Ranh giới mong manh của tự do ngôn luận trên mạng xã hội

Vụ việc TikToker Dưỡng Dướng Dường bị khởi tố là lời cảnh báo về hậu quả pháp lý khi vượt qua ranh giới của tự do ngôn luận trên mạng xã hội.

TikToker Dưỡng Dướng Dường bị bắt Từ “giáo sư mạng” đến vòng lao lý

Mai Văn Dưỡng, một nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội TikTok với biệt danh "Dưỡng Dướng Dường", vừa bị Công an tỉnh Quảng Nam khởi tố và bắt tạm giam. Câu chuyện phía sau sự nổi tiếng của "Giáo sư mạng" 39 tuổi này đang đặt ra nhiều dấu hỏi về ranh giới giữa tự do ngôn luận và hành vi lợi dụng mạng xã hội để xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của người khác.

Từ người có sức ảnh hưởng đến đối tượng vi phạm pháp luật

Mai Văn Dưỡng, cư trú tại huyện Bắc Trà My (Quảng Nam), nổi lên trong cộng đồng TikTok nhờ các video chia sẻ về phong thủy, xông nhà và sản phẩm trầm hương. Tài khoản @duongduongduong_xongnha thu hút hàng trăm nghìn lượt theo dõi, từng được nhiều người gọi vui là "giáo sư Dưỡng" vì phong cách nói chuyện tự tin, khéo léo pha trộn kiến thức và sự mỉa mai.

Tuy nhiên, sự nổi tiếng của TikToker này không chỉ đến từ phong thủy. Các video bình luận về người nổi tiếng, các vụ việc "nóng" trên mạng xã hội, cùng những phát ngôn đậm tính phán xét, công kích, đã giúp kênh của Dưỡng nhanh chóng lan truyền. Đi cùng đó là lượng tương tác cao, nhưng cũng là hàng loạt tranh cãi về tính xác thực và pháp lý của những nội dung TikToker này đưa ra.

Bên cạnh những nội dung phong thủy và bình luận thời sự, TikToker này cũng được dân mạng biết đến qua các hoạt động từ thiện, tạo dựng hình ảnh gần gũi với cộng đồng.

Những dấu hiệu "vượt rào" từ giữa năm 2024

Vào tháng 12/2024, Công an huyện Bắc Trà My đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Mai Văn Dưỡng với mức phạt 7,5 triệu đồng. Lý do xử phạt là ông Dưỡng đã cung cấp, chia sẻ thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín, danh dự và nhân phẩm của người khác.

Cụ thể, trong các ngày 16, 17, 18 và 20/8/2024, ông Dưỡng đã lợi dụng mạng xã hội để đăng tải 8 video có nội dung vu khống, xúc phạm 4 cá nhân sống tại thị trấn Trà My, huyện Bắc Trà My. Ngoài mức phạt tiền, ông Dưỡng còn bị áp dụng hình thức phạt bổ sung là buộc gỡ bỏ toàn bộ các bài viết, video có hình ảnh, thông tin sai sự thật trên Facebook và TikTok liên quan đến những cá nhân này.

Cũng trong tháng 12/2024, Đội Quản lý thị trường số 11 (thuộc Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Nam) đã tiến hành kiểm tra hộ kinh doanh Dưỡng Dướng Dường do ông Mai Văn Dưỡng làm đại diện pháp luật. Tại thời điểm kiểm tra, đơn vị này phát hiện hộ kinh doanh đang bày bán 50 gói bột xông nhà và 10 hộp nụ trầm hương không có căn cứ xác định nguồn gốc xuất xứ.

Khi được yêu cầu, ông Dưỡng không cung cấp được hóa đơn, chứng từ hay giấy tờ khác chứng minh quyền sở hữu hợp pháp đối với số hàng hóa trên. Tổng trị giá hàng hóa vi phạm theo giá niêm yết là 10,7 triệu đồng. Hậu quả là hộ kinh doanh của ông Dưỡng bị phạt 6 triệu đồng và bị tịch thu toàn bộ số hàng hóa vi phạm.

