Nỗi lo ngại gián điệp công nghệ toàn cầu

Từ chỗ được ca ngợi như giải pháp năng lượng sạch, những chiếc xe điện Trung Quốc giờ đây bị nhiều quốc gia nghi ngờ là công cụ tiềm ẩn nguy cơ gián điệp. Động thái mới nhất của Israel là thu hồi hàng trăm xe điện mang thương hiệu Trung Quốc trong quân đội, dấy lên câu hỏi liệu có ẩn chứa bóng dáng của chiến lược dữ liệu và quyền lực số?

Xe điện Chery Tiggo 8 Pro - mẫu xe Trung Quốc được IDF thu hồi vì lo ngại rò rỉ dữ liệu. (Nguồn ảnh: Eurasiantimes).

Sau TikTok, thiết bị bay không người lái và hệ thống camera giám sát, giờ đây xe điện Trung Quốc đang trở thành tâm điểm của một làn sóng nghi ngờ mới: chúng có thể là “mắt thần” thu thập dữ liệu cho các cơ quan tình báo.

ISRAEL THU HỒI XE ĐIỆN TRUNG QUỐC TRONG QUÂN ĐỘI 

Tại Israel, Lực lượng Phòng vệ (IDF) đã bắt đầu thu hồi hơn 700 xe điện do Trung Quốc sản xuất, chủ yếu là mẫu Chery Tiggo 8 Pro, từng được cấp cho các sĩ quan cấp trung tá, đại tá có gia đình đông con.

Lệnh thu hồi được ban hành trực tiếp bởi Tổng Tham mưu trưởng IDF, Trung tướng Eyal Zamir, sau khi cơ quan an ninh phát hiện nguy cơ rò rỉ dữ liệu mật qua hệ thống điều khiển và cảm biến trên xe.

Theo truyền thông Israel, việc thu hồi sẽ thực hiện theo từng giai đoạn: Trước tiên là các sĩ quan có quyền truy cập thông tin mật; Sau đó mở rộng tới toàn bộ đối tượng khác. Toàn bộ quá trình dự kiến hoàn tất vào cuối quý I/2026.

“Vấn đề không chỉ nằm ở camera hay micro. Xe điện hiện đại là một máy tính di động có kết nối không dây, có thể thu thập dữ liệu từ mọi thiết bị ở gần,” - một cựu sĩ quan cấp cao của IDF nhận định.

Trước đó, vào tháng 8/2025, IDF đã cấm toàn bộ xe điện Trung Quốc ra vào căn cứ quân sự, yêu cầu các sĩ quan và nhân viên dân sự sở hữu xe Trung Quốc đỗ bên ngoài khu vực doanh trại, cách xa các cơ sở nhạy cảm.

Quyết định này có thể gây tác động lớn, bởi Trung Quốc chiếm gần 25% tổng lượng xe nhập khẩu vào Israel và gần như độc chiếm phân khúc xe điện dưới 52.000 USD. Các lệnh cấm có thể khiến các gói thầu mua sắm quốc phòng trong tương lai trở nên phức tạp khi những lựa chọn giá rẻ bị loại bỏ.

Israel siết chặt an ninh tại các căn cứ quân sự trong bối cảnh lo ngại thiết bị công nghệ Trung Quốc bị lợi dụng để thu thập dữ liệu. (Nguồn ảnh: Eurasiantimes).

NỖI LO LAN RỘNG TOÀN CẦU

Đầu năm nay, Vương quốc Anh cũng ban hành lệnh cấm xe điện Trung Quốc trong các khu vực quân sự vì lo ngại cảm biến và hệ thống camera có thể được sử dụng để thu thập dữ liệu chiến lược.

Trước đó, các nền kinh tế lớn như Mỹ, Úc, Nhật Bản đều từng cấm hoặc hạn chế thiết bị Huawei, ZTE trong mạng lưới quốc phòng. Năm 2017, Bộ Quốc phòng Mỹ cấm sử dụng thiết bị Huawei và ZTE trong các hệ thống quân sự.

Năm 2018, Lầu Năm Góc ra lệnh gỡ bỏ hoàn toàn điện thoại Huawei và ZTE khỏi các cửa hàng trong căn cứ quân sự toàn cầu.  Cùng năm, Chính phủ Úc và Cơ quan Tình báo An ninh Úc (ASIO) cũng loại hai thương hiệu này khỏi dự án Mạng Băng thông rộng Quốc gia (NBN). Sau đó, Nhật Bản ngừng mua sắm thiết bị Huawei và ZTE cho Bộ Quốc phòng.

