Việt Nam sắp có Trung tâm nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân

Ngày 9/12, hội nghị Khoa học và công nghệ hạt nhân toàn quốc lần thứ 14 do Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam tổ chức theo hình thức trực tiếp và trực tuyến.

Hội nghị Khoa học và công nghệ hạt nhân toàn quốc (Vietnam Conference on Nuclear Science and Technology –VINANST) được tổ chức hai năm một lần, là sự kiện quan trọng trong hoạt động nghiên cứu, triển khai và ứng dụng của ngành Năng lượng nguyên tử Việt Nam. Hội nghị là nơi gặp gỡ và trao đổi các kết quả nghiên cứu, ứng dụng mới trong lĩnh vực khoa học và công nghệ hạt nhân của các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành trong và ngoài nước. Đặc biệt, hội nghị là cơ hội để các nghiên cứu viên trẻ trong nước có cơ hội giao lưu và trao đổi, trau dồi thêm kiến thức chuyên môn cũng như các kỹ năng thực tế khác.

Năm nay, do diễn biến phức tạp của dịch COVID-19, hội nghị Khoa học và công nghệ hạt nhân toàn quốc lần thứ 14 được tổ chức với quy mô lớn và tầm khu vực, thu hút được sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học, cán bộ quản lý, chuyên gia đến từ các quốc gia có nền khoa học và công nghệ hạt nhân tiên tiến.

Do diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid-19, hội nghị được tổ chức tại thành phố Đà Lạt hình thức kết hợp trực tiếp và trực tuyến.

Tại hội nghị, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, Trần Chí Thành nhấn mạnh: Hội nghị Khoa học và Công nghệ hạt nhân toàn quốc lần thứ 14 là một sự kiện khoa học quan trọng không chỉ đối với cộng đồng năng lượng nguyên tử Việt Nam, mà còn có ý nghĩa lớn đối với thúc đẩy nghiên cứu khoa học, phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử của đất nước trong bối cảnh Việt Nam đang tích cực thúc đẩy khoa học công nghệ, ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình.

Hội nghị Khoa học và công nghệ hạt nhân toàn quốc gồm nhiều phiên với các ban chuyên môn tập trung vào các nội dung như: Ứng dụng của phương pháp định hướng dữ liệu và trí tuệ nhân tạo trong kỹ thuật lò phản ứng hạt nhân; ứng dụng chùm nơtron của lò phản ứng nghiên cứu và một số kết quả tại lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt; Bằng chứng thực nghiệm về hiện thực vật lý của photon đơn năng trong giao thoa hai khe bất đối xứng, một bằng chứng thực nghiệm đồng thời quan sát được lưỡng tính đối ngẫu cả sóng và hạt sẽ dẫn đến nhu cầu phải xem xét lại cách giải thích cơ học lượng tử chính thống đương đại, cho thấy thí nghiệm hai khe bất đối xứng với một chùm laser có thể là một minh họa đơn giản nhất của lời giải "khe nào" để xác định có hay không khái niệm thực thể vật lý của hạt vi mô...

Trong lĩnh vực y tế, báo cáo của Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Ngọc Hà, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 về "Dược chất phóng xạ sử dụng trong y học hạt nhân tại Việt Nam: Hiện tại và triển vọng". Liên quan đến vấn đề này, cho thấy kế hoạch phát triển các ứng dụng năng lượng nguyên tử trong y tế của chính phủ, nhiều trung tâm cyclotron và PET/CT, SPECT/CT đang phát triển trên phạm vi cả nước. Báo cáo nhấn mạnh đến các đồng vị phóng xạ sử dụng trong y học hạt nhân được sản xuất từ các nguồn khác nhau như lò phản ứng hạt nhân, cyclotron và máy phát phóng xạ cũng như tình hình về dược chất phóng xạ (DCPX) ở trong nước. Hiện nay ở Việt Nam, ngoài các DCPX kinh điển như 131I, 99mTc, 18F-FDG thì có rất ít DCPX mới được sử dụng cũng như cấp phép lưu hành so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Điều này một phần do những đặc thù riêng của các DCPX khác biệt hoàn toàn so với các thuốc thông thường khác. Dựa trên các quy định hiện hành của Bộ Y tế, báo cáo đưa ra đề xuất có thể áp dụng các DCPX mới vào thực hành lâm sàng y học hạt nhân.

