Phát triển nhanh nhất Đông Nam Á, Việt Nam cần làm gì để thị trường thương mại điện tử bền vững?

Việt Nam và Thái Lan đã nổi lên là 2 thị trường thương mại điện tử phát triển nhanh nhất ở Đông Nam Á. Báo cáo nêu bật việc Việt Nam vượt qua Philippines để trở thành thị trường thương mại điện tử lớn thứ ba trong khu vực. Tuy nhiên, tương phản với sự tăng trưởng nhanh về quy mô là tính không bền vững...

Thương mại điện tử Việt Nam phát triển nhanh nhất Đông Nam Á

Báo cáo thương mại điện tử Đông Nam Á của tổ chức OpenGov Asia vừa công bố gần đây cho biết, Việt Nam và Thái Lan đã nổi lên là 2 thị trường thương mại điện tử phát triển nhanh nhất ở Đông Nam Á. Báo cáo nêu bật việc Việt Nam vượt qua Philippines để trở thành thị trường thương mại điện tử lớn thứ ba trong khu vực.

Năm 2023, tổng giá trị hàng hóa (GMV) của 8 nền tảng thương mại điện tử hàng đầu Đông Nam Á đạt 114,6 tỷ USD, tăng 15% so với cùng kỳ năm ngoái. Bất chấp những thách thức kinh tế vĩ mô, lĩnh vực thương mại điện tử Đông Nam Á vẫn chứng tỏ sự tăng trưởng liên tục, với GMV năm nay được dự đoán sẽ tăng gấp đôi so với năm 2020.

Việt Nam và Thái Lan dẫn đầu quỹ đạo tăng trưởng, với GMV lần lượt tăng 52,9% và 34,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Thị trường thương mại điện tử Việt Nam có tốc độ tăng trưởng ổn định, đạt tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm từ 16 - 30% trong 4 năm qua, cao nhất thế giới.

Còn theo thống kê của nền tảng số liệu thương mại điện tử Metric, trong quý II⁄2024 ước tổng doanh thu trên 5 sàn thương mại điện tử bán lẻ trực tuyến lớn nhất Việt Nam gồm: Shopee, Lazada, Tiki, Sendo, Tiktokshop đạt khoảng 85.000 tỷ đồng, tăng 78% so với cùng kỳ năm 2024. Tính chung 6 tháng đầu năm 2024, tổng doanh thu trên 5 sàn ước đạt 156 nghìn tỷ đồng, tăng 78% so với cùng kỳ năm 2023.

Trong quý I/2024 doanh thu bán lẻ trên 5 sàn thương mại điện tử này đạt 71.200 tỷ đồng (chưa bao gồm doanh thu từ các phiên livestream), tăng 78,6 % so với quý I/2023. Con số tăng trưởng này cũng vượt xa so với dự báo doanh thu thị trường thương mại điện tử Việt Nam năm 2024 sẽ chỉ tăng khoảng 35% so với năm 2023.

Đánh giá về bức tranh thương mại điện tử, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, thời gian qua, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách, quy định để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số cũng như đồng hành trong hành trình ứng dụng thương mại điện tử và vươn ra thị trường quốc tế.

Cụ thể, Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2021-2025 đã được Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 645/QĐ-TTg ngày 15-5-2020 về việc đẩy mạnh ứng dụng thương mại điện tử hỗ trợ các ngành hàng xuất khẩu chủ lực là một trong những nội dung quan trọng. Cùng đó là Quyết định 1415/QĐ-TTg ngày 14-11-2022 của Thủ tướng Chính phủ về Đề án “Thúc đẩy doanh nghiệp Việt Nam tham gia trực tiếp các mạng phân phối nước ngoài đến năm 2030” khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam tham gia chuỗi sản xuất, cung ứng và phân phối hàng hóa toàn cầu, khai thác tối đa lợi thế cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu; hỗ trợ doanh nghiệp tham gia xuất khẩu trực tuyến là một giải pháp cốt lõi.

