‏Mảnh thiên thạch hiếm phát hiện trên mặt tối Mặt Trăng‏

‏Các mẫu vật mà tàu Thường Nga 6 (Chang’e-6) của Trung Quốc vừa mang về từ Mặt Trăng được kỳ vọng hé lộ những bí mật về sự hình thành của hệ mặt trời.‏

Nguồn: Xinhua/Alamy

‏Các mảnh vỡ này được tàu Thường Nga 6 của Trung Quốc thu thập và đưa về Trái Đất vào tháng 6 năm ngoái, có đặc điểm tương đồng với vật liệu từ các tiểu hành tinh cổ đại, thậm chí còn lớn hơn cả hệ mặt trời.

Phân tích thành phần hóa học của chúng có thể giúp xác định cách các tiểu hành tinh đã mang theo các hợp chất dễ bay hơi, bao gồm nước, đến những thiên thể như Trái Đất và Mặt Trăng.‏

‏“Sứ mệnh Thường Nga 6 vốn đã được giao nhiều câu hỏi lớn cần giải đáp, nhưng phát hiện này thậm chí còn nằm ngoài dự kiến”, ông Yuqi Qian, nhà khoa học tại Đại học Hồng Kông, người không tham gia trực tiếp vào nghiên cứu, cho biết. "Đây là một phát hiện thực sự bất ngờ và quan trọng".

Mảnh thiên thạch chứa khoáng vật olivin được tàu Thường Nga 6 thu thập từ vùng xa của Mặt Trăng. (Ảnh: Yi-Gang Xu).

Trước đây, các mẫu đá mang về từ Mặt Trăng đều lấy mẫu ở vùng gần, tức là phía hướng về Trái Đất, khu vực có ít hố va chạm hơn và từng trải qua hoạt động núi lửa mạnh mẽ.‏

‏Ngược lại, tàu Thường Nga 6 đã hạ cánh ở vùng xa của Mặt Trăng, trong Lưu vực Nam Cực - Aitken, hố va chạm lớn nhất và sâu nhất từng được biết đến, chiếm khoảng 1/4 diện tích bề mặt Mặt Trăng.‏

‏Một trong những mục tiêu chính của sứ mệnh này là tìm hiểu vì sao hai nửa của Mặt Trăng lại khác biệt rõ rệt về địa chất và cấu trúc như vậy.‏

‏Một mục tiêu quan trọng khác là khám phá chính lưu vực khổng lồ này, nơi được cho là hình thành sau một vụ va chạm với tiểu hành tinh cách đây khoảng 4 tỷ năm. Khu vực này có thể chứa các mảnh vỡ từ vụ va chạm cổ đại cùng đá từ lớp phủ của Mặt Trăng - phần nằm bên dưới lớp vỏ - bị đào lên trong quá trình đó.‏

‏Tuy nhiên, việc phát hiện ra các mảnh thiên thạch hiếm lại là một bất ngờ lớn. Ban đầu, các nhà khoa học cho rằng chúng có thể đến từ lớp phủ Mặt Trăng, nhưng phân tích hóa học chi tiết cho thấy điều ngược lại: Tỷ lệ sắt, mangan và kẽm không khớp với bất kỳ vật liệu nào có nguồn gốc từ Mặt Trăng, chứng tỏ chúng đến từ ngoài hành tinh này.‏

‏Vì vậy, nhóm đã chuyển sang kiểm tra tỷ lệ của ba đồng vị oxy trong các mẫu. Theo ông Mang Lin, một tác giả của bài báo, các tỷ lệ này "giống như dấu vân tay" và có thể cho biết mảnh vỡ đến từ loại thiên thể nào.‏

‏Kết quả cho thấy, dấu hiệu đồng vị của các mảnh vỡ này trùng khớp gần như hoàn hảo với hai tiểu hành tinh đá mà con người đã từng nghiên cứu là Ryugu và Bennu.

NASA đã lấy mẫu từ Bennu vào năm 2020, và cơ quan vũ trụ Nhật Bản đã thu thập các mảnh vỡ của Ryugu vào năm 2019. Cả hai tiểu hành tinh này đều chứa các hạt bụi có niên đại lớn hơn hệ mặt trời, cũng như các hợp chất dễ bay hơi quý giá như nước.‏

‏Phân tích các mảnh vỡ mới dường như đã xác nhận rằng chính loại tiểu hành tinh này đã mang một lượng nước và các hợp chất khác đáng kể đến Mặt Trăng.

Bằng cách nghiên cứu sâu hơn về thành phần hóa học của các mẫu vật, các nhà khoa học có thể xác định rõ hơn vai trò của những tảng đá vũ trụ này trong quá trình hình thành Trái Đất và Mặt Trăng.‏

‏Theo đồng tác giả Jintuan Wang, một nhà nghiên cứu tại GIG, phát hiện này đặc biệt thú vị vì loại thiên thạch này rất hiếm khi "sống sót" sau khi đâm vào Trái Đất, khiến cho các mẫu vật của chúng trở nên vô cùng quý giá.

‏Trưởng nhóm Yi-Gang Xu, cũng thuộc GIG, cho rằng việc phân tích thêm các mẫu vật từ sứ mệnh Thường Nga 6 có thể giúp xác định chính xác tuổi của các mảnh thiên thạch, qua đó làm rõ liệu tiểu hành tinh mẹ của chúng có phải chính là vật thể đã tạo ra Lưu vực Nam Cực - Aitken hay không./.