Thông tin khoa học và công nghệ là 'huyết mạch' của nền kinh tế thông minh, hiện đại

Các chuyên gia đánh giá, hiện nay, thông tin khoa học và công nghệ đang đóng vai trò quan trọng để xây dựng nền kinh tế thông minh, hiện đại và hiệu quả.

Vừa qua, hội thảo “Vai trò của thông tin khoa học và công nghệ trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội” đã diễn ra tại TP.HCM với sự tham dự của đông đảo lãnh đạo các cơ quan Trung ương, bộ ngành, trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và các chuyên gia.

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Trần Văn Tùng, Chủ tịch Hội Thông tin khoa học và công nghệ Việt Nam nhấn mạnh: “Thông tin khoa học và công nghệ không chỉ là tri thức, mà còn là nguồn lực, chất xúc tác quan trọng thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển đất nước”.

Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Huỳnh Thành Đạt chia sẻ tại hội thảo. Ảnh: MTG. 

PGS.TS Huỳnh Thành Đạt, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cũng khẳng định thông tin khoa học và công nghệ chính là “huyết mạch” của phát triển kinh tế số, công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW. 

Tham luận tại hội thảo, PGS.TS Trần Minh Triết, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Tự nhiên cho rằng cần thúc đẩy mạnh mẽ việc ứng dụng thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI) và thực tại ảo (VR) không chỉ trong phạm vi chuyên ngành mà còn lan tỏa đến nhiều lĩnh vực khác, qua đó đem giá trị thông tin khoa học và công nghệ đến gần cộng đồng. Ngoài hệ thống thư viện, cần đa dạng hóa kênh tiếp cận thông tin thông qua các hiệp hội chuyên ngành về AI, học máy và các lĩnh vực liên quan.

Quang cảnh Hội thảo 

Nhấn mạnh thông tin và dữ liệu đóng vai trò quan trọng đối với nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, giao tiếp học thuật và quá trình ra quyết định, bà Huỳnh Thị Mỹ Phương, Giám đốc Thư viện Trung tâm ĐHQG TPHCM cho rằng cần có sự quản lý tập trung để định hướng, đánh giá và đảm bảo độ tin cậy dữ liệu, tránh gây ra tình trạng quá tải.

Các chuyên gia tại hội thảo nhất trí cao rằng, cần xây dựng hệ sinh thái thông tin khoa học và công nghệ theo mô hình Mở - Liên thông - An toàn - Giá trị gia tăng cao, tuân thủ chuẩn FAIR (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable).

Dữ liệu phải được công khai, kết nối liên thông giữa các cơ sở, bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ và an ninh thông tin, đồng thời trở thành nguồn lực thương mại hóa kết quả nghiên cứu, đóng góp trực tiếp cho kinh tế số.

Để hiện thực hóa mục tiêu, một loạt giải pháp đã được đề xuất. Trước hết là hoàn thiện khung pháp luật, triển khai cơ chế sandbox để thử nghiệm các mô hình chia sẻ dữ liệu nghiên cứu, đồng thời đẩy mạnh chính sách dữ liệu mở theo khuyến nghị của OECD, UNESCO. 

Tiếp đó là xây dựng nền tảng dữ liệu tích hợp quốc gia, chuẩn hóa và kết nối cơ sở dữ liệu hiện có, phát triển mục lục liên hợp toàn quốc giúp tra cứu dễ dàng. Hệ thống V-Compas cũng cần được triển khai rộng rãi để phân tích năng lực công nghệ và hỗ trợ hoạch định chính sách.

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo và công nghệ số mới cũng là chìa khóa. AI có thể phân tích xu hướng nghiên cứu, dự báo chiến lược, xây dựng công cụ tìm kiếm thông minh và chatbot hỗ trợ nhà khoa học, doanh nghiệp, nhà quản lý. Một hệ sinh thái dữ liệu chỉ bền vững khi có sự tham gia của nhiều bên.

Đồng thời, Việt Nam cần mở rộng hợp tác quốc tế, tham gia các sáng kiến như European Open Science Cloud (EOSC), Hiệp ước Dữ liệu mở (Open Data Charter) hay Aus4Innovation để học hỏi kinh nghiệm và chuẩn mực toàn cầu.

Bên cạnh đó, đào tạo nhân lực chất lượng cao đóng vai trò quyết định. Việt Nam cần phát triển đội ngũ chuyên gia về quản trị dữ liệu, khoa học dữ liệu, thống kê khoa học và công nghệ ở bậc đại học và sau đại học, hợp tác với các tập đoàn công nghệ lớn để nhanh chóng nâng cao năng lực. Doanh nghiệp cũng cần thành lập các nhóm quản trị dữ liệu chuyên trách, bảo đảm dữ liệu được thu thập, xử lý, lưu trữ và khai thác chuyên nghiệp.

Chuyển đổi số trong dịch vụ công khoa học và công nghệ cũng cần được đẩy mạnh. Việc số hóa toàn bộ quy trình đăng ký sáng chế, hồ sơ nghiên cứu, cấp phép thử nghiệm và tích hợp lên Cổng dịch vụ công quốc gia không chỉ giúp người dân, doanh nghiệp thuận lợi hơn, mà còn tạo kho dữ liệu minh bạch phục vụ quản trị quốc gia.

Cuối cùng, xây dựng văn hóa chia sẻ dữ liệu là yếu tố then chốt. Cần tuyên truyền, khuyến khích tinh thần khoa học mở, tạo cộng đồng hợp tác, khuyến khích doanh nghiệp công bố kết quả R&D như một phần trách nhiệm xã hội. Khi văn hóa chia sẻ được định hình, dữ liệu khoa học và công nghệ mới thực sự trở thành động lực phát triển.

Kết thúc hội thảo, ông Trần Văn Tùng đưa ra 3 kiến nghị. Thứ nhất, Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện chính sách khuyến khích đầu tư, xây dựng nền tảng chia sẻ thông tin quốc gia theo hướng mở và minh bạch.

Thứ hai, các trường đại học, viện nghiên cứu phải nâng cao chất lượng nghiên cứu, tăng cường hợp tác quốc tế và gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp để thúc đẩy ứng dụng.

Thứ ba, doanh nghiệp cần coi việc đầu tư vào thông tin khoa học và công nghệ là chiến lược lâu dài, đồng thời phát triển đội ngũ nhân lực có năng lực khai thác và ứng dụng hiệu quả nguồn thông tin.