Trí tuệ nhân tạo mở ra kỷ nguyên mới trong phát triển thuốc

Nhân dịp kỷ niệm Ngày Dược sỹ Thế giới (ngày 25/9 hằng năm), ngày 28/9, tại Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội - USTH đã diễn ra buổi tọa đàm “Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo trong phát triển thuốc” thu hút sự quan tâm của các chuyên gia, giảng viên, sinh viên.

Sự kiện do Medinsights (Alphabooks), USTH phối hợp tổ chức cùng sự đồng hành của Trung tâm Nghiên cứu và Đánh giá Kinh tế Y tế (HERAC) và Hội Dược sĩ Bệnh viện Việt Nam.

Sự kiện quy tụ các chuyên gia, nhà quản lý và nhà khoa học uy tín, như PGS.TS. Lê Văn Truyền, Chuyên gia cao cấp Dược học, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế; ông Nguyễn Cảnh Bình, Chủ tịch HĐQT Alphabooks, sáng lập thương hiệu Medinsights; ông Lê Hồng Minh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Đánh giá Kinh tế Y tế (HERAC); TS.BS. Nguyễn Trọng Khoa, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế); TS.DS. Cao Hưng Thái, Chủ tịch Hội Dược sĩ Bệnh viện Việt Nam; PGS.TS. Nguyễn Thị Kiều Oanh, Phó Trưởng khoa Khoa học Sự sống, Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH) cùng nhiều đại diện từ các trường đại học Y, Dược.

Tọa đàm có sự tham gia của 3 chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực dược học và công nghệ y tế, từ trái qua: PGS. TS. Nguyễn Thị Kiều Oanh, PGS. TS. Lê Văn Truyền và TS. Nguyễn Cẩm Linh.

AI - lời giải cho bài toán chi phí và thời gian trong R&D dược phẩm

Theo các báo cáo được chia sẻ tại tọa đàm, trung bình để phát triển thành công một thuốc mới cần 10-15 năm nghiên cứu và hơn 2,5 tỷ đô, nhưng tỷ lệ thành công từ lúc thử nghiệm lâm sàng giai đoạn I đến khi được chấp thuận chỉ dưới 10% (wyss.harvard.edu). Điều này thực sự là một thách thức lớn về hiệu quả đầu tư trong ngành dược.

AI và khoa học dữ liệu được coi là giải pháp đột phá. Nhiều tập đoàn dược phẩm quốc tế như Pfizer, Novartis hay AstraZeneca đã đầu tư mạnh vào công nghệ này nhằm rút ngắn quá trình nghiên cứu, tăng hiệu quả thử nghiệm và đưa thuốc mới đến với bệnh nhân nhanh hơn. 

PGS.TS. Lê Văn Truyền nhấn mạnh rằng việc đưa AI vào R&D dược phẩm có thể giảm tới một nửa chi phí nghiên cứu, đồng thời tăng cơ hội tiếp cận thuốc mới cho người bệnh. Đây không chỉ là thành tựu khoa học mà còn là động lực lớn cho cộng đồng nghiên cứu và đào tạo.

Ở góc nhìn ứng dụng thực tiễn, theo TS. Nguyễn Cẩm Linh - giảng viên khoa Khoa học Sự sống (USTH), AI đang hỗ trợ các nhà khoa học trong hầu hết các giai đoạn phát triển thuốc: từ sàng lọc hàng triệu cấu trúc hóa học để rút ngắn thời gian tìm hợp chất tiềm năng, đến xây dựng mô hình “bệnh nhân số”, triển khai thử nghiệm thích ứng, lựa chọn bệnh nhân dựa trên dữ liệu gen và giám sát an toàn thuốc bằng dữ liệu thực tế. Công nghệ này không chỉ tiết kiệm thời gian và chi phí, mà còn nâng cao độ chính xác trong nghiên cứu.

Toạ đàm thu hút đông đảo sự quan tâm của các chuyên gia, giảng viên, sinh viên. 

Bên cạnh đó, PGS.TS. Nguyễn Thị Kiều Oanh cũng cho biết AI đã tiến xa hơn việc phát hiện hợp chất, khi tham gia trực tiếp vào thiết kế công thức bào chế và dự đoán đặc tính tá dược. AI giúp giảm đáng kể các thử nghiệm thủ công, đồng thời mở ra khả năng phát triển các hệ dẫn thuốc tiên tiến như nano, liposome hay in 3D. Bà ví AI như một “trợ lý ảo” trong phòng thí nghiệm, góp phần rút ngắn chu trình phát triển và nâng cao chất lượng thuốc.