Bị khởi tố vì xâm phạm quyền lợi cá nhân và doanh nghiệp

Mới đây, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Quảng Nam đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can và bắt tạm giam Mai Văn Dưỡng để điều tra về hành vi lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân theo khoản 2, Điều 331 Bộ luật Hình sự.

Theo kết quả điều tra ban đầu, từ cuối tháng 9 đến tháng 11/2024, ông Dưỡng đã nhiều lần đăng tải video có nội dung xúc phạm nghiêm trọng danh dự, uy tín và nhân phẩm của bà L.T.H.N. Không dừng lại ở đó, ông còn đưa lên không gian mạng những thông tin thuộc đời sống riêng tư của bà N., đồng thời bịa đặt, đưa thông tin sai sự thật, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của Công ty TNHH Bệnh viện chuyên khoa thẩm mỹ J.T.A.

Cơ quan chức năng xác định, hành vi của ông Dưỡng đã vi phạm điểm d, khoản 2, Điều 12 Luật Công nghệ thông tin; điểm a, điểm b, khoản 3, Điều 16 Luật An ninh mạng và khoản 2, Điều 38 Bộ luật Dân sự.

Những phát ngôn xuyên tạc của TikToker này không chỉ tạo ra cảm nhận một chiều từ người truy cập, mà còn dẫn đến sự hoang mang, hiểu sai, thậm chí thù ghét đối với bà L.T.H.N. và Bệnh viện J.T.A. Hậu quả thực tế là nhiều khách hàng đã hủy các dịch vụ tại bệnh viện, yêu cầu hoàn tiền, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến doanh thu và uy tín của doanh nghiệp này.

Mai Văn Dưỡng, tức TikToker Dưỡng Dướng Dường, bị khởi tố, bắt tạm giam - Ảnh: Công an Quảng Nam.

Vòng xoáy danh tiếng ảo

Mai Văn Dưỡng từng xây dựng hình ảnh một người am hiểu phong thủy, gần gũi qua các hoạt động từ thiện, nhưng sự nổi tiếng trên mạng xã hội dường như đã tạo ra áp lực phải duy trì sự chú ý từ công chúng. Trong bối cảnh các nền tảng như TikTok ưu tiên nội dung gây tranh cãi để tăng tương tác, Dưỡng có thể đã bị cuốn vào vòng xoáy chạy theo lượt xem, dẫn đến việc sản xuất các video mang tính công kích và thiếu kiểm chứng.

Từ góc độ tâm lý, hành vi của Dưỡng cho thấy dấu hiệu của sự phụ thuộc vào sự công nhận từ cộng đồng mạng. Việc liên tục đăng tải nội dung bôi nhọ, bất chấp các cảnh báo và xử phạt trước đó, có thể phản ánh một dạng hành vi tìm kiếm sự chú ý (attention-seeking behavior), thường thấy ở những người sáng tạo nội dung bị cuốn vào “cơn sốt” danh tiếng ảo. Ngoài ra, việc Dưỡng từng bị xử phạt hành chính nhưng không thay đổi hành vi cho thấy sự thiếu nhận thức đầy đủ về hậu quả pháp lý, hoặc có thể là sự tự tin thái quá vào sức ảnh hưởng của mình, khiến anh ta tin rằng có thể vượt qua các giới hạn pháp luật.

Trên nền tảng mạng xã hội, với nội dung kinh doanh các sản phẩm phong thủy và xây dựng hình ảnh “giáo sư” là cách anh ta tận dụng nền tảng số để tạo dựng vị thế, nhưng đồng thời cũng đặt anh ta vào tình thế dễ bị cám dỗ bởi những nội dung gây sốc để duy trì sự quan tâm. Tuy nhiên, điều này không biện minh cho hành vi vi phạm, mà chỉ giúp lý giải phần nào nguyên nhân dẫn đến các hành vi vi phạm pháp luật đã được xác định.

