Tháo gỡ khó khăn cho các Dự án điện khí, điện gió ngoài khơi

Văn phòng Chính phủ vừa có Thông báo số 412/TB-VPCP ngày 12/9/2024 kết luận của Thường trực Chính phủ tại cuộc họp về việc tháo gỡ khó khăn cho các Dự án điện khí, điện gió ngoài khơi.

Thông báo nêu: Theo các đánh giá và dự báo của các tổ chức nghiên cứu kinh tế thế giới, trong trường hợp FED giảm lãi suất, nền kinh tế Việt Nam sẽ có tốc độ tăng trưởng trên 7% trong giai đoạn tới. Do đó, Thường trực Chính phủ đề nghị Bộ Công Thương khẩn trương rà soát tổng thể các nguồn điện trong Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII theo hướng chuyển điện nền từ điện than sang điện khí, ưu tiên sản xuất trong nước để tăng trưởng điện đạt từ 12-15%/năm, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, cung ứng đủ điện phục vụ sản xuất kinh doanh, đời sống Nhân dân, nhất là cam kết với nhà đầu tư nước ngoài trên tinh thần đã cam kết là nhất định thực hiện.

Đồng thời, Thường trực Chính phủ đề nghị Bộ Công Thương nghiên cứu kinh nghiệm phát triển điện hạt nhân của các nước trên thế giới để đề xuất phát triển điện hạt nhân tại Việt Nam trong thời gian tới, bổ sung điện nền, giảm thiểu rủi ro thấp nhất về môi trường, báo cáo Bộ Chính trị xem xét, quyết định.

Thành lập Tổ công tác rà soát các vướng mắc pháp lý trong triển khai dự án điện

Bộ Công Thương tập trung cao độ, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương liên quan, nhất là Tập đoàn Điện lực Việt Nam và Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, rà soát các vướng mắc pháp lý trong triển khai dự án điện, khẩn trương hoàn thiện Dự án Luật Điện lực (sửa đổi) theo hướng những nội dung đã rõ, đã được thực tiễn chứng minh là đúng, có hiệu quả từ Luật Điện lực trước đây cũng như đã được quy định tại các nghị định, thông tư, cần nghiên cứu để bổ sung, sửa đổi, cập nhật trong dự thảo luật lần này; những nội dung chưa rõ, còn nhiều biến số thì nghiên cứu theo hướng quy định các nguyên tắc trong luật và giao Chính phủ quy định cụ thể như vấn đề giá cả, tiêu chuẩn kỹ thuật...

Đồng thời, Bộ Công Thương cần rà soát các vướng mắc của pháp luật liên quan trong việc phát triển các dự án điện để nghiên cứu, đề xuất, gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp nội dung vào dự án một luật sửa nhiều luật như Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo, Luật Biển Việt Nam, Luật Xây dựng…

Thường trực Chính phủ giao Văn phòng Chính phủ dự thảo Quyết định thành lập Tổ công tác do đồng chí Nguyễn Hồng Diên, Bộ trưởng Bộ Công Thương là Tổ trưởng và hai đồng chí Đặng Hoàng An, Chủ tịch Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Lê Mạnh Hùng, Chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam là Tổ phó để rà soát các vướng mắc pháp lý trong triển khai dự án điện. Trên cơ sở đó, Tổ công tác có trách nhiệm tổng hợp, đề xuất các sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện dự án Luật Điện lực (sửa đổi) với chất lượng cao nhất, hoàn thành trước ngày 20 tháng 9 năm 2024 để trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp 8 theo quy trình một kỳ họp. Phân công Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn trực tiếp chỉ đạo theo thẩm quyền, những vấn đề vượt thẩm quyền Phó Thủ tướng báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Tổ công tác chủ động huy động lực lượng tham gia theo chức năng, nhiệm vụ được giao bảo đảm dự án Luật Điện lực (sửa đổi) và dự án một Luật sửa nhiều Luật có chất lượng tốt nhất, khả thi; sau khi các luật được ban hành tạo thuận lợi triển khai các dự án điện theo Quy hoạch, Kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Phát huy kinh nghiệm trong việc lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức triển khai thành công dự án đường dây 500 kV mạch 3 vừa qua, các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn, tổng công ty, các đơn vị phải huy động sức mạnh tổng hợp từ trung ương đến địa phương trong tổ chức triển khai các nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội, nhất là triển khai các dự án, công trình hạ tầng quan trọng quốc gia, các dự án truyền tải điện, nguồn điện. Thường trực Chính phủ lưu ý cần nghiên cứu, sửa đổi các luật theo hướng tăng cường phân cấp phân quyền tối đa, các vấn đề thuộc thẩm quyền của cấp nào thì cấp đó giải quyết; bố trí, phân bổ nguồn lực hợp lý; quy định trách nhiệm và thiết kế công cụ để tăng cường kiểm tra giám sát; cần nghiên cứu để phân cấp cho các bộ, địa phương quyết định và chịu trách nhiệm về quyết định của mình, Chính phủ thực hiện việc kiểm tra, giám sát, đôn đốc theo quy hoạch và sản phẩm đầu ra.

Đối với các dự án đã được cấp phép, yêu cầu chủ đầu tư phải thực hiện theo đúng cam kết, trường hợp không thực hiện theo đúng cam kết, đề nghị cơ quan có thẩm quyền kiên quyết thu hồi giấy phép theo đúng quy định của pháp luật.