Để thực hiện các Nghị quyết, Quyết định của Chính phủ, Bộ Công Thương giao Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số thực hiện nhiệm vụ triển khai Đề án xây dựng sàn thương mại điện tử hợp nhất 63 tỉnh, thành. Đặc biệt, từ chủ trương và chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công Thương đã thực hiện hàng loạt chương trình hỗ trợ doanh nghiệp thúc đẩy kinh doanh trên thương mại điện tử.

Nhờ vậy, mô hình thương mại điện tử ngày càng đổi mới, các chuỗi cung ứng truyền thống với sự hỗ trợ của sức mạnh lan tỏa của số hóa và công nghệ thông tin đã góp phần đẩy mạnh phát triển thị trường trong nước và thúc đẩy xuất khẩu.

Phát triển thương mại điện tử ở Việt Nam đã bền vững?

Đánh giá về quá trình phát triển này, Hiệp hội Thương mại điện tử cho rằng, sự tăng trưởng của thương mại điện tử năm 2023 gắn liền với sự phát triển cả về quy mô và chất lượng của dịch vụ hoàn tất đơn hàng và giao hàng chặng cuối.

Năm 2023 nhiều doanh nghiệp đã đầu tư khá lớn, ứng dụng công nghệ cao vào các trung tâm hoàn tất đơn hàng. Xuất hiện mô hình trung tâm hoàn tất đơn hàng quy mô vừa chuyên phục vụ nhóm khách hàng nhỏ lẻ tại trung tâm các thành phố lớnnhư Fulfillment Hub của Swifthub hoặc N&H Logistics tại TP. Hồ Chí Minh.

Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cho rằng những xu thế này sẽ thúc đẩy ḍich vụ hoàn tất đơn hàng ngày càng phát triển trong những năm tới. Hai nền tảng thương mại điện tử hàng đầu tại Việt Nam đã khai trương trung tâm phân loại hàng hoá công nghệ cao.

Thị trường giao hàng chặng cuối của Việt Nam trở nên sôi động hơn với sự tham gia của nhiều doanh nghiệp. Theo báo cáo của Allied Market Research, thị trường dịch vụ chuyển phát nhanh Việt Nam đạt giá trị 0,71 tỷ USD vào năm 2021 và ước tính sẽ tăng lên mức 4,88 tỷ USD vào năm 2030, đạt tốc độ tăng trưởng kép hàng năm 24,1% trong giai đoạn 2022- 2030.

Ngoài ra, xu hướng doanh nghiệp chuyển phát nhanh nước ngoài đầu tư trực tiếp tăng lên rõ rệt. Thị trường giao hàng chặng cuối chứng kiến mức độ cạnh tranh cao về giá thành và chất lượng ḍich vụ .

Lĩnh vực thương mại điện tử phát triển nhanh cùng với sự gia tăng trong giao hàng B2C và tốc độ phát triển trong các dịch vụ thương mại quốc tế là một trong những yếu tố thúc đẩy sự tăng trưởng của thị trường.

Xếp hạng chỉ số thương mại điện tử các tỉnh/thành phố Việt Nam năm 2024.

Có thể thấy, thương mại điện tử Việt Nam trong thời gian qua đã có sự tăng trưởng nhanh chóng về quy mô. Tuy nhiên, Hiệp hội Thương mại điện tử cũng chỉ ra tính không bền vững của thương mại điện tử Việt Nam như khoảng cách số, nguồn nhân lực số và môi trường.

Trên thực tế, khoảng cách phát triển thương mại điện tử giữa hai thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh với 61 địa phương khác rất lớn. Cùng với đó, nguồn nhân lực chất lượng cao được đào tạo chính quy ở các trường đại học chưa đáp ứng nhu cầu và thương mại điện tử gây tác động ngày càng xấu tới môi trường.

