Tác động của AI tới hoạt động bảo vệ sáng chế

Sự ra đời của trí tuệ nhân tạo (AI) đã đặt ra một số câu hỏi lớn cho hoạt động bảo hộ sáng chế tại Vương quốc Anh và nhiều nơi khác.

Với hai phán quyết gần đây xác định những gì có thể được cấp bằng sáng chế tại Anh, chuyên gia Richard Ellis, Luật sư sáng chế Anh quốc và Luật sư sáng chế Châu Âu, giàu kinh nghiệm đã có bài giải thích ý nghĩa của các phán quyết và những gì mong đợi tiếp theo.

AI là gì?

Có thể hiểu AI là công nghệ cho phép máy tính và máy móc thực hiện các nhiệm vụ thường đòi hỏi trí thông minh của con người. Các nhiệm vụ đó có thể bao gồm học tập, lý luận và ra quyết định. Một hệ thống AI có thể có các yếu tố về nhận thức, hiểu ngôn ngữ và giải quyết vấn đề.

Quyết định 1: AI có thể là nhà phát minh không?

Theo quyết định của Tòa án Tối cao trong vụ Thaler kiện Tổng kiểm toán Sáng chế, Kiểu dáng và Nhãn hiệu vào tháng 12 năm 2023, một hệ thống AI không thể được công nhận là nhà phát minh.

Tại Vương quốc Anh, một người nộp đơn xin cấp bằng sáng chế phải xác định người mà họ tin là người phát minh ra sáng kiến mà họ đang cấp bằng sáng chế. Tiến sĩ Stephen Thaler đã nộp hai đơn xin cấp bằng sáng chế lên Văn phòng Sở hữu Trí tuệ Vương quốc Anh (UKIPO) nêu tên một hệ thống AI mà ông đã tạo ra, DABUS, là nhà phát minh.

UKIPO đã từ chối các đơn này vì theo Đạo luật Sáng chế Vương quốc Anh năm 1977, chỉ một cá nhân mới có thể là nhà phát minh. Tiến sĩ Thaler đã kháng cáo quyết định này và Tòa án Tối cao, Tòa Phúc thẩm và Tòa án Tối cao đều giữ nguyên quyết định của UKIPO.

Các thẩm phán Tòa án Tối cao nhất trí phán quyết rằng chỉ một cá nhân mới có thể được nêu tên là nhà phát minh trên đơn xin cấp bằng sáng chế và khuôn khổ pháp lý hiện hành không chấp nhận hệ thống AI là nhà phát minh.

Tiến sĩ Thaler cũng đã nộp đơn xin cấp bằng sáng chế tại Hoa Kỳ, Úc, New Zealand và Văn phòng Sáng chế Châu Âu. Những đơn này cũng bị từ chối trên cơ sở rằng nhà phát minh phải là một cá nhân. Cho đến nay, ngoại lệ duy nhất là Nam Phi – Đạo luật Sáng chế Nam Phi không định nghĩa thuật ngữ nhà phát minh và do đó, phát minh của DABUS có thể được cấp bằng sáng chế tại đó.

Quyết định 2: Các phát minh liên quan đến công nghệ AI có thể được cấp bằng sáng chế theo luật sáng chế của Vương quốc Anh không?

Tại Vương quốc Anh, các phương pháp toán học và phần mềm có tác động "phi kỹ thuật" không thể được cấp bằng sáng chế. Đơn xin cấp bằng sáng chế cho mạng nơ-ron nhân tạo (ANN) của Emotional Perception AI Ltd cuối cùng đã bị Tòa Phúc thẩm bác bỏ vào tháng 7 năm 2024 trên cơ sở phát minh này được phân loại là một chương trình máy tính và cũng không cung cấp cải tiến hữu hình, thiết thực vượt ra ngoài những gì bị loại trừ khỏi khả năng cấp bằng sáng chế. Sau quyết định này, IPO đã ban hành hướng dẫn mới nêu rõ rằng các giám định viên nên đánh giá xem một phát minh được triển khai trên ANN có đóng góp mang tính kỹ thuật hay không. Quyết định này đặt ra tiền lệ cho các trường hợp tương tự liên quan đến AI và công nghệ máy học ngoài ANN.

Tương lai

Bằng sáng chế và AI là một lĩnh vực đang phát triển. Quyết định cho rằng AI không thể là nhà phát minh có ý nghĩa quan trọng đối với tương lai của AI và luật bằng sáng chế – quyết định này nhấn mạnh nhu cầu về những thay đổi tiềm năng trong luật để giải quyết vai trò đang phát triển của AI trong đổi mới và trong xã hội. Thật vậy, trong quyết định này, người ta lưu ý rằng có một câu hỏi về việc liệu định nghĩa về thuật ngữ nhà phát minh có cần được mở rộng để bao gồm cả máy móc chạy bằng AI hay không.

Một phần mục đích của hệ thống bằng sáng chế là thúc đẩy đổi mới, do đó, việc loại trừ một số phát minh nhất định thậm chí có thể đi ngược lại chính sách đó. Có khả năng UKIPO, chính phủ và các cơ quan khác sẽ tiếp tục thảo luận về cách điều chỉnh luật bằng sáng chế để theo kịp những tiến bộ công nghệ.

Cần lưu ý rằng nếu AI được sử dụng như một công cụ trong quá trình phát minh, miễn là có một cá nhân tự nhiên được coi là nhà phát minh, thì sẽ không có bất kỳ câu hỏi nào về việc liệu các yêu cầu của luật có được đáp ứng hay không. Trong trường hợp của Tiến sĩ Thaler, ông kiên quyết rằng ông không có đầu vào sáng tạo nào cho phát minh này và sáng tạo này hoàn toàn là của DABUS.

Emotional Perception AI Ltd đã được Tòa án Tối cao Anh cấp phép kháng cáo vụ kiện, do đó, đây có thể không phải là hồi kết của câu chuyện về việc liệu các phát minh liên quan đến công nghệ AI có được cấp bằng sáng chế hay không. Động thái tiếp theo của Tòa án Tối cao có thể có tác động rộng rãi đến khả năng cấp bằng sáng chế cho các công nghệ AI tại Anh