Nghệ sĩ, KOLs quảng cáo sai sự thật trên không gian mạng có thể bị khởi tố

Lợi dụng sức ảnh hưởng để quảng cáo sai sự thật, nhiều người nổi tiếng có thể đối mặt với án phạt, thậm chí bị khởi tố nếu gây hậu quả nghiêm trọng. Điều này đòi hỏi trách nhiệm cao hơn trong quảng bá sản phẩm trên không gian mạng.

Gần đây tình trạng nghệ sĩ, người nổi tiếng và KOLs (người có tầm ảnh hưởng) tham gia quảng cáo sai sự thật trên không gian mạng đang diễn biến phức tạp và gây nhiều hệ lụy tiêu cực.

Cụ thể, trong một phiên livestream bán hũ yến sào ngày 15/12/2024, Hằng Du Mục đã quảng cáo “1 hũ yến 70ml có đến 30g yến tươi”, thậm chí cô còn khẳng định đây là yến tổ A5 chứ không phải yến vụn.

Khi người xem thắc mắc, cả Hằng Du Mục và Quang Linh Vlogs đều khẳng định thông tin quảng cáo là đúng sự thật và nhấn mạnh sẵn sàng đền 1000 lần, nếu đem hũ yến đi kiểm định không ra kết quả đúng như quảng cáo.

Ngay sau đó, Hằng Du Mục livestreams xin lỗi khách hàng vì quảng cáo không đúng sự thật. Quang Linh Vlogs cũng phải lên tiếng xin lỗi người dùng khi trong phiên livestream quảng cáo một thương hiệu kẹo, đã giới thiệu “1 viên kẹo tương đương 1 đĩa rau”.

Lợi dụng sức ảnh hưởng để quảng cáo sai sự thật, nhiều người nổi tiếng có thể đối mặt với án phạt, thậm chí bị khởi tố nếu gây hậu quả nghiêm trọng

Để rộng đường dư luận Thương Trường đã cuộc trao đổi với Luật sư Nguyễn Văn Tuấn – Giám đốc, Công ty Luật TNHH TGS (Đoàn Luật Sư Thành Phố Hà Nội).

PV: Vụ việc quảng cáo thổi phồng của các nghệ sĩ, KOLs, người nổi tiếng quảng cáo thổi phồng công dụng sản phẩm, rồi lại xin lỗi, dù đã có chế tài xử phạt nhưng vẫn tái diễn. Dù đã có chế tài xử phạt nhưng những việc này vẫn tiếp diễn. Theo ông làm thế nào để xử lý tình trạng này triệt để?

LS: Hình thức quảng cáo phổ biến nhất là tự đăng tin bài, livestream bằng tài khoản mạng xã hội (MXH) có đông người theo dõi của mình; hoặc xuất hiện trong các hình ảnh, video được nhãn hàng phát tán, chạy quảng cáo rộng rãi trên mạng, chủ yếu là trên MXH xuyên biên giới.

Tuy nhiên, việc xử lý các vi phạm này vẫn chưa mạnh tay và triệt để, đồng thời tình trạng nghệ sĩ, người nổi tiếng và KOLs tham gia quảng cáo sai sự thật ngày càng gia tăng với quy mô lớn, đa dạng với nhiều hình thức khiến việc quản lý, giám sát của cơ quan nhà nước gặp nhiều khó khăn và vướng mắc.

Theo quy định tại Luật Quảng cáo 2012 và Nghị định 181/2013/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật Quảng cáo, việc quảng cáo phải đảm bảo tính trung thực, chính xác và không gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng về chất lượng, công dụng của sản phẩm, dịch vụ. Các nghệ sĩ, KOLs tham gia quảng cáo cũng phải tuân thủ các quy định này.

Cụ thể, tại khoản 9 Điều 8 Luật Quảng cáo 2012 nghiêm cấm các hành vi quảng cáo không đúng hoặc gây nhầm lẫn về số lượng, chất lượng, giá, công dụng, kiểu dáng, bao bì, nhãn hiệu, xuất xứ, chủng loại, phương thức phục vụ, thời hạn bảo hành của sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ đã đăng ký hoặc đã được công bố.

Đối với các sản phẩm đặc thù như thực phẩm chức năng, dược phẩm, mỹ phẩm... quảng cáo càng cần phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về nội dung, hình thức và yêu cầu tại Nghị định 181/2013/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật Quảng cáo.

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 bên cạnh việc quy định trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân kinh doanh thì còn yêu cầu bên thứ 3 (KOLs, người reviews sản phẩm…) phải bảo đảm cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ do tổ chức, cá nhân kinh doanh cung cấp và chương trình đánh giá, xếp hạng liên quan (nếu có) và phải thông báo trước cho người tiêu dùng về việc mình được tài trợ để cung cấp thông tin về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ để người tiêu dùng tiếp nhận đầy đủ, khách quan về thông tin trước khi quyết định mua hàng hóa, dịch vụ.

Cùng với đó, Luật cũng yêu cầu tổ chức, cá nhân kinh doanh cung cấp thông tin, tài liệu, phương tiện để chứng minh tính chính xác, đầy đủ của thông tin về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; chịu trách nhiệm liên đới về việc cung cấp thông tin không chính xác hoặc không đầy đủ về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, trừ trường hợp chứng minh đã thực hiện tất cả biện pháp theo quy định của pháp luật để kiểm tra tính chính xác, đầy đủ của thông tin về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; thực hiện quy định khác của pháp luật có liên quan.

PV: Vậy khi nghệ sĩ, KOLs quảng cáo sai sự thật phải chịu các chế tài cụ thể như thế nào?

LS: Tùy vào tính chất, mức độ vi phạm, họ có thể phải chịu các chế tài như sau:

Xử phạt hành chính: Theo khoản 5 Điều 34 Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo, mức phạt đối với hành vi quảng cáo sai sự thật là 60 triệu đồng đến 80 triệu đồng trừ trường hợp quy định tại khoản 4 Điều 51, điểm b khoản 4 Điều 52, khoản 1 Điều 60, điểm c khoản 1 Điều 61 Nghị định 38/2021/NĐ-CP.

Buộc gỡ bỏ thông tin sai lệch: Các nghệ sĩ, KOLs phải gỡ bỏ nội dung quảng cáo vi phạm và cải chính thông tin.

Bồi thường thiệt hại: Nếu việc quảng cáo sai sự thật gây thiệt hại cho người tiêu dùng hoặc bên thứ ba, nghệ sĩ, KOLs có thể phải bồi thường theo quy định tại Bộ luật Dân sự 2015.

Trách nhiệm hình sự: Trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng, gây hậu quả lớn, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 197 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) về "Tội quảng cáo gian dối", với mức phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm; cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

PV: Ở nước ngoài, có biện pháp phong sát, cấm sóng các nghệ sĩ vi phạm, theo ông có nên áp dụng ở Việt Nam?

LS: Tại một số nước như Trung Quốc, Hàn Quốc đã áp dụng các biện pháp như "phong sát", "cấm sóng" nghệ sĩ có vi phạm về pháp luật, đạo đức, lối sống, thuần phong mỹ tục... Phong sát được coi là một hình thức trừng phạt nặng nề nhất trong ngành giải trí, đặc biệt là tại Trung Quốc.

Tuy nhiên, Việt Nam không thể áp dụng các biện pháp này vì hướng triển khai của cơ quan quản lý Việt Nam thực hiện trên tinh thần đồng thuận và tự nguyện, không phải quy định pháp luật bắt buộc và vì vậy không dùng từ "phong sát".

Tại Việt Nam, các hành vi bị cấm của công dân được quy định cụ thể trong các văn bản quy định pháp luật. Do vậy việc thực hiện "phong sát", "cấm sóng" các nghệ sĩ, kols cũng phải căn cứ vào quy định pháp luật.

Việc phong sát nghệ sĩ hay cấm hoạt động của những người nổi tiếng trong ngành giải trí là một vấn đề gây nhiều tranh luận hiện nay. Áp dụng hay không việc phong sát nghệ sĩ ở Việt Nam cần phải xem xét kỹ lưỡng trên nhiều phương diện, bao gồm lợi ích xã hội, quyền tự do cá nhân, và trách nhiệm của nghệ sĩ đối với cộng đồng. 

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn – Giám đốc, Công ty Luật TNHH TGS (Đoàn Luật Sư Thành Phố Hà Nội).

PV: Vậy theo ông trách nhiệm của các các cơ quan có liên quan trong việc quản lý, xử lý vi phạm thế nào?

LS: Bộ TT- TT cần tăng cường kiểm tra và xử lý vi phạm đối với nghệ sĩ và KOLs: giám sát, xử lý nghiêm những nghệ sĩ, KOLs quảng cáo sai sự thật, đồng thời đăng tải thông tin công khai về các trường hợp vi phạm trên các phương tiện thông tin đại chúng để cảnh báo người dân;

Tập trung rà quét, phát hiện và xử lý các quảng cáo sai sự thật, tập trung trên Facebook, YouTube, TikTok; Yêu cầu Facebook, Google, TikTok tuân thủ các quy định của pháp luật Việt Nam về quảng cáo, chặn gỡ các quảng cáo sai sự thật theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền, tập trung vào nhóm sản phẩm thuốc, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, không cho phép quảng cáo khi chưa được cơ quan chuyên ngành về y tế cấp phép, xác nhận nội dung quảng cáo; đồng thời, xây dựng các thuật toán AI để chủ động rà quét, gỡ bỏ triệt để quảng cáo và tài khoản quảng cáo có vi phạm.

Bộ TT-TT phối hợp với các Bộ, ngành và áp dụng biện pháp kỹ thuật, công nghệ AI để tăng cường quản lý, rà quét nội dung, hình ảnh, video để phát hiện quảng cáo vi phạm.

Bộ TT-TT cần đề xuất bổ sung trách nhiệm xác thực thông tin quảng cáo và đảm bảo nội dung quảng cáo minh bạch, an toàn của người nổi tiếng, KOLs vào Luật sửa đổi, bổ sung Luật Quảng cáo: phân biệt nội dung quảng cáo và nội dung thông thường; thông báo cho người xem về việc đang thực hiện quảng cáo; tuân thủ quy định về pháp luật về quảng cáo và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng;

Bổ sung thêm các chế tài xử phạt để đảm bảo tính răn đe như: tăng mức phạt, thu hồi Giấy phép, truy thu thu nhập từ việc quảng cáo phi pháp, cấm hoạt động trong lĩnh vực quảng cáo;

Bộ TT-TT phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch triển khai quy trình xử lý vi phạm đối với nghệ sĩ, người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật, theo hướng: Xử phạt vi phạm hành chính theo quy định pháp luật; Hạn chế biểu diễn, phát sóng, đăng tải, sử dụng hình ảnh trên báo chí, Đài phát thanh truyền hình, trên môi trường mạng theo Quy trình thí điểm đã ban hành…