Những chính sách mới của Mỹ trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử

Ngày 23/5/2025, Tổng thống Donald Trump đã ký 4 sắc lệnh hành pháp liên quan đến phát triển năng lượng nguyên tử của Mỹ.

Cụ thể, 4 Sắc lệnh bao gồm: Sắc lệnh yêu cầu cải cách Ủy ban Quản lý Hạt nhân (Ordering the Reform of the Nuclear Regulatory Commission); Sắc lệnh cải cách việc kiểm tra lò phản ứng hạt nhân tại Bộ Năng lượng (Reforming Nuclear Reactor Testing at the Department of Energy); Sắc lệnh triển khai công nghệ lò phản ứng hạt nhân tiên tiến phục vụ an ninh quốc gia (Deploying Advanced Nuclear Reactor Technologies for National Security); Sắc lệnh tái tạo cơ sở công nghiệp hạt nhân (Reinvigorating the Nuclear Industrial Base).

Việc ban hành 4 Sắc lệnh cho thấy những thay đổi lớn về chính sách năng lượng hạt nhân của Mỹ nhằm mục tiêu tăng cường công suất năng lượng hạt nhân của Mỹ lên mức 400 GW vào năm 2050 (tăng gấp 4 lần), đồng thời củng cố cơ sở hạ tầng, chuỗi cung ứng nguyên liệu hạt nhân và triển khai thử nghiệm các lò phản ứng mới trong thời gian tới.

Lò phản ứng và tháp giải nhiệt của Đơn vị 3 tại nhà máy điện hạt nhân Plant Vogtle của công ty điện Georgia ở Waynesboro, Georgia (Mỹ) (Ảnh: AP)

Các biện pháp chính bao gồm:

- Cải cách Ủy ban Quản lý Hạt nhân Mỹ (NRC): Mục đích là đẩy nhanh việc triển khai các lò phản ứng hạt nhân, yêu cầu NRC tiến hành tái tổ chức.

- Hợp lý hóa quy trình cấp phép và xây dựng các lò phản ứng mới, đặc biệt là các lò phản ứng tiên tiến:

- Hỗ trợ triển khai các lò phản ứng của Mỹ ở nước ngoài:

Một số nội dung nổi bật trong các chính sách mới như:

Sắc lệnh cải cách Ủy ban Quản lý Hạt nhân (NRC)

Mục tiêu của Sắc lệnh này là đẩy nhanh việc triển khai các lò phản ứng hạt nhân, yêu cầu Uỷ ban NRC tiến hành tái tổ chức, đồng thời xem xét lại và soạn thảo các quy định mới về cấp phép cho các lò phản ứng hạt nhân theo hướng mở rộng quy mô, đơn giản hóa quy trình mà vẫn đảm bảo an toàn.

Quy định mới sẽ cho phép ban hành quyết định phê duyệt lò phản ứng trong vòng 18 tháng, giảm gánh nặng trong quy trình giám sát lò phản ứng, sửa đổi đánh giá an ninh an toàn của các lò phản ứng theo hướng tập trung vào các rủi ro thực tế.

Sắc lệnh cải cách quy trình kiểm tra lò phản ứng hạt nhân tại Bộ Năng lượng

Mục tiêu là tăng cường vai trò của Bộ Năng lượng trong việc triển khai các lò phản ứng, đồng thời giảm bớt vai trò của Uỷ ban NRC. Cụ thể, tất cả các lò phản ứng đã được Bộ Năng lượng phê duyệt đủ tiêu chuẩn sẽ phải được Uỷ ban NRC xét duyệt theo cơ chế miễn trừ giấy phép.

Sắc lệnh cũng yêu cầu Bộ Năng lượng tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển các lò phản ứng thử nghiệm ở cả trong và ngoài các phòng thí nghiệm quốc gia. Như thiết lập một chương trình thí nghiệm bên ngoài các phòng thí nghiệm quốc gia và phải phê duyệt ít nhất 3 lò phản ứng đưa vào hoạt động trước ngày 4/7/2026.

