Tài sản số được 'mở cửa' pháp lý: Mở rộng không gian tín dụng

Nhiều chuyên gia đánh giá, việc công nhận tài sản số như một loại tài sản có thể thế chấp sẽ mở ra nhiều hướng đi mới tạo đòn bẩy thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển.

Xây dựng chiến lược sản phẩm

Với việc ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP, lần đầu tiên, tài sản số được đặt trong khuôn khổ pháp luật, có cơ chế cấp phép, giám sát và tích hợp vào hệ thống tài chính quốc gia.

Ngay sau đó, nhiều công ty chứng khoán và ngân hàng lớn đã công bố kế hoạch tham gia thành lập pháp nhân vận hành sàn giao dịch tài sản số. Trong số này, có Ngân hàng Quân đội (MB), Chứng khoán Kỹ thương (TCBS), Chứng khoán SSI, Chứng khoán VPBank (VPBankS), Chứng khoán HD, Chứng khoán VIX, Công ty cổ phần Đầu tư HVA…

Tài sản số được xem như 'mỏ vàng' còn nhiều dư địa. Ảnh minh họa: INT

Thời điểm hiện tại, thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam đang ở giai đoạn khởi động. Danh sách doanh nghiệp muốn tham gia trải rộng từ công ty chứng khoán, ngân hàng đến doanh nghiệp công nghệ. Họ đang chuẩn bị cho một cuộc đua dài hơi với tiềm năng định hình tương lai dòng vốn số.

Ông Phan Đức Trung - Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) nhận định, Nghị quyết 05/2025/NQ-CP được ban hành tạo ra một thị trường minh bạch, hạn chế hoạt động lừa đảo tài chính, các “nhóm kín” cũng sẽ không còn. “Nhà đầu tư có thể tham gia thị trường qua các kênh gọi vốn công khai thông qua sàn giao dịch”, ông Trung nói.

Theo Chủ tịch VBA, thách thức lớn nhất hiện nay là nguồn nhân lực. Trên thị trường chủ yếu vẫn là nhà đầu tư tự phát, trong khi nhân sự có kỹ năng vận hành thị trường, tuân thủ luật, phòng chống rửa tiền còn rất thiếu.

Đánh giá việc yêu cầu nhà đầu tư mở tài khoản trong nước là một bước tiến, giúp thị trường có sự tham gia chuyên nghiệp, bảo đảm tuân thủ pháp luật và minh bạch hơn so với việc giao dịch trên sàn quốc tế, song ông Trung cũng chỉ ra, quy định chỉ chào bán tài sản mã hóa cho nhà đầu tư nước ngoài có thể giảm tính hấp dẫn của thị trường trong giai đoạn đầu. Do đó, các doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược sản phẩm, nâng cao tính cạnh tranh để thu hút nhà đầu tư quốc tế.

Ngoài ra, ông Trung cho rằng, yếu tố cốt lõi để đánh giá hiệu quả sau 5 năm thí điểm là các đơn vị cung cấp dịch vụ có “sống sót” được hay không. Điều quan trọng là các sàn được cấp phép tại Việt Nam phải chứng minh được 3 điều: Tuân thủ pháp luật, duy trì khách hàng và xây dựng đội ngũ vận hành. Khi họ tồn tại, cơ quan quản lý mới có dữ liệu và kinh nghiệm để xây dựng một bộ luật hoàn chỉnh.

Nói cách khác, giai đoạn thí điểm này cũng chính là “thí nghiệm” để Nhà nước kiểm chứng, từ đó xây dựng khung pháp luật phù hợp. Doanh nghiệp bỏ vốn 10.000 tỷ đồng, nếu sau 3 năm vẫn vận hành tốt, đóng góp thuế đầy đủ, thì sẽ nhận được sự ủng hộ và tạo tiền đề để luật hóa toàn diện.