Đặc biệt, tại hội nghị, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Nhị Điền, Viện trưởng Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt cho biết về tình hình thực hiện dự án Trung tâm Nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân và đề xuất các hướng nghiên cứu, ứng dụng chính của Lò phản ứng nghiên cứu mới Đà Lạt.

PGS. TS Nguyễn Nhị Điền tại Hội thảo.

Theo đó, dự án Trung tâm Nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân với thiết bị chính là lò phản ứng nghiên cứu mới công suất 10 MWt được thực hiện trên cơ sở Hiệp định Liên Chính phủ giữa Việt Nam và Liên bang Nga. Dự án đã qua giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi (Pre-FS) và đang bắt đầu nghiên cứu khả thi (FS) gồm: Khảo sát kỹ thuật và đánh giá địa điểm đã được phê duyệt trong chủ trương đầu tư; Lập Báo cáo nghiên cứu khả thi (Báo cáo FS); Lập báo cáo đánh giá tác động môi trường, trên cơ sở đó lập Hồ sơ đề nghị phê duyệt địa điểm xây dựng Dự án Trung tâm Nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân để thực hiện trong giai đoạn 2022-2024...

Về lĩnh vực nghiên cứu vật lý lò phản ứng, TS Phạm Ngọc Sơn, Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt, cho biết nhiều ứng dụng chùm nơtron của lò phản ứng, trong đó có công nghệ sinh học, nghiên cứu vật liệu, thẩm định vật mẫu không phá hủy, tạo sản phẩm công nghệ mới. "Việc nghiên cứu ứng dụng chùm nơtron cũng nhằm giúp chuẩn bị kiến thức, tiếp cận công nghệ để xây dựng lò phản ứng mới của Việt Nam trong tương lai", TS Sơn nhấn mạnh. 

PGS. TS Lê Ngọc Hà, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, cho biết ứng dụng năng lượng nguyên tử được sử dụng trong lĩnh vực y tế, thể hiện ở các trung tâm cyclotron và PET/CT, SPECT/CT. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng việc sử dụng dược chất phóng xạ trong sử dụng trong y học hạt nhân tại Việt Nam. "Dược chất phóng xạ không chỉ hiệu quả trong chẩn đoán điều trị ung thư, còn giúp ứng dụng chẩn đoán điều trị tim mạch tâm thần kinh, bệnh Alzheimer", PGS Hà chia sẻ. Ông cũng dẫn nghiên cứu thị trường năm 2018 cho biết dự báo đến năm 2026, thị trường dược chất phóng xạ sẽ nhân lên gấp đôi, cho thấy nhu cầu cao trên thế giới cũng như trong nước.

Tại hội nghị, báo cáo của chuyên gia đến từ Mỹ, Nhật Bản cũng chia sẻ nhiều nghiên cứu, công nghệ mới triển vọng ứng dụng trong cuộc sống. GS Đinh Trúc Nam, Đại học Bang Bắc Carolina (NCSU), Mỹ giới thiệu ứng dụng của phương pháp định hướng dữ liệu và trí tuệ nhân tạo AI, học máy trong kỹ thuật lò phản ứng hạt nhân.

GS Hiroyoshi Sakurai, Giám đốc khoa học Viện Nghiên cứu Hóa Lý - RIKEN, Nhật Bản chia sẻ nghiên cứu với chùm tia đồng vị phóng xạ, các kết quả nghiên cứu, tính toán tương quan nơtron cho lò phản ứng. Theo GS Sakurai các nghiên cứu được ứng dụng phục vụ trong vật lý và kỹ thuật hạt nhân, phát hiện vi khuẩn hữu ích trong lĩnh vực y tế, chế tạo bán dẫn, vệ tinh, vũ trụ...

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Công Tạc khẳng định vai trò của năng lượng nguyên tử ứng dụng trong các lĩnh vực. Ông cho biết Việt Nam và thế giới đang đối diện với những thách thức lớn về vấn đề năng lượng, ô nhiễm môi trường và dịch bệnh. Về hướng đi tới, Thứ trưởng Tạc nhận định "ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình vẫn sẽ giúp Việt Nam phát triển kinh tế xã hội và khắc phục các thách thức hiện tại".

Hội nghị Khoa học và công nghệ hạt nhân toàn quốc lần thứ 14 diễn ra đến hết ngày 10/12/2021.

 Khôi Nguyên (T/h)