Trung Quốc đang tiến sát Mỹ trong cuộc đua AI
Mỹ vẫn đang dẫn đầu về số lượng mô hình AI nổi bật với 40 mô hình tiên phong, so với 15 của Trung Quốc và 3 của châu Âu. Tuy nhiên, Trung Quốc đang ngày càng bám đuổi sát hơn...
Năm mà ChatGPT bùng nổ trên toàn cầu, chỉ có hai công ty Mỹ - OpenAI và Google - có thể tự hào sở hữu trí tuệ nhân tạo (AI) tiên tiến hàng đầu. Nhưng ba năm sau, vào ngày 07/04/2025, AI không còn là cuộc đua song mã hay chỉ là chuyện của riêng nước Mỹ nữa. Một báo cáo mới được công bố bởi Viện AI Tập trung vào Con người (Institute for Human-Centered AI - HAI) của Đại học Stanford cho thấy lĩnh vực này đã trở nên đông đúc và cạnh tranh hơn bao giờ hết.
Báo cáo Chỉ số AI 2025 của Viện, tổng hợp dữ liệu và xu hướng về ngành công nghiệp AI, phác họa bức tranh của một cuộc đua toàn cầu ngày càng khốc liệt và không còn giới hạn, hướng tới trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) - loại AI vượt xa khả năng của con người.
OpenAI và Google vẫn dẫn đầu, nhưng Trung Quốc đang ngày càng bám sát
Báo cáo chỉ ra rằng OpenAI và Google vẫn đang "kẻ tám lạng, người nửa cân" trong nỗ lực xây dựng AI tiên tiến nhất. Tuy nhiên, nhiều công ty khác đang nhanh chóng thu hẹp khoảng cách. Tại Mỹ, các đối thủ đáng gờm bao gồm mô hình Llama mã nguồn mở của Meta, Anthropic - công ty do cựu nhân viên OpenAI thành lập, và xAI của Elon Musk.
Điều đáng chú ý nhất là theo bảng xếp hạng LMSYS - một tiêu chuẩn được sử dụng rộng rãi, mô hình mới nhất từ DeepSeek của Trung Quốc, R1, đứng gần sát với các mô hình hàng đầu của hai công ty AI Mỹ. Vanessa Parli, giám đốc nghiên cứu tại HAI, nhận định: "Điều này tạo ra một không gian đầy thú vị. Thật tốt khi các mô hình này không chỉ được phát triển bởi vài người ở Silicon Valley".
Giám đốc Parli nói thêm: "Các mô hình Trung Quốc đang bắt kịp hiệu suất của các mô hình Mỹ. Nhưng trên toàn cầu, những tay chơi mới đang xuất hiện trong lĩnh vực này". Sự ra mắt của DeepSeek-R1 vào tháng 1 đã gây sốc cho ngành công nghệ và thị trường chứng khoán Mỹ. Công ty này tuyên bố đã xây dựng mô hình với lượng tài nguyên tính toán ít hơn đáng kể so với các đối thủ Mỹ. Điều này càng bất ngờ hơn khi chính phủ Mỹ đã nhiều lần tìm cách hạn chế Trung Quốc tiếp cận các con chip cần thiết để phát triển AI tiên tiến.
Báo cáo của Stanford cho thấy AI Trung Quốc đang phát triển mạnh mẽ, với các mô hình từ các công ty Trung Quốc đạt điểm số tương đương với các đối thủ Mỹ trên bảng xếp hạng LMSYS. Trung Quốc cũng vượt Mỹ về số lượng bài báo nghiên cứu AI được công bố và số bằng sáng chế liên quan đến AI được đăng ký, dù báo cáo không đánh giá chất lượng của chúng.
Trong khi đó, Mỹ dẫn đầu về số lượng mô hình AI nổi bật với 40 mô hình tiên phong, so với 15 của Trung Quốc và 3 của châu Âu. Báo cáo cũng ghi nhận sự xuất hiện của các mô hình mạnh mẽ tại Trung Đông, Mỹ Latinh và Đông Nam Á, cho thấy công nghệ này đang ngày càng toàn cầu hóa.