Tạo thêm nguồn dẫn vốn

Lần đầu tiên, tài sản số được thừa nhận trong khuôn khổ pháp luật, mở đường cho việc biến chúng thành đối tượng của các hoạt động tài chính truyền thống, trong đó có tín dụng ngân hàng. Một trong những ý tưởng táo bạo là cho vay thế chấp bằng tài sản số. Thay vì thế chấp bằng bất động sản, chứng khoán hay giấy tờ có giá, khách hàng sử dụng chính lượng tài sản số mà họ đang nắm giữ để bảo đảm cho khoản vay.

Nhiều chuyên gia tài chính cho rằng, việc cho phép thế chấp bằng tài sản số không chỉ là một sáng kiến tài chính, mà còn là đòn bẩy thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển.

Việc công nhận tài sản số như một loại tài sản có thể thế chấp sẽ mở ra nhiều hướng đi mới. Đầu tiên, điều đó giúp khơi thông nguồn vốn lâu nay bị “đóng băng” trong các dạng tài sản số, vốn chưa được thừa nhận trong hoạt động tín dụng. Bên cạnh đó, cơ chế này giảm sự phụ thuộc vào các loại tài sản truyền thống như đất đai hay máy móc - vốn là rào cản lớn với các doanh nghiệp khởi nghiệp.

Cuối cùng, cho vay thế chấp bằng tài sản số khuyến khích đổi mới sáng tạo, khi doanh nghiệp có thể dùng chính sản phẩm số của mình, từ phần mềm, dữ liệu cho tới NFT, làm tài sản bảo đảm. Công nghệ hợp đồng thông minh sẽ cho phép các khoản vay được triển khai nhanh chóng, linh hoạt, phù hợp với nhịp phát triển của nền kinh tế số.

Chia sẻ với báo chí, bà Nguyễn Hương Loan - Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng TMCP Hàng hải Việt Nam (MSB) cho biết, hoạt động cho vay và khai thác đòn bẩy tài chính vẫn là nguồn lợi nhuận chủ đạo trong kinh doanh ngân hàng.

Chính vì vậy, việc tích hợp công nghệ số tiên tiến vào quy trình cấp tín dụng đang trở thành một trụ cột chiến lược, không chỉ của MSB mà còn của toàn ngành ngân hàng trong quá trình chuyển đổi số. Mục tiêu không chỉ dừng ở số hóa các sản phẩm truyền thống, mà còn hướng đến việc kiến tạo những sản phẩm tài chính mới, đón đầu xu thế thị trường.

Trước những tiềm năng mà mô hình cho vay thế chấp bằng tài sản số có thể mang lại, TS Vũ Văn Tính - Học viện Hành chính và Quản trị công, cho rằng, muốn biến ý tưởng này thành chính sách đột phá thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân, Việt Nam cần một lộ trình cải cách đồng bộ.

Theo ông, điều kiện tiên quyết là phải thiết lập một khung pháp lý rõ ràng và phù hợp với thực tiễn phát triển của đất nước. Trên bình diện pháp lý, việc công nhận tài sản số là loại tài sản có thể dùng làm tài sản bảo đảm là bước đi nền tảng.

Song song với đó cần có cơ quan đăng ký giao dịch bảo đảm tập trung, ứng dụng công nghệ số, chẳng hạn blockchain, để tăng tính minh bạch và hạn chế rủi ro gian lận. Các hợp đồng thế chấp nên được xác lập bằng hình thức điện tử, sử dụng chữ ký số an toàn, tạo thuận lợi cho cả ngân hàng và khách hàng.

Bài toán định giá cũng phải được giải quyết bằng cách hình thành hệ thống các tổ chức định giá độc lập được cấp phép, có khả năng cung cấp dữ liệu khách quan theo thời gian thực. Đặc biệt, trong bối cảnh giao dịch xuyên biên giới ngày càng nhiều, vấn đề xung đột pháp luật và công nhận phán quyết cần được đặt ra, để bảo đảm tính khả thi và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên.