Thực phẩm nhà làm rao bán tràn lan dịp cận Tết
Thực phẩm nhà làm đang trở thành lựa chọn ưa chuộng của nhiều gia đình trong dịp cận Tết. Tuy nhiên, bên cạnh sự tiện lợi và hấp dẫn, những sản phẩm này cũng đặt ra câu hỏi lớn về chất lượng và an toàn thực phẩm khi hầu hết đều thiếu kiểm định và không rõ nguồn gốc chế biến. Người tiêu dùng cần tỉnh táo để bảo vệ sức khỏe gia đình trong mùa lễ hội.
Cơn sốt thực phẩm nhà làm trên mạng
Những năm gần đây, các hội nhóm, trang bán hàng trên mạng xã hội như Facebook, Instagram, Zalo xuất hiện ngày càng nhiều các sản phẩm thực phẩm nhà làm: từ bánh kẹo, nước ép, mứt trái cây, đến các món ăn mặn chế biến sẵn như nem rán, giò chả, pate, và cả các loại nước mắm, tương chao. Càng đến dịp cận Tết, loại thực phẩm này càng trở nên đắt hàng hơn bao giờ hết.
Chỉ cần lên mạng xã hội gõ cụm từ “thực phẩm nhà làm”, ngay lập tức hiện ra rất nhiều trang Facebook cá nhân, fanpage hay các hội nhóm rao bán loại thực phẩm này.
Rất nhiều hội nhóm, tài khoản bán đặc sản nhà làm trên mạng xã hội.
Càng đến những ngày giáp Tết nguyên đán 2025, khách hàng tìm đến các loại thực phẩm này càng nhiều. Những thực phẩm thủ công được rao bán nhiều nhất là: giò chả, lạp xưởng, củ kiệu, khô gà/bò, các loại cá/tôm khô, bánh quy, kẹo hạnh phúc, các loại mứt…
Đa số các sản phẩm được người bán khẳng định 100% làm từ nguyên liệu tươi, không chất phụ gia và không phẩm màu độc hại.
Trên trang Facebook Nguyen Lan (thực phẩm nhà làm) rao bán rất nhiều sản phẩm để khách hàng lựa chọn như: chả mực hạ long, mứt dừa non các loại, kẹo chip chip, khô gà, heo khô cháy tỏi…
Tất cả các sản phẩm này đều được Kate Nguyen quay lại từ quá trình chọn thực phẩm đến công đoạn sơ chế và thành phẩm. Và trong hầu hết các bài viết của mình Kate Nguyen luôn khẳng định cung không đủ cầu.
Mứt là sản phẩm nhà làm được bán nhiều nhất thời gian cận Tết.
Tuy nhiên, chỉ cần quan sát bằng mắt thường sẽ thấy các sản phẩm được đóng gói sơ sài, không có tem mác cũng như hạn sử dụng.
Khoảng gần 2 tháng trước Tết, gia đình chị Phan Thị Hồng (An Khánh, Hoài Đức, Hà Nội) lại huy động không chỉ tất cả các thành viên trong gia đình mà còn thuê thêm anh em, họ hàng để làm mứt dừa.
Chị Hồng cho biết, vài năm trở lại đây, mỗi dịp Tết gia đình chị làm tới vài tạ mứt dừa đủ vị như: trà xanh, ca cao, lá dứa, lá cẩm, gấc, củ dền, cà phê… Mỗi loại mứt lại có mức giá khác nhau.
Theo đó, mứt dừa sáp non có giá 650.000-700.000 đồng/kg, mứt dừa xiêm non từ 350.000-500.000 đồng/kg, các loại mứt dừa non khác từ 250.000-300.000 đồng/kg.
Do được làm từ dừa non cùng sữa tươi và đường phèn nên so với các loại mứt trái cây trên thị trường Tết, mứt dừa non nằm ở phân khúc giá cao nhưng vẫn rất hút khách hàng tìm mua.
Đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng, cơ sở của chị Hồng đã đầu tư hệ thống máy hút chân không, bao bì đóng hộp và nhãn mác đầy đủ. Để khách hàng an tâm hơn, các quy trình từ chọn nguyên liệu đến chế biến cũng thường được chị quay, chụp và đăng tải lên mạng xã hội.
Không làm nhiều sản phẩm như hầu hết các gia đình khác, gia đình nhà chị Đặng Thị Ngọc (Ứng Hoà, Hà Nội) chỉ chuyên tâm vào việc bán bánh chưng nhà làm. Mỗi năm gia đình chị Ngọc nấu hàng trăm nồi bánh chưng và cung cấp cho những mối quen hàng nghìn cái bánh.
Tất cả những sản phẩm nhà làm đều được quảng cáo an toàn vệ sinh.
Bánh làm đến đâu là hết tới đấy, thậm chí như năm ngoái gia đình chị buộc phải từ chối những người đặt hàng sau vì lý do quá tải.
Chị Ngọc chia sẻ: “Hầu hết khách của gia đình mình đều là khách quen, người này ăn ngon lại giới thiệu cho bạn bè, người thân của họ nên “hữu xạ tự nhiên hương”. Mỗi dịp cận Tết mình thường phải đi thuê thêm người mới kịp hàng đặt nhưng nhiều khi cũng không đáp ứng hết được”.
Là một trong những tín đồ của loại thực phẩm nhà làm, chị Lê Thị Thuỷ (Thanh Xuân, Hà Nội) cho biết: “Tôi thường xuyên đặt mua thực phẩm chế biến sẵn để dùng trong dịp Tết như bò xé sợi, giò me, măng khô... thậm chí cả những món để bày cỗ như thịt đông, nem rán...”.
