Thu hút nhân tài khoa học công nghệ: Đãi ngộ bao nhiêu là đủ?

Ông Mai Ánh Hồng - Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ - Bộ Khoa học và Công nghệ khẳng định, cơ chế đãi ngộ "vượt khung lương, cấp nhà ở, điều kiện làm việc không nên xem là đặc ân, mà là điều kiện tối thiểu để những người có khả năng tạo đột phá yên tâm làm việc".

Cơ chế đãi ngộ “vượt khung” là điều kiện tối thiểu, không phải đặc ân

Hiện nay, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đóng vai trò là động lực chính cho sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của mỗi quốc gia nói chung và Việt Nam nói riêng. Trong đó, việc phát hiện, trọng dụng và thu hút nhân tài khoa học công nghệ trở thành mục tiêu chiến lược nhằm xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao, phục vụ phát triển đất nước.

Ông Mai Ánh Hồng - Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ - Bộ Khoa học và Công nghệ khẳng định, nhân tài, nhân lực chất lượng cao là yếu tố quyết định để phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, nhưng không thể thu hút bằng chính sách cứng nhắc.

Bộ xác định phải có cơ chế đãi ngộ linh hoạt, trong đó "vượt khung lương, cấp nhà ở, điều kiện làm việc không nên xem là đặc ân, mà là điều kiện tối thiểu để những người có khả năng tạo đột phá yên tâm làm việc".

Một số chính sách cụ thể đang được Bộ xây dựng gồm: Cơ chế chấp nhận rủi ro; Cơ chế tự chủ đối với các tổ chức khoa học và công nghệ công lập; Chính sách ưu đãi vượt trội để phát triển công nghiệp bán dẫn; Chính sách thu hút, sử dụng và trọng dụng đối với nhân tài, nhân lực chất lượng cao và quy định về phân chia lợi ích từ kết quả nghiên cứu.

Bộ cũng triển khai thực hiện Đề án "Phát triển, trọng dụng nhân tài, nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia"; phát triển các chương trình quốc gia có mục tiêu cụ thể để thu hút các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài về làm việc, cũng như chuyên gia nước ngoài có kinh nghiệm. Các chương trình này có thể bao gồm gói hỗ trợ tài chính đặc biệt, điều kiện làm việc ưu việt và cơ hội phát triển sự nghiệp rõ ràng.

Trọng dụng và thu hút nhân tài khoa học công nghệ trở thành mục tiêu chiến lược nhằm xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao, phục vụ phát triển đất nước. (Ảnh minh họa)

Ngoài các chính sách về tài chính, Bộ sẽ đầu tư vào hạ tầng và môi trường nghiên cứu, nâng cấp các phòng thí nghiệm trọng điểm, trung tâm nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế, xây dựng các khu công nghệ cao, vườn ươm công nghệ để tạo môi trường thuận lợi cho sáng tạo và đổi mới.

Các rào cản hành chính sẽ được cắt giảm, tăng quyền tự chủ tối đa cho nhà khoa học, đi kèm nguồn lực như tài chính, thiết bị, cơ sở dữ liệu phục vụ nghiên cứu. Việc đánh giá sẽ dựa trên kết quả đầu ra như công bố quốc tế, bằng sáng chế và sản phẩm thương mại hóa, thay vì chú trọng vào quy trình thực hiện.

Cơ chế thông thoáng, trao quyền khai thác thương mại cho nhà khoa học

Cũng theo ông Mai Ánh Hồng, Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được Quốc hội thông qua hồi tháng 6 đã tạo hành lang pháp lý thông thoáng, trao quyền cho nhà khoa học về sở hữu trí tuệ, tài chính, quyền khai thác thương mại, đồng thời cho phép cơ chế đãi ngộ linh hoạt, kể cả vượt khung lương. Luật cũng đưa ra chính sách tài chính và phi tài chính nhằm thu hút nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là chuyên gia người Việt ở nước ngoài.

Quốc hội cũng thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số năm 2025 với mục tiêu cụ thể hóa các chính sách phát triển công nghiệp công nghệ số trở thành ngành kinh tế trụ cột, đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút và phát triển nhân tài công nghệ.

Tuy nhiên, dù các luật mới mở ra cơ chế "vượt khung", nhưng mức độ cụ thể và phạm vi áp dụng thực tiễn sẽ cần được quy định rõ trong các văn bản hướng dẫn triển khai. Đại diện Bộ cho rằng các quy định mới chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi có nghị định, thông tư hướng dẫn, đảm bảo đồng bộ các quy định khác như Luật Ngân sách, Luật Viên chức... với trình tự thủ tục đơn giản, linh hoạt.

Các cơ chế, chính sách mới, đặc biệt là Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Luật Công nghiệp công nghệ số được kỳ vọng sẽ tạo ra môi trường thực sự hấp dẫn, là tiền đề quan trọng để thu hút, giữ chân và phát huy tối đa tiềm năng của nhân tài, mang lại những đột phá chiến lược cho các lĩnh vực công nghệ mũi nhọn của Việt Nam.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cũng từng nhấn mạnh, muốn phát triển khoa học công nghệ, việc đầu tiên và quan trọng nhất là phải có nhân tài, những người có năng lực, sáng tạo và có khả năng đưa các công trình nghiên cứu vào thực tế, thương mại hóa sản phẩm. Thực tế câu nói “hiền tài là nguyên khí của quốc gia” luôn đúng trong mọi thời đại.