Nguyễn Thành Vinh - biểu tượng nhân lực khoa học Việt Nam trong không gian học thuật toàn cầu

Hành trình của GS, TS. Nguyễn Thành Vinh – cựu học sinh chuyên Lam Sơn, Á quân cuộc thi Đường lên đỉnh Olympia mùa đầu tiên, từ giảng đường phổ thông trong nước đến vị trí nhà khoa học có ảnh hưởng tại Australia là một trường hợp tiêu biểu, mang nhiều ý nghĩa đối với câu chuyện phát triển nhân lực khoa học Việt Nam trong thời đại hội nhập.

Trong lịch sử giáo dục Việt Nam hiện đại, Trường THPT chuyên Lam Sơn (Thanh Hóa) không chỉ là một cơ sở đào tạo học sinh giỏi, mà đã trở thành biểu tượng của truyền thống hiếu học, của khát vọng vươn lên bằng tri thức và của tinh thần tự học bền bỉ của con người xứ Thanh. Từ mái trường ấy, nhiều thế hệ học sinh đã bước ra những không gian học thuật rộng lớn hơn, góp phần khẳng định trí tuệ và bản lĩnh Việt Nam trên các diễn đàn khu vực và quốc tế.

Trong dòng chảy đó, hành trình của GS, TS. Nguyễn Thành Vinh – cựu học sinh chuyên Lam Sơn, Á quân cuộc thi Đường lên đỉnh Olympia mùa đầu tiên, từ giảng đường phổ thông trong nước đến vị trí nhà khoa học có ảnh hưởng tại Australia là một trường hợp tiêu biểu, mang nhiều ý nghĩa đối với câu chuyện phát triển nhân lực khoa học Việt Nam trong thời đại hội nhập.

Nguyễn Thành Vinh là Á quân Olympia mùa đầu tiên (Ảnh kenh14)

Trong bối cảnh toàn cầu hóa tri thức diễn ra ngày càng sâu rộng, cạnh tranh về nguồn nhân lực chất lượng cao đã trở thành một trong những yếu tố quyết định vị thế và năng lực phát triển của mỗi quốc gia. Những trí thức Việt Nam khẳng định được uy tín và ảnh hưởng trong cộng đồng khoa học quốc tế không chỉ là niềm tự hào cá nhân, mà còn là thước đo quan trọng phản ánh chất lượng đào tạo, khả năng hội nhập và tầm nhìn chiến lược về phát triển con người. Việc GS,TS. Nguyễn Thành Vinh được The Australian vinh danh là nhà nghiên cứu có ảnh hưởng nhất Australia trong chuyên ngành Hóa học hữu cơ vì thế không chỉ là một dấu mốc cá nhân, mà còn gợi mở nhiều suy ngẫm sâu sắc về con đường xây dựng và phát triển nhân lực Việt Nam trong kỷ nguyên tri thức.

The Australian, nhật báo có ảnh hưởng hàng đầu tại Australia, mới đây đã công bố ấn bản thường niên “2026 Research Magazine”, trong đó xếp hạng các trường đại học và nhà khoa học có ảnh hưởng nhất, dựa trên số lượt trích dẫn các công trình nghiên cứu được công bố trên hơn 20 tạp chí khoa học uy tín trong vòng 5 năm gần nhất, sử dụng dữ liệu từ Google Scholar. Việc ấn bản mang tên năm 2026, dù được công bố vào cuối năm 2025, là thông lệ quốc tế phổ biến nhằm định danh chu kỳ ảnh hưởng nghiên cứu của năm tiếp theo. Trong danh sách này, Nguyễn Thành Vinh được đánh giá là nhà nghiên cứu có ảnh hưởng nhất tại Australia ở chuyên ngành Hóa học hữu cơ, thuộc lĩnh vực Khoa học Hóa học và Vật liệu.

Hiện nay, Nguyễn Thành Vinh là Giáo sư, Tiến sĩ (Associate Professor) tại Đại học New South Wales (UNSW) (Ảnh Cafef)

Hiện nay, Nguyễn Thành Vinh là Giáo sư, Tiến sĩ (Associate Professor) tại Đại học New South Wales (UNSW), một trong những cơ sở giáo dục đại học hàng đầu thế giới. Tại đây, ông không chỉ tham gia giảng dạy mà còn là trưởng nhóm nghiên cứu độc lập, trực tiếp dẫn dắt các nghiên cứu sinh tiến sĩ, postdoc (nghiên cứu sau tiến sĩ) và học viên cao học đến từ nhiều quốc gia.

Các hướng nghiên cứu của ông tập trung vào xúc tác hữu cơ, hoạt hóa cation thơm, tổng hợp hợp chất tự nhiên và các phân tử có hoạt tính sinh học, tổng hợp không đối xứng và hóa học dược phẩm, những lĩnh vực có ý nghĩa nền tảng đối với sự phát triển của công nghiệp dược, vật liệu mới và công nghệ sinh học hiện đại.

Con đường học thuật của Nguyễn Thành Vinh cho thấy một quá trình phát triển nhân lực khoa học bền bỉ, nghiêm túc và có chiều sâu. Xuất thân từ Trường THPT chuyên Lam Sơn (Thanh Hóa), năm 2000 ông trở thành Á quân cuộc thi Đường lên đỉnh Olympia mùa đầu tiên, đồng thời là thành viên đội tuyển Việt Nam tham dự Olympic Hóa học quốc tế và giành huy chương bạc.