Sắc lệnh triển khai công nghệ lò phản ứng tiên tiến phục vụ an ninh quốc gia

Sắc lệnh này thúc đẩy triển khai các công nghệ hạt nhân mới phục vụ nhu cầu của Bộ Quốc phòng và tạo điều kiện xuất khẩu công nghệ hạt nhân do Mỹ phát triển.

Sắc lệnh yêu cầu Bộ Quốc phòng xây dựng kế hoạch sử dụng năng lượng hạt nhân, đồng thời triển khai ít nhất 1 lò phản ứng tại một cơ sở quân sự trong nước trước ngày 30/9/2028.

Sắc lệnh yêu cầu Bộ Năng lượng xác định các trung tâm dữ liệu (TTDL) AI do Bộ Năng lượng vận hành hoặc tham gia vận hành và hạ tầng lưới điện liên quan là cơ sở quốc phòng quan trọng, yêu cầu triển khai lò phản ứng đầu tiên tại một địa điểm của Bộ Năng lượng chậm nhất vào tháng 11/2027.

Sắc lệnh cũng yêu cầu Bộ Năng lượng xác định lượng nhiên liệu hạt nhân trong kho dự trữ, giải phóng ít nhất 20 tấn nhiên liệu làm giàu thấp để sử dụng cho khu vực tư nhân nhằm mục đích cung cấp năng lượng cho các trung tâm AI.

Đồng thời, yêu cầu Bộ Năng lượng và Bộ Quốc phòng xác định vị trí, phê duyệt và cho phép xây dựng, vận hành các công nghệ tái chế nhiên liệu hạt nhân.

Đối với xuất khẩu, Sắc lệnh yêu cầu Bộ Ngoại giao thiết lập ít nhất 20 thỏa thuận mới với các đối tác và đàm phán lại các thỏa thuận sắp hết hạn để tạo điều kiện xuất khẩu công nghệ hạt nhân ra nước ngoài, chỉ đạo tất cả các cơ quan có thẩm quyền nhanh tróng phê duyệt xuất khẩu, tài trợ phát triển các công nghệ hạt nhân của Mỹ tại nước ngoài thông qua Tập đoàn Phát triển Tài chính Quốc tế Mỹ (the US International Development Finance Corporation), Cơ quan Thương mại và Phát triển Mỹ (US Trade and Development Agency) và Ngân hàng Xuất Nhập khẩu (Export-Import Bank).

Sắc lệnh tái tạo cơ sở công nghiệp hạt nhân

Sắc lệnh này có mục tiêu là cải thiện cơ sở hạ tầng và chuỗi cung ứng nhiên liệu hạt nhân trong nước, như làm giàu uranium và tái chế, xử lý chất thải hạt nhân, tiếp tục tài trợ cho các nhà máy điện hạt nhân và phát triển lực lượng lao động.

Sắc lệnh yêu cầu các Bộ (Năng lượng, Quốc Phòng, Giao thông vận tải) và Văn phòng Quản lý và Ngân sách OMB phải báo cáo tổng thể trước ngày 18/01/2026 về lập kế hoạch và phát triển các cơ sở tái chế, xử lý nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng, mở rộng năng lực chuyển đổi và làm giàu uranium nội địa.

Sắc lệnh cũng yêu cầu Bộ Năng lượng ưu tiên xây dựng 10 lò phản ứng hạt nhân mới vào năm 2030, đồng thời nghiên cứu tái khởi động hoặc sử dụng lại các lò phản ứng đã đóng cửa; chỉ đạo ưu tiên các chương trình giáo dục đào tạo về hạt nhân và các chương trình học nghề, tăng khả năng tiếp cận các phòng thí nghiệm quốc gia cho sinh viên ngành kỹ thuật hạt nhân và các ngành liên quan./.