Những động thái này phản ánh xu hướng “phòng vệ công nghệ” - khi sản phẩm công nghệ không còn chỉ là hàng hóa, mà trở thành yếu tố an ninh quốc gia cần kiểm soát chặt chẽ.

KHI CHIẾC XE TRỞ THÀNH “MÁY TÍNH DI ĐỘNG”

Một chiếc xe điện hiện đại có thể được trang bị hàng trăm cảm biến, hệ thống định vị GPS, camera 360 độ, và phần mềm cập nhật tự động qua mạng (OTA). Toàn bộ dữ liệu về vị trí, thói quen lái xe, thậm chí cả âm thanh trong cabin đều có thể được gửi về máy chủ đặt ở nước ngoài.

Trong môi trường quân sự, điều này đồng nghĩa với việc mỗi chiếc xe có thể là một điểm thu thập dữ liệu di động, gây nguy cơ rò rỉ thông tin nhạy cảm. Vì thế, nhiều quốc gia đang áp dụng nguyên tắc “an ninh theo nguồn gốc” - đánh giá rủi ro thiết bị dựa trên quốc gia sản xuất. Israel, với truyền thống cảnh giác cao độ trong lĩnh vực an ninh mạng, đã chọn cách hành động cứng rắn: ưu tiên an ninh quốc gia hơn lợi ích kinh tế.

Trung Quốc hiện là nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới, với các thương hiệu như BYD, Chery, Geely, XPeng, NIO… đang mở rộng mạnh mẽ sang châu Âu, Trung Đông và Đông Nam Á. Tuy nhiên, sự bành trướng này cũng đi kèm nghi ngờ về tính minh bạch dữ liệu và mối liên hệ giữa doanh nghiệp và nhà nước.

Ủy ban châu Âu đã mở cuộc điều tra về trợ cấp của chính phủ Trung Quốc dành cho các hãng xe điện nội địa. Mỹ thì siết chặt xuất khẩu chip và phần mềm điều khiển xe tự hành. Những động thái này cho thấy, ngành công nghiệp xe điện toàn cầu đang bước vào thời kỳ “địa chính trị hóa” mạnh mẽ, nơi công nghệ, kinh tế và an ninh đan xen khó tách rời.

Nếu xu hướng hạn chế xe điện Trung Quốc lan rộng, chuỗi cung ứng toàn cầu của ngành xe xanh có thể bị gián đoạn. Các chuyên gia cảnh báo giá xe điện có thể tăng do mất đi lợi thế chi phí thấp từ nhà sản xuất Trung Quốc.

CÂN BẰNG GIỮA AN NINH VÀ HỘI NHẬP

Câu chuyện Israel thu hồi xe điện Trung Quốc chỉ là một lát cắt của bức tranh lớn hơn, nơi ranh giới giữa công nghệ dân sự và quân sự ngày càng mờ nhạt. Khi phương tiện giao thông trở thành một phần của hạ tầng dữ liệu quốc gia, câu hỏi về bảo mật thông tin không còn là vấn đề kỹ thuật, mà là vấn đề chủ quyền.

Tuy nhiên, trong một thế giới phụ thuộc lẫn nhau về công nghệ - từ pin, cảm biến đến hệ điều hành - việc vừa đảm bảo an ninh vừa duy trì hội nhập là bài toán không dễ giải. Đây sẽ là thách thức không chỉ cho Israel, mà cho toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh kỷ nguyên xe điện và trí tuệ nhân tạo đang tăng tốc.

Cuộc khủng hoảng niềm tin đối với xe điện Trung Quốc cho thấy, thế giới đang bước vào giai đoạn mà mọi sản phẩm công nghệ đều mang trong mình yếu tố địa chính trị. Ranh giới giữa an ninh và thương mại, giữa công nghệ dân sự và quân sự ngày càng khó phân định.

Trong kỷ nguyên kết nối toàn cầu, việc đảm bảo an toàn dữ liệu không chỉ là câu chuyện kỹ thuật, mà là một phần của chiến lược chủ quyền số mà mỗi quốc gia phải chủ động xây dựng.

Và có lẽ, câu hỏi lớn nhất mà thế giới cần trả lời không phải là “có nên dùng xe điện Trung Quốc hay không”, mà là làm thế nào để công nghệ phục vụ con người mà không trở thành công cụ kiểm soát con người.