Sau đó, ông theo học ngành Hóa công nghiệp tại Đại học New South Wales, tiếp tục hoàn thành chương trình Tiến sĩ Hóa hữu cơ tại Đại học Quốc gia Australia (ANU). Không dừng lại ở đó, ông còn có thời gian nghiên cứu sau Tiến sĩ tại Đức với học bổng Alexander von Humboldt, một trong những học bổng nghiên cứu danh giá nhất thế giới. Từ năm 2015, ông chính thức giảng dạy và nghiên cứu tại UNSW, từng bước khẳng định vị thế trong cộng đồng khoa học quốc tế.

Điều đáng chú ý là những thành tựu của Nguyễn Thành Vinh không chỉ được đo bằng số lượng bài báo hay chỉ số trích dẫn, mà còn thể hiện qua uy tín học thuật. Ông thường xuyên được mời làm phản biện cho nhiều tạp chí khoa học hàng đầu trong lĩnh vực hóa học, tham gia trực tiếp vào quá trình thẩm định và sàng lọc các công trình nghiên cứu có giá trị khoa học cao. Nhiều công bố của nhóm nghiên cứu do ông dẫn dắt được cộng đồng khoa học quốc tế trích dẫn rộng rãi, cho thấy tác động thực chất và bền vững đối với sự phát triển của chuyên ngành Hóa học hữu cơ.

Từ góc độ phát triển nhân lực, trường hợp Nguyễn Thành Vinh gợi mở một vấn đề mang tính cốt lõi: Nhân lực khoa học chất lượng cao không thể hình thành trong thời gian ngắn, càng không thể dựa vào phong trào hay thành tích nhất thời. Đó là kết quả của một quá trình tích lũy lâu dài, bắt đầu từ nền tảng giáo dục phổ thông vững chắc, tiếp nối bằng đào tạo đại học và sau đại học chuẩn mực, trong một hệ sinh thái nghiên cứu chuyên nghiệp và cạnh tranh. Ở Nguyễn Thành Vinh, có thể thấy rõ sự kết hợp hài hòa giữa tư duy khoa học sắc bén, tinh thần lao động bền bỉ, kỷ luật học thuật nghiêm ngặt và khả năng thích nghi trong môi trường khoa học quốc tế đầy thách thức.

Một điểm nổi bật khác trong hành trình của ông là triết lý đào tạo và phát triển con người. Nguyễn Thành Vinh từng nhấn mạnh rằng, đối với một nhà khoa học, thành quả lớn nhất không chỉ nằm ở các công trình nghiên cứu hay chỉ số trích dẫn, mà là đào tạo được những thế hệ trẻ có tư duy độc lập, trung thực khoa học và đủ năng lực tiếp nối con đường nghiên cứu. Trong bối cảnh khoa học hiện đại ngày càng mang tính liên ngành, toàn cầu và chịu áp lực thương mại hóa, quan điểm này càng cho thấy chiều sâu nhân văn và tầm nhìn dài hạn của một nhà khoa học chân chính. Từ câu chuyện cá nhân, có thể nhìn rộng ra bức tranh chung của nhân lực Việt Nam trong thời kỳ hội nhập. Việt Nam không thiếu những học sinh, sinh viên thông minh, có năng lực tư duy và khát vọng vươn lên. Tuy nhiên, thách thức lớn đặt ra là làm thế nào để tạo dựng được các cơ chế, chính sách và môi trường đủ tốt để những tài năng ấy được nuôi dưỡng, phát triển và phát huy tối đa tiềm năng. Trường hợp của Nguyễn Thành Vinh cho thấy, khi được trao cơ hội tiếp cận môi trường học thuật chuẩn mực, người Việt Nam hoàn toàn có thể đứng trong hàng ngũ tinh hoa của khoa học thế giới, không chỉ với vai trò người tham gia, mà còn với tư cách người dẫn dắt và tạo ảnh hưởng.

Ở góc độ chính sách, những thành tựu của các trí thức Việt Nam ở nước ngoài, trong đó có GS,TS. Nguyễn Thành Vinh, cũng đặt ra yêu cầu ngày càng rõ nét đối với chiến lược thu hút, trọng dụng và kết nối người tài của Việt Nam. Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương quan trọng nhằm xây dựng đội ngũ trí thức và nhân lực chất lượng cao, coi đây là một trong những động lực then chốt cho phát triển nhanh và bền vững đất nước.

Các chính sách về thu hút chuyên gia, nhà khoa học người Việt Nam ở nước ngoài; tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động nghiên cứu, chuyển giao tri thức; cũng như mở rộng không gian đổi mới sáng tạo trong nước đang từng bước được hoàn thiện. Dù quá trình triển khai còn không ít thách thức, định hướng nhất quán coi con người là trung tâm, là chủ thể và là mục tiêu của phát triển đã và đang tạo nền tảng quan trọng để Việt Nam kết nối hiệu quả hơn với nguồn lực trí thức toàn cầu.

Nhân lực Việt Nam, nếu được phát hiện đúng, bồi dưỡng đúng và trao cơ hội phát triển trong môi trường phù hợp, hoàn toàn có thể đứng trong hàng ngũ những nhà khoa học có ảnh hưởng trên thế giới (Ảnh kenh14)