Song song với những tiềm năng, các diễn giả cũng nhấn mạnh rằng để AI phát huy tối đa hiệu quả, Việt Nam cần đồng bộ hành lang pháp lý, xây dựng cơ sở dữ liệu y tế chuẩn hóa và phát triển đội ngũ nhân lực liên ngành.

Cuốn sách đột phá trong kỷ nguyên chuyển đổi số y tế

Trong khuôn khổ toạ đàm còn diễn ra buổi ra mắt cuốn sách "Khoa học dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và học máy trong phát triển thuốc" của tác giả Harry Yang.

Ông Nguyễn Cảnh Bình, Chủ tịch HĐQT Alphabooks, sáng lập thương hiệu Medinsights giới thiệu về cuốn sách "Khoa học dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và học máy trong phát triển thuốc" của tác giả Harry Yang.

Trong bối cảnh ngành dược phẩm thế giới đang trải qua cuộc cách mạng công nghệ chưa từng có, cuốn sách này ra đời như một lời giải đáp cho nhu cầu cấp thiết: Làm sao khai thác sức mạnh của khoa học dữ liệu, trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (ML) để tăng tốc quá trình nghiên cứu - phát triển thuốc? Phát triển thuốc vốn là một quá trình rất lâu dài và tốn kém, đồng thời hưởng tới cá nhân hóa điều trị thay vì cách tiếp cận "một đơn thuốc cho tất cả mọi người.

Theo chia sẻ của PGS.TS. Phạm Thị Vân Anh, Giám đốc Trung tâm Dược lý - Dược lâm sàng. Trường Đại học Y - Hà Nội: “Để một thuốc mới ra đời cần sự tham gia của các nhà khoa học trên nhiều lĩnh vực, kéo dài từ 10 - 15 năm và tốn hàng tỷ đô-la với xác suất thành công cực kỳ thấp. Cuốn sách này là cẩm nang đầy đủ, cập nhật mô tả quá trình nghiên cứu - phát triển thuốc mới, kết nối với nguồn dữ liệu lớn thông qua AI, nhằm rút ngắn thời gian và tiết kiệm nguồn lực".

Cuốn sách bao gồm 13 chương chuyên sâu, từ lý thuyết như chuyển đổi ngành được với khoa học dữ liệu, Al và học máy; Al trong khám phá thuốc, Thử nghiệm lâm sàng được hỗ trợ bởi AI... đến các ứng dụng thực tiễn của học máy cho y học chính xác: An toàn thuốc và cảnh giác được dựa trên dữ liệu lớn. Đặc biệt, sách đề cập đến bằng chứng đời thực (RWE) và hồ sơ sức khỏe điện tử (EHR) - những yếu tố ngày càng được các cơ quan quân lý thuốc quan tâm.

PGS.TS. Phạm Thị Thúy Vân - Trưởng Khoa Dược lý - Dược lâm sàng Trường Đại học Dược, Hà Nội nhận xét: "Cuốn sách đề cập đến nhu cầu cấp bách cần thay đổi quy chế quản lý nhằm thích ứng với công nghệ mới - một nội dung hết sức thiết thực đối với công tác quản lý thuốc ở Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số sâu rộng".

Với ngôn ngữ dễ hiểu, hình minh họa trực quan và ví dụ thực tiễn, cuốn sách không chỉ dành cho chuyên gia công nghệ thông tin hay các nhà khoa học y - dược, mà còn phù hợp với các bác sỹ, dược sỹ, nhà hoạch định chính sách, quản lý y tế, sinh viên y - được, cũng như tất cả những ai quan tâm đến sự phát triển của y học hiện đại.

Cuốn sách với ngôn ngữ dễ hiểu, minh họa trực quan, phù hợp chuyên gia IT, nhà khoa học, bác sĩ, dược sĩ, quản lý y tế và sinh viên y dược.

Sự kiện ra mắt sách diễn ra trong dịp kỷ niệm Ngày Dược sỹ Thế giới (25/9), thể hiện sự tri ân và ghi nhận vai trò quan trọng của đội ngũ dược sỹ Việt Nam trong việc năng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân, tiên phong trong ứng dụng công nghệ hiện đại vào thực hành dược học.

Cuốn sách hứa hẹn mở ra cánh cửa đến tương lai, nơi công nghệ có thể được ứng dụng giúp nâng tầm khả năng của chúng ta trong việc chữa lành và bảo vệ sự sống, hướng tới một nền y học chính xác và nhân văn.