiên cứu phát triển

Tăng cường đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) trong lĩnh vực công nghệ cao.
Xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo và vườn ươm công nghệ để hỗ trợ các startup trong lĩnh vực công nghệ.

7. Hợp tác quốc tế

Tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế và các nước phát triển trong lĩnh vực đào tạo và chuyển giao công nghệ.
Tham gia tích cực vào các hiệp định thương mại tự do để mở rộng thị trường xuất khẩu cho các sản phẩm điện tử sản xuất tại Việt Nam.

Làn sóng dịch chuyển sản xuất điện tử sang Việt Nam mang lại cơ hội vàng cho sự phát triển kinh tế của đất nước. Tuy nhiên, để biến cơ hội thành hiện thực, Việt Nam cần có chiến lược toàn diện và dài hạn. Bằng cách đầu tư vào nguồn nhân lực, cải thiện cơ sở hạ tầng, và tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi, Việt Nam có thể không chỉ trở thành trung tâm sản xuất điện tử hàng đầu mà còn có thể tiến lên các phân khúc có giá trị cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Thách thức là lớn, nhưng với sự quyết tâm và chính sách đúng đắn, Việt Nam có thể biến làn sóng dịch chuyển sản xuất này thành động lực cho sự phát triển bền vững và thịnh vượng lâu dài của đất nước.