Về Đề án thí điểm điện gió ngoài khơi, Bộ Chính trị đã có chủ trương cho thí điểm sản xuất, xuất khẩu điện gió ngoài khơi tại Kết luật số 76-KL/TW ngày 24 tháng 4 năm 2024 về tình hình thực hiện Nghị quyết số 41-NQ/TW về định hướng Chiến lược phát triển ngành dầu khí Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 và một số định hướng cho giai đoạn mới. Do đó, Thường trực Chính phủ đề nghị Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thành Sơn xem xét giao ngay cho các đơn vị để triển khai. Đối với các vướng mắc pháp lý như quy định về sản lượng, chuyển giá, đề nghị nghiên cứu bổ sung vào các dự án luật.

Đề nghị điều chỉnh Quy hoạch Điện VIII

Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch Điện VIII) được phê duyệt vào tháng 5/2023 với mục tiêu chuyển đổi năng lượng, phát triển hệ sinh thái năng lượng tái tạo và xuất nhập khẩu điện.

Sau hơn 1 năm ban hành, Quy hoạch Điện VIII đang được Bộ Công thương dự kiến đề nghị điều chỉnh bởi lo ngại rằng, nhiều nguồn điện được phê duyệt tại Quy hoạch không đáp ứng tiến độ theo kế hoạch đã duyệt, tiềm ẩn nguy cơ thiếu hụt điện năng.

Bộ Công thương, trong các đánh giá thời gian gần đây liên tục cảnh báo về mức độ kém khả thi của mục tiêu được đặt ra cho hai nguồn điện lớn được trông đợi nhiều là điện từ khí và điện gió ngoài khơi vào năm 2030.

Theo đó, có 23 dự án điện khí, với tổng công suất 30.424 MW được đưa vào vận hành đến năm 2030 được đặt ra trong Quy hoạch Điện VIII. Nhưng hiện tại, tình hình đầu tư xây dựng các dự án này còn nhiều thách thức.

Cụ thể, ngoại trừ Dự án Nhơn Trạch 3 và 4 dự kiến vận hành vào tháng 5/2025, khả năng hoàn thành trước năm 2030 với các dự án còn lại là rất khó nếu không có giải pháp căn cơ, tháo gỡ những nút thắt quan trọng cho phát triển điện khí LNG liên quan đến sản lượng huy động tối thiểu, tới chuyển ngang giá khí sang giá điện…

Với các dự án điện gió ngoài khơi, Việt Nam hiện chưa có dự án nào được cấp chủ trương đầu tư, giao nhà đầu tư thực hiện.

Những vấn đề như chưa có bộ cơ sở dữ liệu đầy đủ, chính xác về khảo sát tốc độ gió, tiềm năng gió từng vùng, địa phương và toàn quốc; hiện trạng địa hình, độ sâu đáy biển, hay chuyện chưa đủ cơ sở xác định được cụ thể vị trí, công suất các dự án điện gió ngoài khơi cũng được đề cập.

Bên cạnh đó, là thực tế suất đầu tư cho điện gió ngoài khơi hiện rất lớn (khoảng 2,5 tỷ USD/1.000 MW), thời gian thực hiện từ 6 đến 8 năm kể từ lúc bắt đầu khảo sát.

Chính vì thế, mục tiêu công suất điện gió ngoài khơi theo Quy hoạch Điện VIII đạt 6.000 MW vào năm 2030 là khó khả thi trong bối cảnh hiện nay.

Như vậy, khả năng thực hiện với riêng hai nguồn điện được trông chờ nhất là điện từ khí và điện gió ngoài khơi, có quy mô hơn 36.000 MW theo kế hoạch vào năm 2030 là không dễ.

Thực tế, các nguồn điện mặt trời hay điện gió trên bờ và gần bờ, dù được đánh giá có tiềm năng, tốc độ triển khai đầu tư nhanh, cũng chỉ diễn ra khi có giá mua điện cố định hấp dẫn.

Trong khi đó, hơn 2 năm qua vẫn không có dự án nào kết thúc và ký được hợp đồng mua bán điện khi chuyển sang đàm phán để bán điện kèm theo mà không vượt khung giá trần do Bộ Công thương quy định.

Thực tế trên cho thấy, nếu không có cơ chế rõ ràng và hấp dẫn, thì việc gọi vốn phát triển nguồn điện sẽ không được nhà đầu tư quan tâm. Thậm chí sẽ không dễ nhập khẩu được điện.

Song ngay cả khi giá mua điện cho các nhà đầu tư có độ hấp dẫn, thì cũng phát sinh chuyện mua cao - bán thấp, gây thua lỗ lớn cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) - nơi đang chịu trách nhiệm chính về mua điện của nhà máy và bán cho hộ tiêu dùng trong nền kinh tế.

Do vậy, giá điện dù gần đây có được điều chỉnh, nhưng lại nhỏ giọt và chưa đủ bù đắp chi phí phát sinh do giá vật tư nhiên liệu thế giới biến động hay tỷ giá thay đổi.

Cũng bởi vậy, nếu không có thay đổi mạnh về giá điện và cơ chế cụ thể trong quá trình triển khai dự án điện, thì những nỗ lực như cho phép khởi công nhà máy dù chưa ký Hợp đồng Mua bán điện (PPA) với đơn vị chịu trách nhiệm mua điện hiện nay (là EVN), thì cũng không có nhà đầu tư nào dám triển khai dự án (ngoại trừ Dự án điện khí LNG Nhơn Trạch 3 và 4 với sự hậu thuẫn của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam).

Một khi cả Quy hoạch Điện VIII lẫn Kế hoạch thực hiện còn chung chung về cơ chế, thì việc điều chỉnh Quy hoạch Điện VIII hay sửa Luật Điện lực sắp tới cũng không đảm bảo chắc chắn rằng, các dự án nguồn điện mới sẽ nhanh được triển khai để hệ thống dư dả nguồn cung, đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế với tiêu chí “điện đi trước một bước”.