Cảnh báo về mặt trái của mạng xã hội

Sự việc TikToker Dưỡng Dướng Dường bị bắt là một hồi chuông cảnh tỉnh về cách sử dụng mạng xã hội tại Việt Nam hiện nay. Trong bối cảnh các nền tảng số mở ra cơ hội cho mọi cá nhân trở thành người phát ngôn, việc không kiểm soát nội dung, không tôn trọng đời tư và danh dự người khác có thể dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng.

Từ một cá nhân được nhiều người yêu thích, từng làm từ thiện và chia sẻ kiến thức, Mai Văn Dưỡng đã đánh mất hình ảnh "giáo sư mạng" được mọi người yêu thích vì vượt quá ranh giới cho phép của quyền tự do ngôn luận. Vụ việc cũng là bài học cho những người làm nội dung trên mạng xã hội: "sức mạnh truyền thông" đi kèm trách nhiệm pháp lý và đôi khi, là cái giá không nhỏ.

Trường hợp của TikToker Dưỡng Dướng Dường không phải là ví dụ duy nhất về việc người có ảnh hưởng trên mạng xã hội phải đối mặt với hậu quả pháp lý. Mới đây, vụ việc của Quang Linh Vlogs và Hằng Du Mục cũng cho thấy thực trạng tương tự khi cả hai bị Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an khởi tố, bắt tạm giam vào ngày 4/4/2025 về tội "Lừa dối khách hàng" theo khoản 2 Điều 198 Bộ luật Hình sự. Hai KOLs này đã quảng cáo thực phẩm bổ sung Kera Super Greens Gummies với công dụng "có thể thay cho rau xanh trong bữa ăn" - một thông tin sai sự thật so với chất lượng thực tế của sản phẩm.

Như luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch Công ty Luật TAT Law firm đã nhận định: "Mạng xã hội không còn là 'vùng trũng pháp lý'. Trái lại, đây là môi trường có độ rủi ro cao nếu thiếu kiểm soát." Trách nhiệm pháp lý trong phát ngôn, đặc biệt khi liên quan đến danh dự, uy tín của người khác như trường hợp của Dưỡng Dướng Dường, hay khi gắn với sản phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng như vụ Quang Linh Vlogs, đang được nhìn nhận nghiêm khắc hơn bao giờ hết.

Vụ việc của TikToker Dưỡng Dướng Dường là lời nhắc nhở rằng mạng xã hội không phải là "vùng xám" pháp lý, nơi ai cũng có thể nói bất cứ điều gì mà không chịu trách nhiệm. Nhưng thay vì chỉ nhìn nhận theo chiều hướng tiêu cực, đây cũng là cơ hội để cộng đồng sáng tạo nội dung nhận thức rõ hơn về sức ảnh hưởng của mình và học cách sử dụng mạng xã hội một cách văn minh, có trách nhiệm.

Như trường hợp của Hằng Du Mục, người đã thừa nhận tại cơ quan điều tra rằng bản thân "có trách nhiệm rất lớn trong việc quảng cáo sai sự thật và nếu nghiêm khắc rà soát thật kỹ thì đã không vướng lao lý." Lời thừa nhận này là minh chứng cho thấy ranh giới giữa thành công và thất bại, giữa nổi tiếng và vướng lao lý trên không gian mạng thực sự rất mong manh.

Tự do ngôn luận là quyền được pháp luật bảo vệ, nhưng tự do ấy cần đi kèm với hiểu biết, sự tôn trọng và giới hạn rõ ràng. Nếu biết tận dụng đúng cách, mạng xã hội vẫn sẽ là một công cụ tuyệt vời để lan tỏa giá trị tích cực, chia sẻ kiến thức, kết nối cộng đồng và trên hết, là góp phần xây dựng một không gian mạng lành mạnh, nhân văn.