Nghiên cứu chỉ ra rằng một số mô hình AI tốt nhất hiện nay là "mã nguồn mở có trọng số" (open weight), nghĩa là chúng có thể được tải xuống và tùy chỉnh miễn phí. Meta dẫn đầu xu hướng này với mô hình Llama, ra mắt lần đầu vào tháng 2/2023. Phiên bản mới nhất, Llama 4, vừa được công bố cuối tuần qua.
DeepSeek và Mistral - một công ty Pháp - cũng cung cấp các mô hình mã nguồn mở tiên tiến. Vào tháng 3, OpenAI tiết lộ kế hoạch phát hành một mô hình mã nguồn mở - mô hình đầu tiên kể từ GPT-2 - vào mùa hè này. Năm 2024, khoảng cách hiệu suất giữa các mô hình mã nguồn mở và mã nguồn đóng đã thu hẹp từ 8% xuống còn 1,7%, theo báo cáo. Dù vậy, 60,7% các mô hình tiên tiến vẫn là mã nguồn đóng.
AI không còn là cuộc đua song mã hay chỉ là chuyện của riêng nước Mỹ. Ảnh minh họa
Hiệu suất cao hơn, chi phí thấp hơn
Stanford ghi nhận ngành AI đã cải thiện đáng kể về hiệu suất, với phần cứng tăng hiệu quả 40% trong năm qua. Điều này giúp giảm chi phí truy vấn các mô hình AI và cho phép chạy các mô hình tương đối mạnh mẽ trên thiết bị cá nhân. Hiệu suất tăng cũng làm dấy lên suy đoán rằng các mô hình AI lớn nhất có thể cần ít GPU hơn để huấn luyện, dù hầu hết các nhà phát triển AI vẫn cho rằng họ cần nhiều tài nguyên tính toán hơn.
Báo cáo cho thấy các mô hình AI mới nhất được xây dựng bằng hàng chục nghìn tỷ token - đơn vị dữ liệu như từ trong câu - và hàng chục tỷ petaflops tính toán. Tuy nhiên, nghiên cứu cảnh báo nguồn dữ liệu huấn luyện từ internet sẽ cạn kiệt vào khoảng năm 2026-2032, thúc đẩy việc sử dụng dữ liệu tổng hợp do AI tạo ra.
Hiệu suất của các mô hình AI hàng đầu Trung quốc và Mỹ
Báo cáo vẽ nên bức tranh toàn cảnh về ảnh hưởng của AI. Nhu cầu lao động có kỹ năng học máy tăng vọt, và các cuộc khảo sát cho thấy ngày càng nhiều người lao động kỳ vọng công nghệ này sẽ thay đổi công việc của họ. Đầu tư tư nhân vào AI đạt kỷ lục 150,8 tỷ USD trong năm 2024, trong khi các chính phủ trên thế giới cũng cam kết hàng tỷ đô la cho lĩnh vực này. Tại Mỹ, luật pháp liên quan đến AI đã tăng gấp đôi kể từ năm 2022.
Ông Parli lưu ý rằng dù các công ty ngày càng kín tiếng về cách phát triển các mô hình AI tiên phong, nghiên cứu học thuật lại đang phát triển mạnh mẽ và cải thiện về chất lượng. Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ ra những vấn đề từ việc áp dụng AI rộng rãi, như sự gia tăng các sự cố liên quan đến hành vi sai lệch hoặc lạm dụng mô hình AI, cùng với nỗ lực nghiên cứu để làm cho chúng an toàn và đáng tin cậy hơn.
Về AGI, báo cáo nhấn mạnh một số mô hình AI đã vượt qua khả năng con người trên các bài kiểm tra kỹ năng cụ thể như phân loại hình ảnh, hiểu ngôn ngữ và suy luận toán học. Điều này một phần do các mô hình được thiết kế và tối ưu hóa cho các tiêu chuẩn này, nhưng nó cũng cho thấy tốc độ phát triển đáng kinh ngạc của công nghệ trong những năm gần đây.
Với sự tham gia của nhiều tay chơi mới từ khắp nơi trên thế giới, cuộc đua AI không chỉ là câu chuyện của hai gã khổng lồ Mỹ nữa. Nó đã trở thành một sân chơi toàn cầu, nơi cạnh tranh, sáng tạo và thách thức cùng tồn tại, hứa hẹn định hình tương lai công nghệ trong thập kỷ tới.
