Củng cố trách nhiệm của nền tảng số trong bảo vệ trẻ em trước tội phạm mạng

Nằm trong khuôn khổ Lễ mở ký Công ước Hà Nội, toạ đàm với chủ đề “Vai trò của nền tảng trực tuyến trong bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên trước tội phạm mạng” do Liên minh Niềm tin số phối hợp cùng với Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - Bộ Công an (Cục A05) tổ chức.

Thách thức mới từ tội phạm công nghệ cao

Theo Thiếu tướng Lê Xuân Minh, Cục trưởng Cục A05, sự phát triển nhanh của mạng xã hội và công nghệ trí tuệ nhân tạo đang khiến trẻ em trở thành nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất trên không gian mạng. Nhiều vụ việc cho thấy, tội phạm mạng đã lợi dụng các nền tảng trực tuyến để thu thập thông tin, làm quen, thao túng tâm lý và thực hiện hành vi xâm hại.

Báo cáo của Cục A05 cho thấy, trong năm 2024, Việt Nam ghi nhận hơn 380 vụ việc trẻ em bị xâm hại qua mạng, con số được đánh giá là đáng lo ngại và có xu hướng gia tăng.

Thiếu tướng Lê Xuân Minh, Cục trưởng Cục A05 phát biểu tại Toạ đàm. (Ảnh: vov.vn).

Đặc biệt, công nghệ trí tuệ nhân tạo đang bị tội phạm khai thác triệt để. Các đối tượng sử dụng AI để phân tích hành vi, nhận diện những tài khoản trẻ em có dấu hiệu cô lập hoặc yếu thế, từ đó tiếp cận bằng nhiều hình thức tinh vi như: Giả danh bạn bè, người nổi tiếng, nhà tuyển dụng hoặc sử dụng hình ảnh deepfake để uy hiếp.

Cùng với đó, nhiều nội dung xâm hại trẻ em được tạo bằng AI đang lan tràn trên môi trường trực tuyến, với mức tăng tới hơn 1.300% so với năm trước.

Nền tảng trực tuyến phải là “tuyến phòng thủ đầu tiên”

Tại Tọa đàm, các chuyên gia thống nhất rằng, nếu tội phạm mạng coi nền tảng trực tuyến là công cụ phạm tội, thì chính nền tảng phải trở thành tuyến phòng thủ chủ động. Trưởng ban Hợp tác Thực thi pháp luật Khu vực châu Á Thái Bình Dương Tập đoàn Meta - ông Rob Abrams cho biết, Tập đoàn đã triển khai các công cụ giới hạn tương tác của người lạ với người dùng dưới 18 tuổi, tăng cường tự động phát hiện hành vi bất thường và hợp tác với cơ quan chức năng trong xử lý các vụ việc. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận rằng, nỗ lực của một nền tảng là chưa đủ nếu thiếu cơ chế phối hợp xuyên biên giới và hành lang pháp lý rõ ràng tại từng quốc gia.

Phó trưởng đại diện Unicef tại Việt Nam - bà Michaela Bauer nhấn mạnh: Bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng không chỉ là ngăn ngừa nguy cơ, mà là trao cho các em năng lực số để tự bảo vệ mình. Việc giáo dục kỹ năng sử dụng mạng an toàn cần được lồng ghép trong chương trình học chính khóa, đi kèm các công cụ hỗ trợ phụ huynh giám sát và định hướng.

Hoàn thiện pháp lý và nâng cao năng lực xã hội số

Việt Nam đã ban hành Luật Trẻ em năm 2016, Luật An ninh mạng năm 2018 và Chiến lược quốc gia bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng giai đoạn 2021 - 2025, cùng với Tổng đài Quốc gia 111 tiếp nhận phản ánh. Tuy nhiên, các đại biểu cũng chỉ ra rằng, khung pháp lý hiện nay vẫn còn nhiều khoảng trống: chưa có cơ chế ràng buộc cụ thể đối với nền tảng xuyên biên giới, việc chia sẻ dữ liệu phục vụ điều tra còn hạn chế và năng lực kỹ năng số của học sinh, giáo viên, phụ huynh - đặc biệt tại vùng sâu, vùng xa.

Theo các chuyên gia pháp lý, trong thời gian tới, Việt Nam cần đẩy mạnh sửa đổi, bổ sung quy định để xác định rõ nghĩa vụ của nền tảng trực tuyến trong việc kiểm soát nội dung, lưu trữ dữ liệu, phối hợp cung cấp chứng cứ số và công khai các báo cáo định kỳ về bảo vệ trẻ em. Song song với đó là việc đầu tư hạ tầng công nghệ giám sát, tăng cường tuyên truyền kỹ năng nhận diện rủi ro mạng cho trẻ và cộng đồng.

Các đại biểu thảo luận tại Tọa đàm. (Ảnh: vov.vn).

Bảo vệ trẻ em - trách nhiệm không thể khoán trắng

Phiên Tọa đàm mang thông điệp rõ ràng: Trẻ em không thể tự mình an toàn trong thế giới số nếu thiếu sự chung tay của xã hội. Cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp công nghệ, nhà trường và gia đình cần hợp lực tạo dựng môi trường mạng nhân văn và minh bạch. Như Thiếu tướng Lê Xuân Minh khẳng định: Chúng tôi cam kết trong thế giới số, không ai bị bỏ lại phía sau và không ai phải đối mặt với nguy hiểm một mình.

Ở cấp độ quốc gia, điều này đòi hỏi sự nhất quán từ chính sách đến thực thi. Ở cấp độ doanh nghiệp, đó là trách nhiệm đạo đức và nghĩa vụ pháp lý. Và ở cấp độ cá nhân, mỗi người lớn cần trở thành “người bảo vệ số” - biết lắng nghe, hướng dẫn và đồng hành cùng trẻ trên hành trình trưởng thành an toàn trong kỷ nguyên công nghệ./.