Xác định nhân tài khoa học và công nghệ: Không đặt nặng vấn đề bằng cấp
Bộ Khoa học và Công nghệ khẳng định, việc xác định nhân tài dựa trên kết quả cuối cùng, giá trị thực tiễn và tác động vào KT-XH, không đặt nặng vấn đề bằng cấp hoặc các thủ tục hành chính rườm rà.
Điểm nhấn trong thu hút, trọng dụng nhân tài
Hiện nay, đào tạo, thu hút và trọng dụng nhân tài, đặc biệt là nhân tài trẻ được xem là nhiệm vụ chiến lược và cấp bách trong quá trình hiện thực hóa mục tiêu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, hướng tới xây dựng một Việt Nam hùng cường.
Thực hiện Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (2025), có hiệu lực từ ngày 1/10/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ đang chủ trì xây dựng dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành. Dự thảo lần này được kỳ vọng tạo bước đột phá trong chính sách nhân lực, với những cơ chế mới mang tính linh hoạt, hội nhập quốc tế và thiết thực hơn.
Xác định nhân tài dựa trên kết quả cuối cùng mang lại và tác động kinh tế - xã hội thay vì bằng cấp. (Ảnh minh họa)
Nói về một số điểm nhấn trong việc thu hút, trọng dụng nhân tài, bà Nguyễn Thị Nga - Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài không chỉ khu trú trong dự thảo Nghị định mà được quy định tổng thể trong Luật KHCN&ĐMST và các Luật khác có liên quan.
Để việc thu hút, trọng dụng nhân tài thực sự đi vào cuộc sống, các chính sách tập trung vào ba nội dung chính: có nhiệm vụ cụ thể, có điều kiện làm việc phù hợp và được hưởng thành quả xứng đáng từ hoạt động KHCN&ĐMST. Bên cạnh đó, việc xác định nhân tài được dựa trên kết quả cuối cùng, giá trị thực tiễn và tác động vào KT-XH, không đặt nặng vấn đề bằng cấp hoặc các thủ tục hành chính rườm rà.
Thứ nhất, về nhiệm vụ: Nhà nước ưu tiên giao trực tiếp nhiệm vụ KHCN&ĐMST, đặc biệt là nhiệm vụ phát triển công nghệ cao, công nghệ chiến lược cho tổ chức, doanh nghiệp thu hút được nhân tài tham gia thực hiện.
Thứ hai, về điều kiện và môi trường làm việc: Nhà nước tập trung đầu tư xây dựng các phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia, chuyên ngành, trang bị đầy đủ trang thiết bị hiện đại phục vụ hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.
Dự thảo Nghị định mới trao quyền tự chủ cao hơn cho các tổ chức khoa học và công nghệ công lập. Điều này cho phép các đơn vị chủ động trong việc sử dụng nguồn thu để chi trả thu nhập tăng thêm, tạo ra các chính sách đãi ngộ linh hoạt, giúp thu hút và giữ chân nhân tài.
Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đã tạo hành lang pháp lý để chấp nhận rủi ro trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Các nhà khoa học, nếu tuân thủ đúng quy trình sẽ được miễn trách nhiệm hành chính, dân sự và hình sự nếu xảy ra thiệt hại, rủi ro trong quá trình thử ngiệm có kiểm soát. Điều này khuyến khích nhân tài trẻ dấn thân vào các lĩnh vực nghiên cứu mới, đột phá mà không lo ngại về rủi ro thất bại.
Thứ ba, về chính sách ưu đãi: Đối với chính sách ưu đãi về tài chính: Hưởng mức lương theo thỏa thuận với tổ chức sử dụng nhân tài đảm bảo tương xứng nhiệm vụ được giao; Nhà nước hỗ trợ 100% kinh phí cho các nhà khoa học khi thực hiện các hoạt động quan trọng như: Công bố kết quả nghiên cứu trên các tạp chí khoa học quốc tế uy tín; đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với các sáng chế, giống cây trồng, giải pháp hữu ích ở trong và ngoài nước; xuất bản sách chuyên khảo có giá trị khoa học cao; kinh phí tham dự hội thảo khoa học trong nước và quốc tế; kinh phí tổ chức hội thảo khoa học quốc tế chuyên ngành tại Việt Nam;
Được hưởng tối thiểu 30% lợi nhuận thu được từ việc cho thuê, bán, chuyển nhượng, chuyển giao quyền sử dụng, tự khai thác, sử dụng kết quả nhiệm vụ KHCN&ĐMST trong trường hợp nhân tài là tác giả của nhiệm vụ đó; Được miễn thuế TNCN đối với: thu nhập từ tiền lương, tiền công thực hiện nhiệm vụ KHCN&ĐMST; thu nhập từ quyền tác giả của nhiệm vụ KHCN&ĐMST khi kết quả nhiệm vụ được thương mại hóa.
Đối với chính sách ưu đãi phi tài chính: Được bố trí chỗ ở phù hợp; Được vinh danh, đề cử tặng các giải thưởng, danh hiệu về KHCN&ĐMST; Nếu là người nước ngoài: được miễn visa vào Việt Nam, được miễn giấy phép lao động.
Đối với chính sách an sinh xã hội: Được hỗ trợ về BHXH, BHYT; Con của nhân tài được ưu tiên xét tuyển vào cơ sở giáo dục công lập tại địa bàn cư trú.
Khác biệt giữa dự thảo Nghị định mới và Nghị định số 40
So sánh điểm khác biệt giữa dự thảo Nghị định mới và Nghị định số 40/2014/NĐ-CP về Quy định việc sử dụng, trọng dụng cá nhân hoạt động khoa học và công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, điểm khác biệt cơ bản trong việc thu hút và trọng dụng nhân tài như sau:
Về đối tượng áp dụng và cách tiếp cận: Nghị định 40/2014/NĐ-CP tập trung chủ yếu vào cá nhân hoạt động khoa học và công nghệ. Dự thảo Nghị định mới tiếp cận vấn đề theo hướng hệ thống hơn, vừa tập trung vào cá nhân vừa trao quyền tự chủ cho tổ chức khoa học và công nghệ công lập. Điều này giúp các tổ chức chủ động hơn trong việc tạo ra một môi trường làm việc hấp dẫn để thu hút nhân tài.
Về chính sách ưu đãi: Nghị định 40/2014/NĐ-CP chưa có quy định về cơ chế, chính sách đối với nhân tài. Trong khi đó, dự thảo Nghị định mới nêu rõ, nhân tài là đối tượng được quy định mới tại Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025. Dự thảo nghị định mới tập trung “Trực tiếp và nâng cao mức hỗ trợ tài chính” và “Khuyến khích khởi nghiệp và thương mại hóa".
Về tính linh hoạt, giải thiểu thủ tục hành chính: Nghị định 40/2014/NĐ-CP quy định mang tính hành chính, cứng nhắc hơn, tập trung vào việc xét duyệt theo tiêu chuẩn, điều kiện để trọng dụng. Trong khi đó, dự thảo Nghị định mới không quy định thủ tục hành chính, thể hiện tinh thần linh hoạt, hội nhập quốc tế hơn bằng cách trao quyền tự chủ cho tổ chức và hỗ trợ trực tiếp các hoạt động nghiên cứu. Dự thảo giúp tạo ra môi trường mở, năng động, giúp các đơn vị chủ động hơn trong thu hút, sử dụng và trọng dụng nhân tài theo nhu cầu thực tế, đồng thời cũng khuyến khích các nhà khoa học trẻ tiếp cận với xu hướng toàn cầu.