Chia sẻ về lý do chọn thực phẩm nhà làm, chị Thuỷ cho rằng, khi đặt các món này có thể điều chỉnh theo khẩu vị, đồ quê cũng tin tưởng hơn... Ngoài ra, còn có yếu tố khác là muốn mua ủng hộ bạn bè, người quen.
“Không phải cứ đồ handmade, đồ quê là hoàn toàn sạch và an toàn nhưng tôi nghĩ nó vẫn sẽ có chất lượng tốt bởi do người nhà tự làm”, chị Thuỷ bày tỏ quan điểm.
Liệu có đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm?
Những năm gần đây, báo đài thường xuyên đưa tin về những vụ bắt và xử lý về những hành vi mua bán thực phẩm bẩn, thực phẩm ôi thiu.
Bên cạnh đó cũng xảy ra rất nhiều những vụ ngộ độc thực phẩm nên nhiều người đã lựa chọn thực phẩm nhà làm. Mô hình kinh doanh này chủ yếu là tin tưởng nhau.
Quá trình mua bán, khách phản hồi, người bán tiếp thu có chọn lọc để có những thay đổi phù hợp. Mặt hàng phong phú, độc lạ, được người quen bảo chứng về chất lượng, lại được đem đến tận nơi nên dù giá bán cao hơn so với giá thị trường vẫn được lựa chọn.
Tuy nhiên, bên cạnh những người bán hàng thực sự có tâm, lựa chọn những thực phẩm tươi ngon, sạch để chế biến thực phẩm bán cho người thân, bạn bè thì đã có không ít những người đã lợi dụng thói quen tiêu dùng này để bán hàng không đảm bảo chất lượng.
Không ai có thể khẳng định những sản phẩm nhà làm thế này đảm bảo an toàn thực phẩm.
Cụ thể, họ sẽ đi gom hàng từ nhiều nguồn không bảo đảm chất lượng, thực phẩm giả chứa các chất phụ gia không được phép sử dụng hoặc vượt quá giới hạn cho phép rồi nói là sản phẩm nhà làm để đánh lừa người tiêu dùng.
Trên thực tế, các thực phẩm nhà làm hầu hết không đăng ký kinh doanh, không có giấy tờ chứng minh chất lượng, nguồn gốc thực phẩm.
Hầu hết các loại đồ ăn chế biến sẵn được rao bán trên mạng không có thông tin về hạn sử dụng, thành phần cũng như nguồn gốc nguyên liệu. Người bán đồ ăn chỉ cam kết chất lượng bằng miệng.
Trong khi đó, thực phẩm được gọi là an toàn khi sản phẩm có đầy đủ các thông tin về nguồn gốc xuất xứ; nhà sản xuất, địa chỉ nơi sản xuất; ngày sản xuất và hạn sử dụng.
Ngoài ra, sản phẩm phải bảo đảm dinh dưỡng, không nhiễm hóa chất, không gây ngộ độc, được chế biến bảo đảm vệ sinh… Từ khâu chọn mua nguyên liệu, chế biến, đóng gói đến giao hàng phải được thực hiện bài bản, khoa học.
Trong khi đó, hầu hết các cơ sở, hộ gia đình, cá nhân đều chế biến tự phát, quy mô nhỏ lẻ nên không chịu sự quản lý của cơ quan có thẩm quyền.
Phần lớn các sản phẩm không được kiểm định bởi cơ quan chức năng. Quy trình chế biến tại nhà có thực sự đảm bảo vệ sinh? Dụng cụ, điều kiện bảo quản có tuân thủ tiêu chuẩn an toàn thực phẩm?
Để đảm bảo sức khỏe cộng đồng, các cơ quan chức năng cần có biện pháp quản lý chặt chẽ hơn đối với việc kinh doanh thực phẩm nhà làm trên mạng.
Nhiều trường hợp thực phẩm nhà làm được phát hiện nhiễm khuẩn, gây ngộ độc cho người tiêu dùng. Các sản phẩm không rõ hạn sử dụng hoặc không được bảo quản đúng cách dễ bị hỏng, đặc biệt là những món ăn chứa trứng, sữa, hoặc thịt.
Để tránh rủi ro, người tiêu dùng cần cân nhắc kỹ trước khi mua thực phẩm nhà làm trên mạng như: Chỉ mua từ những người bán có phản hồi tốt từ khách hàng, rõ ràng về quy trình sản xuất và nguồn gốc nguyên liệu. Lưu ý bao bì, mùi vị, màu sắc sản phẩm. Tránh những món ăn có dấu hiệu bất thường.
Để đảm bảo sức khỏe cộng đồng, các cơ quan chức năng cần có biện pháp quản lý chặt chẽ hơn đối với việc kinh doanh thực phẩm nhà làm trên mạng. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử phạt các trường hợp vi phạm về an toàn thực phẩm.
Quy định cụ thể về việc đăng ký và chứng nhận cho các cá nhân, hộ gia đình kinh doanh thực phẩm nhà làm. Đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu rõ về nguy cơ khi mua thực phẩm không rõ nguồn gốc.
Thực phẩm nhà làm rao bán trên mạng tuy mang lại sự tiện lợi và đa dạng cho người tiêu dùng, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ về an toàn thực phẩm.
Để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình, người tiêu dùng cần tỉnh táo khi lựa chọn sản phẩm, đồng thời các cơ quan chức năng cần nhanh chóng siết chặt quản lý để tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch, an toàn.
