Cần cơ chế thúc đẩy đầu tư vào điện rác

Một phần khu vực lò đốt rác của Nhà máy đốt rác phát điện Cần Thơ

Theo Chiến lược Phát triển năng lượng tái tạo đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, tỷ lệ xử lý chất thải rắn đô thị cho mục tiêu năng lượng dự kiến sẽ tăng lên 30% trong năm 2020 và xấp xỉ 70% vào năm 2030. Đến năm 2050, phần lớn chất thải rắn sinh hoạt đô thị sẽ được sử dụng cho mục đích sản xuất năng lượng.

Chính phủ Việt Nam và các bộ, ngành cũng đang khuyến khích các địa phương đủ điều kiện chuyển sang đốt rác phát điện.

Tại Cần Thơ, Nhà máy đốt rác phát điện Cần Thơ trong gần 1 năm đã xử lý khoảng 175.000 tấn rác thải sinh hoạt của thành phố, tạo ra 53,2 triệu kWh điện. Hiện nay, mỗi ngày, nhà máy xử lý từ 400 - 430 tấn rác, chiếm khoảng 70% lượng rác thải hàng ngày của Cần Thơ.

Theo ông Chen Wei, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Năng lượng Môi trường EB Cần Thơ - đơn vị quản lý vận hành Nhà máy đốt rác phát điện Cần Thơ, sau một năm vận hành đốt rác và phát điện ổn định, công ty quyết định thực hiện mục tiêu xử lý toàn bộ rác sinh hoạt của toàn thành phố, góp phần giúp Cần Thơ giảm áp lực từ các bãi rác đang chôn lấp.

Tuy nhiên, các chuyên gia và doanh nghiệp cho rằng, để xây dựng nhà máy xử lý rác phát điện với công nghệ hiện đại đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn từ doanh nghiệp. Song hiệu suất của các nhà máy điện rác khoảng 20 - 25%, kém hơn nhiều so với các nhà máy nhiệt điện khoảng 40 - 42%. Do công suất điện phát lên lưới quốc gia nhỏ nên thời gian thu hồi vốn của các dự án này thường kéo dài, từ 10 đến 20 năm. 

Trong khi đó, giá điện bán lên lưới cho loại hình dự án này được nhà nước ưu đãi là 10,05 cents/kWh, nhà đầu tư có lãi. Nhưng giá mua điện mới chỉ áp dụng đối với các dự án phát điện đốt chất thải rắn trực tiếp và đối với các dự án phát điện đốt khí thu hồi từ bãi chôn lấp chất thải. Các công nghệ mới trong lĩnh vực điện rác như: Khí hóa phát điện, đốt phát điện, lên men tạo khí biogas phát điện… lại có giá mua điện chưa được quy định rõ ràng, đầy đủ.

Theo ông Phạm Nguyên Hùng, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty PECC1 - Tập đoàn Điện lực Việt Nam, hiện doanh nghiệp còn gặp không ít rào cản về chính sách dù vốn và công nghệ đã sẵn sàng. Cùng với đó, tại Quyết định số 31/2014/QĐ-TTg ngày 5/5/2014 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án phát điện sử dụng chất thải rắn tại Việt Nam, có các quy định hỗ trợ về giá mua điện nhưng các dự án xử lý chất thải phải theo quy hoạch ngành điện. Hiện nay, do chưa có các hướng dẫn cụ thể thực hiện Luật Quy hoạch nên việc bổ sung các dự án vào Quy hoạch phát triển điện lực bị kéo dài, đình trệ. 

Cũng theo ông Hùng, doanh nghiệp khi muốn đầu tư xử lý rác tại Việt Nam đang gặp thủ tục đầu tư phức tạp, kéo dài. Chẳng hạn, đầu tư xử lý chất thải rắn sinh hoạt là loại hình đầu tư theo hình thức đối tác công - tư, thủ tục đầu tư cần thiết lựa chọn nhà đầu tư đã mất từ 1 đến 2 năm. Việc chậm triển khai còn do vướng các quy định, thủ tục đầu tư cần sự phê duyệt của các bộ, ngành Trung ương, phê duyệt đánh giá tác động môi trường, quy hoạch phát triển nguồn điện...

Ngoài những khó khăn trên, việc đầu tư nhà máy điện rác cũng yêu cầu hệ thống xử lý rác đồng bộ, khép kín, tránh gây ô nhiễm môi trường. Điều này khiến cho chi phí xây dựng cao; trong khi đó, chi phí vận hành lớn, phải bảo trì thường xuyên và tuổi thọ thiết bị ngắn hơn so với các dự án nhiệt điện đốt than….

Nghị quyết 55-NQ/TW về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 mới đây cũng đặt ra mục tiêu đối với điện sinh khối (cây cối, bã nông nghiệp, lâm nghiệp); rác thải, chất thải rắn; trong đó, khai thác tối đa nguồn điện sinh khối đồng phát (sử dụng động cơ nhiệt hoặc máy điện để đồng thời tạo ra cả điện và nhiệt hữu ích); tăng cường phát triển các nguồn điện từ rác thải đô thị, chất thải rắn và sinh khối.

Tuy nhiên theo các chuyên gia, cần phải có cơ chế cho điện rác để thu hút và thúc đẩy hơn nữa đầu tư trong lĩnh vực này.

Đại diện Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam cho rằng, mặc dù không còn mới, song điện rác vẫn đang là lĩnh vực đầu tư khá khiêm tốn ở Việt Nam so với điện mặt trời và điện gió. Vì thế, Việt Nam cần sớm có các cơ chế khuyến khích, cụ thể hơn về giá điện, các quy chuẩn hay các quy định về quản lý chất thải... để tăng thu hút nhà đầu tư.

Ông Phạm Nguyên Hùng, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty PECC1 cũng kiến nghị, Chính phủ cần chỉ đạo rà soát, sửa đổi các văn bản pháp luật, các quy trình, thủ tục còn vướng mắc giữa các quy định hiện hành về quản lý đầu tư xây dựng trong lĩnh vực quản lý chất thải sinh hoạt đô thị, đồng thời, cụ thể hóa chính sách ưu đãi đầu tư... nhằm hỗ trợ thúc đẩy loại hình điện rác phát triển.