'Nhận diện văn hóa trong không gian số': Hành trình kiến tạo bản sắc dân tộc trong kỷ nguyên số

Cuốn sách chuyên khảo "Nhận diện văn hóa trong không gian số", do PGS.TS. Vũ Trọng Lâm và TS. Nguyễn Việt Lâm đồng chủ biên, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật ấn hành, là công trình khoa học sâu sắc, kết tinh giữa lý luận và thực tiễn. Đây là một đề tài khá mới, chưa có nhiều nghiên cứu sâu. Các tác giả không chỉ làm rõ bản chất, đặc điểm và xu hướng vận động của văn hóa trong môi trường số, mà còn mở ra những định hướng chiến lược cho việc xây dựng không gian văn hóa số của Việt Nam, để bản sắc dân tộc luôn luôn được bảo tồn và phát huy giữa dòng chảy số hóa toàn cầu.

Văn hóa vốn là toàn bộ những giá trị vật thể và phi vật thể do con người sáng tạo ra, phản ánh các giá trị cốt lõi, mang đậm bản sắc dân tộc, góp phần phân biệt các cộng đồng khác nhau và làm nên sự đa dạng của thế giới. Trong suốt tiến trình cách mạng, Đảng ta luôn nhất quán khẳng định: "Văn hóa là hồn cốt của dân tộc", là nền tảng tinh thần của xã hội, là sức mạnh nội sinh và là động lực to lớn trong sự nghiệp phát triển đất nước cũng như bảo vệ Tổ quốc. Văn hóa có vai trò điều tiết sự vận động của xã hội, nâng tầm trí tuệ, tri thức của con người và dẫn dắt tiến trình phát triển bền vững của quốc gia.

Ngày nay, dưới tác động của toàn cầu hóa và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, chuyển đổi số đang làm thay đổi căn bản cách con người sống, làm việc, tương tác, đồng thời tạo ra một không gian văn hóa mới - không gian số. Đây không chỉ là môi trường công nghệ, mà còn là nơi hình thành những quy tắc ứng xử mới, lối sống mới, sáng tạo mới, giá trị mới bên cạnh việc tiếp biến và tái định nghĩa các giá trị truyền thống. Trong bối cảnh đó, xây dựng văn hóa số và môi trường văn hóa số không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu cấp thiết mang tầm chiến lược, nhằm định vị và lan tỏa sức mạnh mềm văn hóa Việt Nam trên không gian văn hóa quốc tế.

"Nhận diện văn hóa trong không gian số" là một trong những công trình đầu tiên tại Việt Nam tiếp cận một cách có hệ thống và chuyên sâu về văn hóa trong môi trường số. Với phương pháp nghiên cứu liên ngành, các tác giả đã cung cấp những lý giải thuyết phục về khái niệm, đặc trưng, vai trò và nội dung của văn hóa số, cũng như những thách thức đặt ra trong quá trình phát triển. Cuốn sách đặc biệt đi sâu phân tích hiện trạng tại Việt Nam, trong đó nêu bật các vấn đề như: nguy cơ lệch chuẩn trong ứng xử trên mạng xã hội, sự mai một của giá trị truyền thống, và ảnh hưởng của các trào lưu văn hóa ngoại lai đến giới trẻ và cộng đồng.

Một nội dung đặc sắc khác của cuốn sách là việc khảo cứu chính sách văn hóa số của nhiều quốc gia như Liên minh châu Âu, Anh, Tây Ban Nha cùng một số nước tiêu biểu khác, từ đó cung cấp những góc nhìn toàn cảnh, đa dạng, nhiều chiều và mang tính gợi mở cho Việt Nam trong quá trình hoạch định chính sách. Không dừng lại ở việc mô tả, các tác giả đã khéo léo đặt vấn đề văn hóa số trong mối liên hệ với tư tưởng Hồ Chí Minh, với đường lối văn hóa của Đảng và Nhà nước, nhấn mạnh sự kết nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa bản sắc dân tộc và hội nhập quốc tế.

Đặc biệt, chương cuối được dành để phân tích thực trạng và triển vọng phát triển văn hóa số tại Việt Nam, đồng thời đề xuất nhiều nhóm giải pháp cụ thể, từ xây dựng thể chế, phát triển nguồn nhân lực, đổi mới công tác tuyên truyền, đến việc hình thành hệ giá trị văn hóa mới trong không gian mạng. Những đề xuất này thực sự có giá trị cho các nhà hoạch định chính sách, cán bộ văn hóa, giới truyền thông, giáo dục, cũng như bất kỳ ai quan tâm đến văn hóa dân tộc và đang nỗ lực tạo dựng một không gian số nhân văn, an toàn và đậm đà bản sắc Việt.

Không chỉ là một công trình nghiên cứu chuyên sâu, Nhận diện văn hóa trong không gian số còn là tài liệu có tính ứng dụng cao trong thực tiễn, góp phần lan tỏa những giá trị văn hóa cốt lõi, nâng cao nhận thức xã hội và thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên số hóa.