TP. Hồ Chí Minh tiếp tục dẫn đầu về xếp hạng Chỉ số Thương mại điện tử Việt Nam năm 2024 với 87 điểm. Đứng thứ hai là Hà Nội với 84,3 điểm. Đứng thứ ba trong bảng xếp hạng là Bình Dương với 51,3 điểm và cũng có khoảng cách rất xa so với Hà Nội lên tới 33 điểm.

Điểm trung bình của Chỉ số năm nay là 23,1 điểm. Khoảng cách về thương mại điện tử giữa hai trung tâm kinh tế là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh với các tỉnh, thành còn lại là rất lớn. Khoảng cách giữa các tỉnh, thành xếp đầu Chỉ số là TP. Hồ Chí Minh so với tỉnh, thành thấp nhất trong bảng xếp hạng của 58 tỉnh, thành là 76,4 điểm.

Báo cáo năm nay tiếp tục chỉ ra sự cần thiết phải triển khai các chính sách và giải pháp nhằm giải quyết các vấn đề trên. Đồng thời kiến nghị các cơ quan quản lý nhà nước cần đánh giá hiện trạng, ban hành chính sách và pháp luật thúc đẩy hoạt động xuất khẩu trực tuyến, công nghệ giáo dục (EdTech) và công nghệ y tế (HealthTech).

Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cho rằng trong giai đoạn 10 năm tiếp theo 2026– 2030, song song với việc duy trì tốc độ tăng trưởng cao, Việt Nam cần xây dựng tầm nhìn phát triển thương mại điện tử bền vững. Những yếu tố quyết định tới thành công của lĩnh vực này bao gồm thu hẹp khoảng cách số giữa các địa phương, phát triển nguồn nhân lực số chất lượng cao, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trực tuyến, tận dụng các cơ hội từ xuất khẩu trực tuyến và giảm tác động tiêu cực tới môi trường.

Giải pháp nào phát triển thương mại điện tử bền vững?

Hoạt động thương mại điện tử hiện nay đang còn nhiều lỗ hổng là bởi loại hình thương mại mới mang tính chất toàn cầu, phát triển nhanh chóng, có nhiều chủ thể tham gia với phương thức kinh doanh, thanh toán ngày càng đa dạng. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật của Việt Nam còn chưa tương thích và chưa được điều chỉnh, hoàn thiện kịp so với yêu cầu thực tế về quản lý nhà nước và đấu tranh chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử. Vẫn còn những tổ chức, cá nhân, người tiêu dùng có nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật còn hạn chế, cố tình tiếp tay cho đối tượng vi phạm.

Để phát triển thương mại điện tử bền vững, cần sự nghiêm túc vào cuộc của cả các ngành chức năng và các chính doanh nghiệp.

Để phát triển thương mại điện tử bền vững, nhiều chuyên gia cho rằng, cần sự nghiêm túc vào cuộc của cả các ngành chức năng và các chính doanh nghiệp. Về phía Nhà nước:

Thứ nhất, xây dựng các nền tảng thương mại điện tử và đơn giản hóa quy trình đăng ký vốn, giảm các rào cản và đơn giản hóa thủ tục phê duyệt trong thương mại điện tử để thúc đẩy các cá nhân và tổ chức tham gia thương mại điện tử.

Thứ hai, tăng cường các chính sách hỗ trợ, thúc đẩy mạnh việc xây dựng hệ thống logistics thông minh hoạt động hiệu quả. Ngoài ra, cần chú trọng phát triển thương mại điện tử trong nông nghiệp, nhất là thành lập chuỗi logistics nông nghiệp.

Thứ ba, cần xây dựng một cách hiệu quả và chặt chẽ các quy định và tiêu chuẩn kỹ thuật về bảo mật thông tin và các doanh nghiệp thương mại điện tử phải tuân thủ những quy định và tiêu chuẩn này. Xây dựng hệ thống quản lý bảo mật giao dịch thương mại điện tử để làm rõ trách nhiệm và nghĩa vụ của từng bên trong giao dịch thương mại điện tử. Xây dựng cơ chế quản lý hợp đồng điện tử chuẩn hóa để cải thiện tính bảo mật của dữ liệu. Cần thành lập một cơ quan quản lý giám sát rủi ro đa ngành bao gồm nhiều cơ quan quản lý các lĩnh vực khác nhau của chính phủ và theo vùng; cơ quan này có thể tiến hành kiểm tra trực tuyến.

Thứ tư, hoàn thiện và tăng cường các chính sách quản lý thương mại điện tử xuyên biên giới, đặc biệt là thực hiện tích hợp các quy trình thương mại điện tử xuyên biên giới về thông quan, kiểm tra và kiểm dịch, thanh toán, nộp thuế và các quy trình khác, giúp đơn giản đáng kể quy trình thông quan và nâng cao hiệu quả thông quan. Đồng thời, xây dựng các chính sách thuế xuất nhập khẩu hàng hóa thương mại điện tử phù hợp trên nguyên tắc kích thích tiêu dùng nội địa, cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy phát triển và tăng cường quản lý thuế xuất nhập khẩu.

Thứ năm, để tiếp tục tăng cường hoạt động quản lý, giám sát hàng hóa trên môi trường không gian mạng, tạo niềm tin cho người tiêu dùng trong mua sắm trực tuyến, cơ quan quản lý nhà nước có liên quan cần đẩy mạnh công tác phối hợp giữa các cơ quan liên quan trong việc thanh kiểm tra, kiểm soát hoạt động lợi dụng thương mại điện tử để kinh doanh hàng giả, hàng nhái.

Đặc biệt, cơ quan quản lý thị trường cần phối hợp các đơn vị bán tên miền và cung cấp dịch vụ máy chủ, ngân hàng, viễn thông, chuyển phát trong việc xác minh đối tượng để kiểm tra và xử lý vi phạm. Cùng với đó, kiểm soát chặt chẽ luồng hàng hóa kèm hóa đơn chứng từ theo các đơn vị chuyển phát nhanh, giao nhận hàng hóa, tập kết tại kho hàng, các cảng cạn…

Tiếp tục rà soát, hoàn thiện các quy định pháp lý để chủ động kiểm tra, phát hiện vi phạm, công cụ thanh toán, sự phối hợp hiệu quả hơn giữa các lực lượng thuộc các bộ, ngành sẽ giúp công tác ngăn chặn hàng giả, hàng nhái trên môi trường mạng được hiệu quả hơn.

Đặc biệt, cơ quan quản lý thị trường cần tích cực trao đổi với các hiệp hội, cơ quan báo chí về thông tin xử lý và ngăn chặn những vi phạm, mục tiêu tạo môi trường lành mạnh cho doanh nghiệp chân chính và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Về phía các doanh nghiệp kinh doanh thương mại điện tử cần nâng cao ý thức tự bảo vệ chính oanh nghiệp của mình, tăng cường giám sát, quản lý hệ thống, theo dõi, bám sát thị trường, kênh phân phối, địa bàn tiêu thụ nhằm phát hiện kịp thời những dấu hiệu vi phạm để phản ánh, phối hợp và tạo mọi điều kiện thuận lợi để lực lượng chức năng kiểm tra, xử lý.

Cùng với đó, chủ động cung cấp thông tin, tuyên truyền, có các chương trình giới thiệu sản phẩm, hướng dẫn người tiêu dùng lựa chọn những nhà cung cấp có uy tín, chất lượng, bảo đảm an toàn. Đặc biệt, phải xây dựng, phát huy văn hóa kinh doanh, cạnh tranh lành mạnh.

Theo Tạp chí Thương Trường

https://thuongtruong.com.vn/news/phat-trien-nhanh-nhat-dong-nam-a-viet-nam-can-lam-gi-de-thi-truong-thuong-mai-dien-tu-ben-vung-124116.html